Beste,

Ook Amerika’s speciale bondgenoot in Londen moest er niks van hebben. Donald Trump deed waar hij mee dreigde: de VS trekken zich terug uit het verdrag met Iran.

Het enige applaus kwam van Saoedie-Arabië en Israël, dat hard terugsloeg toen Iran van Syrisch grondgebied op Noord-Israël schoot. Een bijna-oorlog in het Midden-Oosten.

Ondanks laatste minuut-bezoeken aan Washington, negeerde Trump wat Macron, Merkel en ook de Britten hem vroegen: het akkoord dat Irans kernwapenambities aan banden legt verbeteren, niet verbreken.

Om zijn diplomatieke bravour nog meer te etaleren kondigde Trump aan dat hij 12 juni de leider van Noord-Korea zal ontmoeten in Singapore. Minister van Buitenlandse Zaken Pompeo keerde uit Pyongyang terug met drie Amerikaanse gevangenen.

Trumps oorlogsdiplomatie

De reacties op Trumps Iran-beslissing binnen de VS waren sterk uiteenlopend. , de fanwebsite van alt-right schrijft: ‘After an eight-year American Apology Tour ground to a disastrous halt, President Trump is piece by piece dismantling Mr. Obama’s diplomatic legacy around the globe.’

Daar is Nicholas Kristof, columnist van het mee eens. Maar dan wijzend op de desastreuze gevolgen. Hij inventariseert o.a. de ruïneuze prestaties van Trumps Nationale Veiligheidsadviseur John Bolton, de man die president George W. Bush aan de Irak-oorlog hielp.

De oud-ambassadeur van de VS bij de NAVO, Ivo Daalder (Democraat), denkt dat Trump hierdoor geen beter akkoord met Iran noch met Noord-Korea krijgt, en de kans op oorlog

Wat kan en wat wil Europa?

Terwijl Nederland genoot van de eerste zomerse dagen en nasudderde in een schier eindeloze meivakantie, werd in Europa fundamenteel nagedacht over ons gemeenschappelijk lot.

Dat gebeurde op twee niveaus.

1. Hoe te reageren op de van zichzelf vervulde machthebber in Washington? Wat betekent het om de atoomdeal met Iran te handhaven zonder de VS? Kunnen Europese bedrijven onder de Amerikaanse sanctiemacht uit komen?

2. En wat moeten en kunnen we doen om de lidstaten van de Europese Unie voldoende eenheid te geven om een wilde wereld met nakend nationalistische grootmachten partij te geven? Plaatsen van handeling: Aaken en Florence.

Buigen of laten barsten?

In Nederland waren de reacties op Trumps Iran-aankondiging gedempt. De grootste handelspartners van Iran zijn Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Moet Europa ferm zijn, of om gaan bedelen in Washington, net als met de ook nog dreigende staaltarieven?

Europa zal Iran alleen maar tot handhaven van het toezichtregime op haar kerninstallaties krijgen als er substantiële handelsvoordelen aan zitten. Het wordt voor de Europese diplomatie.

Een zeldzaam geluid werd verwoord door Simon Tisdall, buitenland-commentator van de Britse krant The Guardian. Hij pleit voor tegen de VS: ‘Know-nothing Trump is the direct heir to this grim litany of catastrophic presidential blundering. But that is not to say Britain and Europe should tolerate yet another avoidable Middle East disaster wrought in Washington. Just as Russia has been told certain actions are unacceptable and incur painful consequences if not reversed, so too should the US.’

Hoe die strengheid gestalte moet krijgen detailleert Tisdall niet. Nog afgezien van Europa’s voortgaande afhankelijkheid van de veiligheidsparaplu die NAVO heet, en waarin de VS nog steeds de meeste kosten draagt.

Volgens -columnist Rob de Wijk drijft Trump Europa en China in elkaars armen.

‘Laten we niet bang zijn’

Maar of Europa de samenhang en de wil bezit om zich op het wereldtoneel te meten met de grootmachten, dat blijft de grote vraag.

Die werd deze week aan de orde gesteld in Aaken, waar de Franse president Emmanuel Macron de Karelsprijs kreeg voor zijn verdiensten voor de Europese eenwording.

Het werd een vriendschappelijk treffen op hoog niveau. Kanselier Angela Merkel, die de prijs eerder won, reikte hem uit met een toespraak van even hoog niveau. Macrons was niet minder sterk.

Het zou goed zijn als zowel als teksten in Den Haag werden gelezen en verwerkt. Het is mogelijk met een mengsel van historisch besef, idealisme en realisme na te denken over ons continent.

Aardig en slim was het dat Merkel haar jongere collega oprecht prees om zijn enthousiasme. Het gaf haar de speelruimte om hem tot matiging van zijn ambities aan te sporen.

Waarop met de betere onliners het oor van een nieuwe generatie wist te vangen. ‘Laten we niet zwak zijn, laten we niet verdeeld zijn, niet bang zijn en niet wachten.’

Bij deze gedachtenwisseling over Europa’s rol werd in Florence een belangrijke geplaatst door Italië’s president Sergio Mattarella. Onder zijn leiding staat Italië op het punt de eerste EU-sceptische regering van een groot Europees land te krijgen. Maak je geen illusies, hield hij de onderhandelende Vijfsterren-beweging en Lega (zonder Berlusconi) voor: ‘Laten we de illusie niet koesteren dat onze problemen op een puur nationaal niveau kunnen worden opgelost.’

In Nederland

De Tweede Kamer komt volgende week eindelijk weer op stoom. Hopelijk is de justitie-commissie maandag wakker als zij met de minister praat over het wetsvoorstel om alle persoonsgegevens van onze vliegreizen vast te leggen, en te delen met andere landen.

Doel: strijd tegen terrorisme. Aanleiding: uitvoering van een Europese richtlijn.

Zowel de als de hadden bedenkingen tegen het wetsontwerp. Het is sterk de vraag of de richtlijn overeind blijft. De afweging tussen massale inbreuk op de persoonlijke levenssfeer en de effectiviteit is onvoldoende.

De nieuwe Tweede Kamer heeft nogal een zwakke start gemaakt door als stempelkussen te fungeren van besluiten uit de duisternis van de kabinetsformatie. Tijd voor principes. D66, VVD, Christenunie, bent u daar? Het CDA mag ook meedoen met zich niet gek laten maken.

De coalitie krijgt sowieso een interessante test van de kartèlpolitie. Tom-Jan Meeus meldt vandaag in dat oud-minister van financiën Jeroen Dijsselbloem van plan zou zijn te solliciteren naar de functie van vice-president van de Raad van State, als opvolger van Piet-Hein Donner.

Intern zou men hebben afgesproken dat D66 aan de beurt was voor de hoge post (de koning is formeel president van de Raad). Oud-minister Thom de Graaf zou de geknipte D66-kandidaat zijn. Maar binnen de Raad moedigde men Dijsselbloem aan. Geen jurist maar wel een man met ervaring in Nederland en Europa.

Woensdag is Verantwoordingsdag, de jaarlijkse tegenhanger van Prinsjesdag. De laat dan zien wat er van alle schone plannen terecht is gekomen. De Kamer heeft daar van oudsher wat minder belangstelling voor.

En ten slotte ...

... een opiniestuk van bestuurssocioloog Mark van Ostaijen in over de bestuurlijke reactie na de Haagse steekpartij. Die heeft alles weg van een depolitiseringsstrategie die de feiten verdraait. Hij schrijft: Laten we niet langer het zelfbeeld ophouden ‘dat we in Nederland zijn gevrijwaard van een aanslag’.