Ik vroeg jullie om voorbeelden waarin mensen die op de overheid zijn aangewezen, vastlopen in het systeem. Jullie stuurden er tientallen. Over een man die pas een identiteitsbewijs krijgt als hij een woning heeft, bijvoorbeeld, maar zonder ID-kaart geen huis kan krijgen.

Maar jullie stuurden me ook verklaringen hoe het komt dat veel burgers boos zijn op de overheid. Én kritiek op mijn openingsartikel.

Een rotonde zonder afslagen

‘Een rotonde zonder afslagen’, zo noemt Arre Zuurmond, de ombudsman voor de metropoolregio Amsterdam Regels die elkaar dwarszitten, waardoor mensen er niet meer uit komen.

Zo schrijft dat ze haar echtgenoot van buiten de EU alleen naar Nederland mag laten komen als ze een jaarcontract heeft met voldoende inkomsten. Maar een andere regel van de overheid maakt dat werken nagenoeg onmogelijk.

Ze heeft namelijk geen recht op kinderopvangtoeslag, omdát ze een echtgenoot heeft die buiten de EU woont. En dan kost de kinderopvang voor haar kind bijna net zoveel als ze verdient met haar werk.

Rotondes zonder afslagen zijn zeldzaam, maar wel gekmakend.

De regels passen niet bij de complexiteit van de samenleving

Veel meer klachten gaan over regels die geen recht doen aan de complexiteit van de samenleving. Zo schrijft een man met autisme dat hij meestal aan een beetje hulp genoeg heeft, maar op andere momenten juist veel nodig heeft. Maar hij krijgt een indicatie voor een vast aantal uur hulp per week. Zo krijgt hij meestal te veel en soms te weinig.

Een promovendus schrijft dat hij een eigen bedrijfje is begonnen om te voorkomen dat hij na zijn dissertatie een uitkering moet aanvragen, maar dat het UWV zich geen raad weet met dat eigen bedrijf.

Een andere lezer heeft daar ook last van. Hij krijgt pas een bijstandsuitkering als hij zijn onderneming uitschrijft bij de Kamer van Koophandel. Hij begrijpt niet waarom hij niet zo veel mogelijk zelf geld mag verdienen, om zijn uitkering zo laag mogelijk te houden. Zeker niet als zijn bedrijfje geen belemmering vormt voor zijn beschikbaarheid op de arbeidsmarkt.

Verplicht solliciteren, terwijl je al een nieuwe baan hebt

Een lezer werd verplicht om mee te doen aan een sollicitatiecursus terwijl ze al een baan heeft, die alleen pas twee maanden later van start gaat. Zelfs degene die de cursus geeft, vindt het vreemd. De invulling van de regel staat hier op gespannen voet met de bedoeling van de regel. Volgens is dát de grondoorzaak van veel ongenoegen over de overheid.

Veel mensen beschrijven dat ze alleen met een ongelooflijke inzet kunnen voorkomen dat het misgaat. Een lezer met een persoonsgebonden budget (pgb) heeft het gevoel een gevecht te moeten leveren met de Sociale Verzekeringsbank (door een klein foutje van 0,10 euro wil de SVB alle oude declaraties opnieuw controleren).

Vanuit een PGB mag wel een hulpverlener worden betaald, maar diens reiskosten niet. Pas na veel gezeur wordt het rechtgezet. Mensen met minder doorzettingsvermogen of minder bureaucratische vaardigheden krijgen het in zo’n geval niet voor elkaar. Of ze moeten iemand kennen die hen helpt.

Het lijkt soms dat je sociaal kapitaal moet hebben om je sociale rechten te halen.

Als ambtenaren je lijken te wantrouwen

Een laatste soort klachten gaat over bejegening. Mensen hebben soms het idee dat ze met wantrouwen worden bekeken door ambtenaren.

Zoals een lezer die een ‘verwarde’ periode heeft gehad, zoals hij zelf schrijft. Hij ervoer dat hulpverleners meer spraken over wat híj moest doen, dan over wat zij voor hem konden betekenen. En dus liet hij het er maar bij zitten. Hij denkt dat juist mensen die de ondersteuning door de overheid het meeste nodig hebben, zich gemakkelijk laten afschrikken en zo de zorg gaan mijden.

Het lijkt soms dat je sociaal kapitaal moet hebben om je sociale rechten te halen

Bij de paar voorbeelden waarbij mensen blij waren met de overheid, ging dat compliment juist over de bejegening. Een lezer moest een jaar huurtoeslag terugbetalen omdat de etage die ze huurde niet officieel gesplitst was. Daarom werd het inkomen van haar onderbuurman meegerekend. In de afwijzing stond zijn inkomen ook gewoon vermeld.

Zij kreeg een vaste contactpersoon (de ambtenaar die haar bezwaar behandelde) en die bereikbaar bleef tot het was rechtgezet. Het kán dus wel.

Wat mogen burgers verwachten van de overheid en andersom?

Lezers stuurden niet alleen eigen ervaringen, maar ook kritiek op mijn openingsartikel. Waarom moet de overheid opdraaien voor iemand die zeven kinderen krijgt en Het is een fundamentele discussie over de vraag wat burgers van de overheid mogen verwachten en andersom.

Moet het sociale minimum voor iedereen gelden of valt het recht op sociale bescherming weg als je de verkeerde keuzes maakt? In het vervolg van de serie zal ik op deze vraag nog uitgebreid terugkomen.

Andere lezers hadden kritiek op het idee om zaken te adopteren. Buddy’s organiseren zou dweilen met de kraan open zijn.

Gelukkig dachten ruim twintig lezers daar anders over en boden ze aan een zaak te adopteren. Niet met het idee dat we casus voor casus al het onrecht de wereld uit kunnen helpen, of omdat we denken dat de burger altijd gelijk heeft en de overheid altijd fout zit. Maar wel omdat je door te proberen iets recht te zetten, het beste leert hoe het systeem werkt.

We moeten anders omgaan met regels en wetten

Dat idee, zo schrijft een lezer, is overigens niet nieuw. Topambtenaren hebben ook al eens casussen En in België hebben ze een netwerkvereniging van die regels aanklagen die hen het werken onmogelijk maken. Een idee dat navolging verdient in Nederland.

In het vervolg van deze serie zal ik met jullie voorbeelden in de hand verkennen hoe het anders kan. Soms is het daarvoor nodig om allerlei regels en wetten te veranderen, maar veel vaker is het voldoende om anders met die wetten en regels om te gaan. Daarvoor hoef je niet te wachten op de regering of de Tweede Kamer. Dat kan nu al.

Wie de overheid het hardst nodig heeft, heeft er vaak een hekel aan Mensen met schulden of andere sociale problemen zijn vaak woedend op de overheid. Terwijl ze die juist hard nodig hebben. Waarom loopt het zo vaak mis tussen mensen die klem zitten en ambtenaren? En hoe zorgen we dat het anders kan? Daarbij kunnen jullie helpen. Lees het verhaal van Pieter hier terug Gezocht: rouwdouwers tegen de bureaucratie en jullie ervaring met het sociale systeem De komende tijd onderzoek ik waarom het zo vaak misloopt tussen overheid en mensen die klem zitten. Helpen jullie mee? Lees het verhaal van Pieter hier terug Er leven veel meer Nederlanders in armoede dan we denken Vandaag is door de VN uitgeroepen tot armoededag. In Nederland daalt armoede volgens de officiële statistieken. Maar is dat wel zo? Ik dook in de cijfers en ontdekte dat schulden niet meetellen. Zo zien we tienduizenden mensen in armoede over het hoofd. Lees het verhaal van Jesse hier terug