Beste,

De top van Justitie heeft gemeend het afhoudende cannabisbeleid van minister Ivo Opstelten te moeten dienen door het ‘eigen’ wetenschappelijk onderzoeksinstituut van het ministerie (het WODC) in te fluisteren.

De Tweede Kamer reageerde flink geschokt. Maar neem dat met een reuzekorrel zout: de partijen die bij toerbeurt het land besturen weten wel beter.

Politiek wil sturen, ook de feiten

Want de bewoners van de ambtelijke en politieke top moeten weinig hebben van onafhankelijk advies. Veel belangeloze adviesorganen zijn weggesaneerd. De resterende advies- en onderzoeksbureaux van de overheid zijn dicht tegen de moederministeries aangetrokken. Zoals ook de ‘onafhankelijke’ inspecteurs-generaal moeten vechten voor hun autonomie.

Het is niet altijd zo geweest. Toen de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in 1976 werd ingesteld, bestonden hoge idealen over het belang van wetenschappelijk advies aan beleidsmakers en verantwoordelijke politici.

De politiek wil nu meer sturen, de ambtelijke top meer afbreukrisico beperken. Het beleid is tegelijk onzekerder en inhoudslozer geworden: sinds de opkomst van het -denken is men openbaar bestuur als managementvraagstuk gaan zien.

Niet alleen de WRR, ook het Sociaal en Cultureel Planbureau, het Rathenau Instituut, de Nationale Ombudsman, het Planbureau voor de Leefomgeving en zelfs de Raad van State en de Algemene Rekenkamer functioneren in een politiek spanningsveld waarbij het niemand ontgaat wat gewenste en minder gewenste adviezen zijn.

De afgelopen jaren is dan ook gerezen over de onafhankelijkheid van onderzoeken die het beleid van feiten moesten voorzien. Zie de statiegeld, visserij, ziekteverzuim in het onderwijs en de beïnvloeding van de Nederlandse Zorgautoriteit door het ministerie van Volksgezondheid.

Ook directeur Laura van Geest ontkende deze week dat haar zich de mening laat voorschrijven.

Terug naar WODC en Justitie

De druk waar het wetenschappelijk instituut van Justitie onder staat, is niet van vandaag of gister. In 2015 beschreef Freek Schravesande al hoe Opstelten het WODC het ‘feit’ dat 80 procent van de Nederlandse wietproductie naar het buitenland gaat.

Nu bericht Nieuwsuur dat het eerder was dan een incident, zoals minister Ferdinand Grapperhaus leek te suggereren in het programma.

Burgemeester Paul Depla van Breda, een voorstander van experimenten met legale cannabis, voelt zich door het ministerie, dat steevast schermde met ‘wetenschappelijke’ resultaten.

Het gebeurt nog al eens dat hoge ambtenaren moeten boeten voor politici die hun verantwoordelijkheid niet nemen. In dit geval vraag ik me af hoe wetenschappelijk senang de directeur van het WODC, die conclusies van zijn onderzoekers herschreef in politiek wenselijke richting, zich voelt.

Ondertussen in de rest van Europa

De EU kwam met premier Theresa May tot over drie hete hangijzers: de toekomstige grens tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek, de rechten van EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk na Brexit en de vertrekrekening die haar land moet betalen.

In Berlijn maakte de sociaaldemocratische de draai. De partij gaat onderhandelen over wéér een grote coalitie met Angela Merkels CDU/CSU. Huiverig na de grote nederlaag, maar toch.

In Brussel torpedeerde Nederland de kans voor Jeroen Dijsselbloem om nog een jaartje door te gaan als voorzitter van de Eurogroep. Frankrijk en Duitsland drongen daar om verschillende redenen op aan, maar Den Haag zei nee. Nederland wil dat het een bijbaan van een functionerende minister van Financiën blijft. Frankrijk ziet een volledig opgetuigde Europese euro-minister voor zich.

vreest een halfslim Nederlands spelletje op langere termijn: Klaas Knot als opvolger van ECB-president Draghi, of Mark Rutte op de stoel van Donald Tusk, de ‘president’ van Europa.

Nog even over de fusie AMC/VUmc

Vorige week vertelde ik in deze weekbrief hoe mijn algemene fusiehuiver licht ontdooide tijdens een gesprek met Hans Romijn, die het AMC leidt, en Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de Raad van Toezicht van het Amsterdamse academische ziekenhuis.

Deskundige en betrokken lezers klommen in de pen en schetsten nog veel meer invalshoeken. In deze vertel ik wat meer over mijn fascinerende en ingewikkelde onderzoek.

Ook hier raak je verzeild in twee Nederlanden: dat van de mensen die het hoofd bij de cijfers en criteria houden, en dat van mensen (vaak genoeg ook medische knappe koppen) die aandacht vragen voor de menselijke maat.

Beide werelden hebben gelijk. Maar hoe combineer je de noodzaak van kostenbeheersing en het streven naar de topkwaliteit enerzijds met de behoefte van iedere Nederlander om goede zorg ook te ervaren als menselijke zorg, liefst niet uren rijden in een onpersoonlijk fabrieksgebouw.

Naar aanleiding van dezelfde ziekenhuisfusie en de geruchten dat oud-PvdA-leider Wouter Bos in de race is voor het baasschap bij Schiphol, schreef Pieter Couwenbergh in het Financieele Dagblad een mooie

Ten slotte lezen

Vervreemding is algemeen, en het is een veenbrand die niets met immigratie heeft te maken, en alles met opvattingen en illusies over besturen. Met de democratie als verliezer.

Joop van den Berg schreef er een met agenderende waarde over op Parlement & Politiek.

Wil je op de hoogte blijven van mijn artikelen? Elke zaterdag mail ik een Politieke Weekbrief waarin ik samenvat wat me de afgelopen politieke week opviel en wat er staat te gebeuren, in Nederland, Europa en de VS. Wil je die ontvangen en mijn Politieke Dagboeken en andere verhalen in je inbox krijgen? Meld je dan aan! Schrijf je hier in!