Wie anno 2014 zijn idealen in de praktijk wil brengen, kijkt niet meer naar de politiek. Den Haag staat voor een jammerlijk mengsel van bekrompenheid, traagheid en tergende politieke spelletjes. Het initiatief ligt tegenwoordig bij maatschappelijke groepen en ngo’s die zich organiseren rond de grote thema’s van deze tijd. Vooral op het gebied van duurzaamheid, milieu en voedsel zijn veel van deze organisaties

Urgenda is zo’n organisatie. Zij wil de transitie naar een duurzame samenleving versnellen, samen met burgers en vanuit het bedrijfsleven. Of dat nu gaat via of via een initiatief voor goedkope zonnepanelen: Urgenda wil klimaatactie. Eind de groep de Nederlandse staat aan, omdat ze vindt dat deze onvoldoende doet om gevaarlijke klimaatverandering

Vandaag zet Urgenda een volgende stap op zoek naar versnelling, met de presentatie van een actieplan voor een 100 procent duurzame Nederlandse energievoorziening in 2030.

Serieus: honderd procent.

Voor wie nog wakker aan het worden is: Urgenda zegt dat we binnen twintig jaar 95 procent van onze bestaande energievoorziening kunnen dumpen – namelijk alles wat fossiel is – en kunnen inruilen voor ‘Het kan als je het wilt!’, roept het omslag ons enthousiast toe. En de klap op de vuurpijl: overschakelen naar een nagenoeg ‘fossiel-vrije samenleving’ binnen twintig jaar kan volgens Urgenda zonder verlies van welvaart, ja, zelfs met méér kwaliteit van leven. En nieuwe banen.

Overschakelen naar een nagenoeg ‘fossiel-vrije samenleving’ binnen twintig jaar kan volgens Urgenda zonder verlies van welvaart, ja zelfs met méér kwaliteit van leven

Te mooi om waar te zijn?

Marjan Minnesma, directeur van Urgenda, geeft uitleg. ‘Mensen zeggen altijd tegen mij: je groene ambities zijn goed, maar je kunt ze niet uitvoeren. Dus ik had een simpele vraag: is een volledig duurzame energiehuishouding binnen twintig jaar mogelijk? Met die vraag ben ik naar Quintel Intelligence gegaan, een organisatie die samen met bijvoorbeeld Shell en GasTerra een model heeft ontwikkeld om de energietransitie door te rekenen. Ik vroeg: kijk nou eens of het lukt. Wordt energie in 2030 niet te duur als we zo snel overschakelen op volledig duurzaam? Hebben we dan nog voldoende leveringszekerheid?’

Quintel ging aan de slag en We moeten per jaar bijna 1,5 procent van het Bruto Nationaal Product maar dan zijn we in 2030 bijna volledig groen. De energiehuishouding in zijn geheel is dan goedkoper dan in het scenario en veroorzaakt nagenoeg geen CO2-uitstoot meer. ‘Als je het hele kostenplaatje overziet,’ zegt Minnesma, ‘is die 1,5 procent aan investeringen We besteden als samenleving jaarlijks een groter deel van ons BNP – namelijk 2,5 procent – aan olie.’

Hoe dan?

Het plan van Urgenda berust op een verregaande verandering in vijf sectoren: transport, woningbouw, voedsel, industrie en energieproductie. Zo ongeveer de hele economie dus. Gerichte, maar veelomvattende omwentelingen moeten zorgen voor het leeuwendeel van de ‘100 procent.’ Denk aan stevige energiebesparing in de industrie (2 procent per jaar) en grootschalige ontplooiing van wind- en zonne-energie. De landbouw moet veel duurzamer worden, we gaan onze woningen energieneutraal maken en massaal elektrisch rijden.

Uit het plan van Urgenda

Het zijn bekende ideeën, maar dan veel sneller doorgevoerd dan in gangbare scenario’s. In het rapport worden deze harde ingrepen, die ook met het rekenmodel van Quintel zijn getoetst, aangevuld met suggesties voor een groenere economie. Urgenda vindt bijvoorbeeld dat we anders moeten gaan reizen: meer met het openbaar vervoer en meer in gedeelde auto’s.

En we moeten niet alleen veel minder voedsel gaan verspillen, maar ook anders gaan eten: meer regionale en seizoensgebonden producten, meer groenten en fruit en veel minder vlees, vis en zuivel. Vooral met dat laatste doen we het klimaat een plezier, want de productie van vlees en zuivel is goed voor 12 tot 14 procent van onze uitstoot van broeikasgassen. Door minder ‘dierlijke eiwitten’ te eten, besparen we bovendien energie.

Niets nieuws aan de horizon

Een van de meest concrete en aantrekkelijke ideeën uit het rapport is een dikke vette nul onderaan de energierekening. Urgenda wil inzetten op isolatie in combinatie met lokale energie-opwekking, zodat onze huizen ‘energieneutraal’ worden. Gas gaat ‘eruit,’ zoals het eufemistisch heet, en wordt bijvoorbeeld vervangen door efficiënte houtkachels of stadsverwarming.

De actiegroep is al begonnen met een proef op Texel om te laten zien dat 24 tamelijk verschillende huizen zonder problemen energieneutraal kunnen worden. Hierna is het een kwestie van Financieel geen probleem, weet Minnesma. ‘Je kunt een gemiddeld huis voor 35.000 euro Dat is hetzelfde bedrag dat je in vijftien jaar uitgeeft aan energie. Het is dus te financieren als bijvoorbeeld pensioenfondsen erin stappen. Na vijftien jaar heb je de investering terugverdiend, ben je energieneutraal en heb je

Er staat eigenlijk niks in het rapport wat we niet eerder hebben gehoord. Maar de snelheid waarmee Urgenda de plannen wil invoeren is ongehoord. ‘Als je de stappen zet die wij beschrijven, dan gebruiken we in 2030 50 procent minder energie. De rest wekken we duurzaam op,’ zegt Minnesma. Daarbij zijn geen onrealistische aannames gedaan. ‘We zijn juist aan de conservatieve kant gaan zitten, want we willen niet van onrealistisch optimisme beschuldigd worden. Dit plan is gebaseerd op de huidige stand van de techniek. En we denken dat het nog sneller en nog goedkoper kan, want innovaties die we nu verwachten in slimme netten, energieopslag en dergelijke, zitten nog niet in het model. Als de techniek verbetert, kan er nog veel meer.’

Het nieuwe scenario is niet alleen bedoeld om bij de politiek mee te leuren. Het richt zich rechtstreeks tot de burger, met aan het einde van ieder hoofdstuk Bij voedsel staat bijvoorbeeld: ‘Ik ga beter inkopen en minder weggooien.’ Bij transport: ‘Mijn volgende (deel)auto wordt elektrisch.’

Dit is toch niet realistisch?

Het is niet moeilijk dit rapport terzijde te schuiven als ‘gratuit en kansloos,’ zoals ook gebeurde bij de rechtszaak van De kritische realist ziet luchtfietserij. Als het ons al twintig jaar heeft gekost om tot een kleine 5 procent groene energie te komen, dan moet je wel een heel groene bril opzetten om te beweren dat we honderd procent kunnen halen in 2030.

Wat te denken van alle economische belangen tégen zo’n snelle transitie? Gas gaat ‘eruit’ in het scenario van Urgenda. Terwijl de staat daar jaarlijks ruim 12 miljard euro mee verdient. Er komen honderden nieuwe windmolens, terwijl hordes mensen daar helemaal niet op zitten te wachten, óók niet als ze ver uit de kust staan. Urgenda heeft in het huidige scenario nog veel ‘biomassa’ nodig om voldoende elektriciteit op te wekken, en daar zitten Enzovoort.

Maar dit soort kanttekeningen doen uiteindelijk weinig af aan de boodschap van deze ‘agenda.’ Het gaat immers niet om hoe de dingen zijn, maar hoe ze zouden moeten zijn. De boodschap is simpel: er zijn alternatieven en daar kunnen we nu aan beginnen. In een tijd waarin we politici in Den Haag vooral kennen als boekhouders, is dat een welkom geluid.

Het proces: de mensheid versus de Nederlandse staat Eerder schreven we hoe actiegroep Urgenda de Nederlandse staat daagde, omdat deze te weinig zou doen om klimaatverandering te voorkomen. Ze wil radicale reductie van CO2-uitstoot via de rechter afdwingen. De zaak is uniek in de wereld. Maar maakt ze ook een kans? Lees hier onze analyse van de rechtszaak terug


Hoe de overheid de zware industrie met miljoenen overeind houdt Investeren in duurzaamheid gebeurt in Nederland nog niet op grote schaal. Integendeel, minister van Economische Zaken Henk Kamp zet alles op alles om de zware, energie-intensieve industrie te behouden. Hij spoedde twee wetswijzigingen door de Tweede Kamer waarmee hij de industrie met miljoenen per jaar tegemoet komt. Een reconstructie. Lees onze reconstructie van de staatssteun hier terug De drie keerzijden van duurzaam Duitsland Duitsland heeft sinds de eeuwwisseling vol ingezet op groene stroom. Onze oosterburen zijn dan ook het lichtend voorbeeld op het gebied van duurzaamheid. Maar nu trappen ook de Duitsers op de rem: de kosten voor de Energiewende lopen de spuigaten uit. Een analyse aan de hand van drie opmerkelijke verhalen. Lees hier onze analyse van duurzaam Duitsland terug