Toen ik in september hield voor tegenmacht, als aanvulling op de bestaande democratische instituties, leverde dat de nodige discussie op.

Veel leden deden suggesties: vorm lobbyisten voor het algemeen belang, richt een uit burgers gelote Eerste Kamer op, begin een fonds om burgers reclame te laten maken voor niet-commerciële doelen, herzie de gehele opzet van de Tweede Kamer.

De fantasie met serieuze ondertoon kende geen grenzen. En het mooie was dat veel kritiek op de huidige democratie werd omgezet in ideeën voor hoe het wél kan. Dat is nog niet zo makkelijk, bleek uit de discussie onder het stuk.

Als in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Maastricht op herhalingsdemonstratie gaan, wordt opnieuw de vraag actueel: kan de democratie onvrede voldoende ruimte geven én kanaliseren?

De vraag is extra actueel na het mislukken van het overleg over een nieuw pensioenakkoord. Dat leidde ertoe dat links en rechts het einde van het Nederlandse overlegmodel werd afgekondigd.

In NRC Handelsblad heb ik een geschreven over hoe de nationale traditie om het compromis te zoeken in gevaar is, en ervoor gepleit het kind niet met het badwater weg te gooien, ook als het overleg stroef verloopt en lang duurt.

Maar de ‘gele hesjes’ duurt het allemaal te lang en het ooit geroemde overleg levert hun voorlopig te weinig op.

Onderhandelen is handwerk

In een tijd van snel communiceren, snelle meningsvorming en de behoefte aan snel genomen besluiten, staat het handwerk van uitleggen en tegengestelde posities naar elkaar toe laten bewegen niet in hoog aanzien.

Het alternatief is alleen niet per se effectiever, of aantrekkelijker.

Frankrijk is opgeschrikt door de steeds heftiger demonstraties van de gelehesjesbeweging. Inmiddels hebben casseurs (Franse hooligans zonder heldere agenda) een deel van de beweging gekaapt, met plunderingen en in brand gestoken auto’s als gevolg.

De oorspronkelijke gele hesjes verzetten zich in het begin tegen verhoging van de dieselaccijns, aangekondigd om verduurzaming te stimuleren, en de CO2-uitstoot te verlagen.

De maatregel trof vooral de onderklasse en de lagere middenklasse, onvrijwillige zzp’ers, mensen met twee laagbetaalde baantjes in de Parijse voorsteden en buitengewesten, waar het moeilijk is te leven zonder auto.

Intussen is het protest uitgewaaierd naar allerlei buitengewesten van Frankrijk, waar het leven grijs is en de weerzin tegen de ongelijke welvaartsverdeling als een veenbrand gloeit en makkelijk oplaait.

President Emmanuel Macron worstelt met het steeds heftiger wordende geweld. Om de openbare orde te handhaven is heel wat anders nodig dan de maatregelen die tegemoetkomen aan gerechtvaardigde grieven van de oorspronkelijke gele hesjes.

Dat is moeilijk in een land zonder overlegtraditie en zonder de bijbehorende instituties waar vertegenwoordigers van groepen met tegengestelde belangen en aspiraties met elkaar in gesprek gaan.

Geen reden voor zelfgenoegzaamheid

De ontwikkelingen in Frankrijk zijn echter geen reden voor besmuikte zelfgenoegzaamheid in Nederland. Het parlement en de Sociaal-Economische Raad vormden altijd een soort nationale invoegstroken, waar de tegengestelde belangen samenkwamen tot een voor allen aanvaardbaar compromis. Maar die functie vervullen ze niet meer naar behoren.

De bloeiende creatie van overlegtafels is een poging om toch het gesprek aan te gaan, compromissen te smeden en draagvlak te creëren. Van tot zijn de resultaten gemengd.

Spannend wordt het de komende weken of de vóór Kerstmis erin slagen voorstellen te doen die CO2-uitstoot verminderen, zonder dat de rekening eenzijdig terechtkomt bij burgers zonder buffer. De gele hesjes liggen al klaar.

Meer lezen?

Zo worden de Politieke Beschouwingen wél een echt debat Op Prinsjesdag volgen de Algemene Politieke Beschouwingen. Meestal een langdurige praterij waarbij de coalitiepartijen hun kabinet plichtmatig verdedigen en de oppositie vergeefs stormloopt op één of twee zwakke plekken van het kabinet. In dit Politiek Dagboek hoe dat beter kan. Lees het verhaal van Marc hier terug Gedwongen gemeentelijke fusies ondermijnen de democratie, vindt deze politiek filosoof Woon je jaren in je gemeente, wordt die ineens samengevoegd met een of meer buurgemeenten. Het is je ware identiteitsroof, vindt politiek filosoof Frank Ankersmit. Hij is inwoner van Haren, dat moet fuseren met de stad Groningen. De Tweede Kamer behandelt het wetsontwerp daarover dinsdag. Vraaggesprek over een ‘democratisch schandaal’. Lees het verhaal van Marc hier terug