Denk mee over onze voorstellen aan de Tweede Kamer om problematische schulden terug te dringen

De twaalfde februari ben ik uitgenodigd voor een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer over schuldenproblematiek.

Documentairemakers Sarah Sylbing en Ester Gould, actieonderzoeker Pieter Hilhorst, lobbyist Annemarie Gehrels en ik zijn al maanden bezig om hier iets aan te doen: mensen met schulden zitten gevangen in een bureaucratisch moeras.

Ik kreeg de kans om een position paper (dat is gruwelijk beleidsjargon voor een document waarin wij vertellen wat wij willen en vinden) aan te leveren, dat alle Kamerleden onder ogen krijgen.

Eerder schreven we al het Schuldvrij!-manifest, nu moeten we iets concreter worden.

Daarvoor hebben we een paar ideeën opgesteld. Als jullie - waarde lezers - nog aanvullingen hebben: ik moet dit stuk voor 29 januari aanleveren! Sowieso ben ik benieuwd wat jullie ervan vinden.

Verder: we moeten de reactie vanuit het kabinet nog afwachten. Dat besluit uiteindelijk wat hiermee gebeurt. Misschien is het een idee om enkele van deze ideeën in een wet te gieten. Nog juristen in de zaal die weten hoe je zoiets regelt?

Voorstel 1: Een centraal schuldenregister

Momenteel is het aanleveren van een complete administratie een voorwaarde voor schuldhulpverlening. Dat is niet zo gek, want hulpverlening moet natuurlijk weten wie de schuldeisers zijn en hoeveel iemand hen verschuldigd is, voordat een betalingsregeling mogelijk is.

Kenmerk van mensen met schulden is alleen dat ze geen administratie meer hebben, maar een tas vol ongeopende post. Mensen komen daardoor niet in aanmerking voor schuldhulp of vallen uit tijdens het traject, zoals uit rapport na rapport blijkt.

Bovendien besteden we als gemeenschap honderden miljoenen euro’s aan hulpverleners en bewindvoerders die mensen helpen bij het opmaken van hun administratie.

Daarom stellen wij voor een centraal schuldenregister aan te leggen (denk: mijnpensioenoverzicht.nl, maar dan mijnschuldenoverzicht.nl). Administratie is momenteel de verantwoordelijkheid van de schuldenaar, wij willen ook een deel van de verantwoordelijkheid bij de schuldeiser neerleggen.

Hoe?

Zogauw een schuldeiser incasso-acties pleegt (ook buitengerechtelijk!), moet ze een betalingsachterstand aanmelden in het schuldenregister. Zo komt er een actueel overzicht van alle schuldeisers en de uitstaande bedragen.

Dat heeft vele voordelen:

Het is voor mensen makkelijker om overzicht te behouden.
Aanmelding bij hulpverlening gaat eenvoudiger (een simpele uitdraai van het schuldenregister volstaat).
Het register kan als basis dienen voor preventieve maatregelen.
Het nut van incasso-acties kan beter afgewogen worden door schuldeisers.
Door ontsluiting van data wordt beter wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van schulden mogelijk (denk: de link tussen arbeidsparticipatie en schulden, de gevolgen van overheidshandelen op andere schuldeisers etcetera).

Wat denken jullie ervan?

We hebben nog wel wat vragen.

Ten eerste: wanneer moet een schuld door schuldeisers aangemeld worden in het register?

Wij stellen voor: zogauw iemand incasso-acties onderneemt. Dat lijkt mij logisch en niet een overdreven administratieve last. Aan de andere kant: niet iedere schuldeiser onderneemt incasso-acties, dus misschien mis je daardoor schulden. Wat denken jullie?

Een centraal schuldenregister is natuurlijk erg privacygevoelig

Ten tweede: hoe zit het met privacy?

Een centraal schuldenregister is natuurlijk erg privacygevoelig. Dus wie moet dit register beheren? Wie moet er toegang krijgen? Ben benieuwd wat jullie goed lijkt!

Ten slotte: Hoe zit dit met de ict? Hoe ingewikkeld is het om zo’n schuldenregister aan te leggen? Wat zou dit kosten? Wie moet het betalen? Alle input welkom.

Voorstel 2: Schaf vrijwillige medewerking in schuldhulpverlening af

We gaan in de schuldhulpverlening uit van vrijwillige medewerking aan betalingsregelingen door schuldeisers. Dat zit zo: schuldhulpverleners doen een betalingsvoorstel en vervolgens hopen ze dat schuldeisers hiermee akkoord gaan.

Dat werkt slecht. In 2016 kwam er bij slechts 41 procent van de voorgestelde betalingsregelingen een akkoord tot stand. In 64 procent van de gevallen wordt zo’n betalingsregeling dan succesvol afgerond.

Kortom: de kans op succes wanneer er een betalingsregeling wordt voorgesteld is zo’n 25 procent.

Ons idee: draai het om.

Schuldhulpverleners stellen een betalingsregeling voor volgens een vaste afbetalingsformule (die formules zijn er al, bijvoorbeeld: de recofa methode). Schuldeisers moeten daarmee akkoord gaan. En als ze dat niet willen, kunnen ze naar de rechter stappen binnen een bepaalde termijn.

Dit scheelt een hoop administratieve lasten en het maakt het veel eenvoudiger om betalingsregelingen tot stand te laten komen. Er hoeven niet eindeloos veel brieven over en weer gestuurd te worden en er hoeft niet eindeloos gewacht te worden op een reactie van schuldeisers.

Wat denken jullie ervan?

Het zou kunnen dat schuldeisers veel gaan procederen. Een idee: een derde van de schuldeisers een hoger beroep laten steunen. Jullie nog meer ideeën? En: welke beroepstermijnen zouden redelijk zijn?

Voorstel 3: Maak van de deurwaarder een doorverwijzer

Deurwaarders kloppen vaak als eerste aan bij mensen die schulden hebben. Daarmee is de deurwaarder ook iemand die aan de bel kan trekken voordat het echt fout gaat.

Wij willen dat het ambacht van de deurwaarder niet alleen bestaat uit rücksichtslos incasseren, maar ook uit het oplossen van problemen die ze tegenkomen. De deurwaarder is niet slechts incassant, maar ook doorverwijzer.

Sommige mensen hebben inderdaad een gerechtelijke schop onder de kont nodig, dan moet er ook beslag gelegd worden, maar andere mensen hebben in de eerste plaats hulp nodig: schuldhulp, verslavingszorg, ggz en ga zo maar door.

Hoe je dit regelt?

Als je deurwaarders enkel afrekent op incasso, dan zul je enkel incasso krijgen

Eén idee: Als je deurwaarders enkel afrekent op incasso, dan zul je enkel incasso krijgen. We kunnen die contracten ook anders vormgeven. Het CJIB besteedt momenteel bijvoorbeeld bijna alle rijksincasso uit aan deurwaarderskantoren. Zij kunnen ervoor kiezen om deurwaarders niet alleen te betalen voor succesvolle incasso’s, maar ook voor een succesvolle doorverwijzing naar de schuldhulpverlening, verslavingszorg of ggz.

Een tweede idee: laat de gemeentelijke kredietbanken bulkincassocontracten afsluiten met deurwaarders, waarbij grote (lokale) schuldeisers zich kunnen aansluiten. In elke gemeente kunnen dan aparte gestandaardiseerde afspraken gemaakt worden over de voorwaarden waaronder deurwaarders opereren (en wanneer zij doorverwijzen). En over de samenwerking met gemeentelijke instanties.

Wat denken jullie ervan?

Hamvraag is: Hoe zouden deze contracten eruit moeten zien? Welke voorwaarden zouden jullie opnemen in deurwaarderscontracten? Wat moet de beloning zijn voor een succesvolle doorverwijzing?

Juridische vraag is ook nog: Mag een gemeentelijke kredietbank collectief incassocontracten inkopen? Hoe rijmt dat met het mededingingsrecht? Jullie ideeën horen we graag!

Voorstel 4. Weg met boetes op armoede

Wie zijn zorgverzekering niet meer kan betalen, moet een 25 procent extra premie betalen. Wie zijn verkeersboete niet kan betalen, die krijgt een ophoging van 300 procent.

Voor de goede orde: een incassobureau mag maar 15 procent kosten rekenen, terwijl de overheid rustig het veelvoudige rekent.

Over deze wetten kunnen wij kort zijn: die moeten weg.

Ze zijn geboren uit het idee dat mensen die niet betalen, niet deugen. Wij willen niet ontkennen dat deze mensen er zijn. Maar voor de overweldigende meerderheid zijn dit soort regelingen een boete op armoede.

Kijk ook naar de cijfers: er zijn inmiddels 189.000 mensen die al meer dan twee jaar vastzitten in de wanbetalersregeling voor zorgverzekeringen. Als dit calculerende burgers zijn, dan schort er iets aan hun rekenmachine.

Afschaffen dus deze regelingen, en het liefst zo snel mogelijk.