De EU gaat weer een miljard in veiligheid investeren. Is dat wel verstandig?

Snoopy spoort op basis van geur migranten op in containers. Het apparaatje werd mede-ontwikkeld door defensiegigant Airbus en met 1,83 miljoen euro gesubsidieerd door de Europese Unie.

Snoopy is een van de 391 veiligheidsprojecten die in totaal zo’n twee miljard aan subsidies van de Commissie hebben ontvangen sinds 2014.

Deze miljarden zijn volgens de Europese Commissie nodig om nieuwe technologische veiligheidstoepassingen te ontwikkelen. Geavanceerde drones, misdaadvoorspellingstechnologie en andere nieuwe snufjes.

Een ander doel? Het opbouwen van een Europese markt voor civiele veiligheid die kan concurreren met de Amerikaanse Homeland Security-industrie.

Wat wij eerder onthulden over deze subsidies

Van 2018 tot 2020 gaat de Commissie nog eens één miljard euro verdelen onder bedrijven, kennisinstellingen en overheidsinstanties. Deze miljarden zijn onderdeel van Horizon2020, het achtste programma voor Europees onderzoeks- en innovatiebeleid.

Waar wordt het laatste miljard aan besteed? Aan terrorismebestrijding, grensbewaking, kritische infrastructuur en digitale veiligheid.

Wij onthulden eerder dit jaar met 22 Europese journalisten verzameld in het consortium Security for Sale dat de tot nu toe verstrekte subsidies vooral goed waren voor de veiligheidsindustrie zelf.

We ontdekten dat grote wapenfabrikanten als Thales, Finmeccanica (nu Leonardo), BAE Systems en technologiebedrijven als Siemens een grote rol hadden in de vaststelling van de onderzoeksagenda. En daarna ook de grootste subsidies ontvingen.

Ook zagen we dat vooral werd geïnvesteerd in technologische snufjes die de maatschappij veiliger moeten maken, zonder dat daarbij echt gekeken werd of dat soort technologieën wel wenselijk zijn.

Er werd bijvoorbeeld nieuwe technologie ontwikkeld met bedrijven en organisaties in Turkije en Israël, landen met een snel verslechterende mensenrechtensituatie. Andere technologieën maken op grote schaal inbreuk op de privacy of andere burgerrechten van Europeanen.

Is er wat veranderd met het nieuwe werkprogramma?

Het lijkt erop dat het nieuwe werkprogramma tussen 2018 en 2020 meer gaat kijken naar de sociale aspecten: ‘De zogenoemde Maatschappelijke Impact Tabel is toegevoegd aan dit werkprogramma. Deze tabel plaatst de nadruk op de maatschappelijke aspecten van veiligheidsonderzoek. Hij controleert of het voorgestelde veiligheidsonderzoek de behoeften van de maatschappij beantwoordt en er geen negatieve invloed op heeft.’

Een woordvoerder van de Europese Commissie bevestigt ook dat de resultaten van Security for Sale niet onopgemerkt zijn gebleven: ‘De Europese Commissie luistert aandachtig naar alle stemmen die een veiligere toekomst voor Europa willen bouwen. Veiligheid is een topprioriteit voor de commissie-Juncker. We helpen lidstaten op elke mogelijke manier om de veiligheidsuitdagingen van vandaag aan te pakken, onder meer via veiligheidsonderzoek,’ aldus de woordvoerder.

Een voorbeeld? ‘Sommige zaken waarop het consortium van journalisten focuste, zoals het opnemen van de onderzoeksresultaten door de markt, krijgen meer aandacht in het Horizon 2020-werkprogramma voor de periode 2018-2020. Dat blijkt onder meer uit de verplichte deelname van eindgebruikers uit de veiligheidssector in vrijwel alle onderzochte thema’s.’

De rol van de wapenlobby

Toch zijn er nog veel vragen. De EU wil ‘synergie’ tussen de veiligheidsstrategie en het nieuwe militaire onderzoeksprogramma van de Europese Commissie. Wat betekent dat? Verder wordt de komende tijd 40 miljard gereserveerd voor onderzoek en ontwikkeling van wapens. Waar gaat dat precies heen?

En dan is er nog de wapenlobby. Die was oververtegenwoordigd bij het opstellen van dat onderzoeksprogramma, liet Vredesactie vorige maand zien. In een kritisch rapport schrijft de Belgische organisatie dat de Europese Commissie vooral met grote wapenbedrijven om tafel zat en hun aanbevelingen soms letterlijk overnam. Het Europees Parlement en maatschappelijke organisaties hadden daarbij geen substantiële inspraak, aldus de organisatie

‘Het leidt tot een nooit eerder geziene versnelling van de militarisering van de Europese Unie met één doel: de defensie-industrie rendabel houden. De vraag welke wapens ontwikkeld moeten worden en of ze nodig zijn, wordt niet gesteld,’ schrijft Vredesactie.

Deze bevindingen rijmen met de conclusies die wij trokken over het onderzoeksprogramma voor veiligheid. Want precies diezelfde lobby gaf óók het advies voor de ontwikkeling daarvan, schreven wij al eerder.

Zo blijven grote wapenbedrijven invloed hebben op zowel het bepalen van de onderzoeksgebieden als het verdelen van de subsidies. Ondertussen blijft onduidelijk wat wij burgers ermee opschieten.

Lees ook: