Je kon ze al van tevoren uitschrijven, die zouden klinken in het Europees Parlement, de ochtend na de fatale stemming over de Brexit-deal in het Britse Lagerhuis.

Een zichtbaar aangeslagen Brexit-onderhandelaar die zijn werk in de prullenbak had zien verdwijnen, zei de uitslag van de stemming diep te betreuren.

De deftige Britse conservatief Syed Kamall legde nog eens de angst uit van de ruime meerderheid van het Britse Lagerhuis dat de in het terugtrekkingsakkoord het Verenigd Koninkrijk voor eeuwig aan een douane-unie zou binden.

De altijd opgewonden leider van de liberale fractie riep de Britten op eindelijk eens uit de loopgraven te komen en een meerderheid te vinden voor iets wat ze wél willen.

De aanstichter van het Brexit-referendum, voormalig Nigel Farage, voorspelde dat als er een tweede referendum kwam de Brexiteers het met een nog grotere meerderheid zouden winnen.

Er was evenwel één bijdrage van een in onze contreien minder bekende parlementariër die als je haar kende wellicht óók in de categorie voorspelbaar viel, maar die mij verraste en aan het denken zette.

Een route uit de puinhoop?

De Noord-Ierse Martina Anderson zat dertien jaar in de gevangenis vanwege haar betrokkenheid bij de (IRA), de paramilitaire organisatie die een eengemaakte Ierse Republiek nastreefde. In 1998 kwam ze door het vrij.

In haar was ze een ‘politieke gevangene’. De huidige Labourleider Jeremy Corbyn werd gearresteerd toen hij in juni 1986 tegen haar. Maar zien haar als een veroordeelde terrorist zonder spijt.

In welke van de twee categorieën ze ook thuishoort, zeker is dat ze in juni 1986 is voor betrokkenheid bij het plannen van bomaanslagen.

Maar laten we dit ruim dertig jaar oude, zeer ernstige feit even tijdelijk parkeren en luisteren naar wat de woensdagmorgen in het Europees Parlement

‘Een cruciaal onderdeel van het Goedevrijdagakkoord biedt een route uit de huidige puinhoop’, zei ze.

‘Een cruciaal punt in ‘t Goedevrijdagakkoord biedt een route uit de puinhoop’, zei de Noord-Ierse Anderson

In dat akkoord zou staan dat de voor Noord-Ierland verantwoordelijke minister in de Britse regering een referendum moet uitschrijven als hij redenen heeft om aan te nemen dat de wens tot hereniging met Ierland aan kracht wint in Noord-Ierland. Als de bevolking vervolgens in meerderheid voor aansluiting bij Ierland kiest, moet de wil van het volk geschieden.

Het is in het Goedevrijdagakkoord te vinden.

Anderson claimde dat de huidige minister voor Noord-Ierland Karen Bradley had erkend dat een dergelijke wijziging in de publieke opinie aannemelijk is en dat dit ook volgens de Britse premier Theresa May de kans op een referendum over Ierse eenheid verhoogt.

En inderdaad: volgens een bron uit haar entourage onvermijdelijk achten bij een no-deal-Brexit. Bovendien heeft May dat een no-deal-Brexit kan betekenen dat de pleitbezorgers van een referendum over de Ierse eenheid de bovenhand krijgen.

Een geheime EU-tekst

Maar wat me nog het meest trof, was Andersons claim dat de in april 2017 een tekst had aangenomen die onderschrijft dat, wanneer het Noord-Ierse volk beslist bij Ierland te willen horen, een eengemaakt Ierland deel blijft uitmaken van de EU.

Die zou zijn aangedragen door de voormalige Ierse premier Deze noemde de goedkeuring ervan door de EU na de Europese Brexit-top van 29 april 2017

Een verklaring die later aan de notulen is toegevoegd, drukt een gezamenlijk standpunt uit van de Europese Raad over een herenigd Ierland

Volgens een aantal heeft de Europese Raad deze tekst formeel onderschreven op een bijeenkomst op 29 april 2017, waarna die als verklaring is toegevoegd aan de notulen.

De verklaring is evenwel niet opgenomen in de van deze Europese Raad.

Desgevraagd laat een perswoordvoerder weten dat ‘deze tekst inderdaad als een verklaring was toegevoegd aan de notulen van de Europese Raad van 29 april 2017’. Ze bevestigt ook dat zulke bijgevoegde verklaringen een formele status hebben en in dit geval een gemeenschappelijk standpunt van de Europese Raad uitdrukken.

Doos van Pandora

Nu het Britse parlement het uittredingsakkoord heeft afgewezen en er geen zicht is op een ander akkoord dat het parlement wél kan slikken, komt een no-deal-Brexit angstwekkend dichtbij.

De Europese Unie houdt met reden vast aan de backstop. Het wil vermijden dat er een harde grens komt tussen Ierland en Noord-Ierland. Stel nu eens dat er geen douane-unie of handelsakkoord is tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Dan zijn grenscontroles tussen Ierland (EU) en Noord-Ierland (straks geen EU meer) onvermijdelijk. Logisch dus dat de EU vasthoudt aan een douane-unie zolang er met het VK geen afspraken zijn gemaakt over de toekomstige handelsverhoudingen.

Maar is dat de EU door pal te staan voor die backstop, die voor veel Britten hét struikelblok is in het huidige akkoord, een no-deal dichterbij brengt. In dit geval bewerkstelligt de EU precies het omgekeerde van wat ze wil: een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland.

En dat brengt een Noord-Iers referendum weer dichterbij. Veel Noord-Ieren willen immers zo’n harde grens koste wat kost vermijden. Sinn Féin kan een dergelijke nieuwe omstandigheid aandragen om een referendum te eisen.

Het Goedevrijdagakkoord stelt dat de minister een referendum moet uitschrijven ‘op enige moment dat het hem waarschijnlijk lijkt dat een meerderheid van de stemmers de wens zou uitdrukken dat Noord-Ierland ophoudt deel uit te maken van het Verenigd Koninkrijk en deel gaat vormen van een Verenigd Ierland’.

Volgens recent peilingen wil een ruime meerderheid van de Noord-Ieren aansluiting bij Ierland

Nu zijn er peilingen en die laten zien dat bij een harde Brexit een meerderheid van de Noord-Ieren aansluiting bij Ierland wil. Het lijkt er dus op dat er voldoende reden is om zo’n referendum uit te schrijven en dat de uitkomst weleens tot een Ierse hereniging kan leiden.

Of dit een wenselijk scenario is? De Irish Timesvergeleek het met de Duitse eenwording. Maar het zou ook weleens de doos van Pandora kunnen openen en de nog jonge, kwetsbare Noord-Ierse vrede in gevaar kunnen brengen.

De Noord-Ierse partij tevens gedoogpartner in het Britse Lagerhuis van de regering-May, verzet zich in ieder geval fel tegen een dergelijk scenario. Volgens DUP-parlementariër en Brexit-woordvoerder is praten over een verenigd Ierland ‘een uitnodiging aan Republikeinse brandstichters binnen te komen in ons huis en het plat te branden’.

Zo brengt de harde Brexit waar we op afstevenen wellicht grotere risico’s met zich mee dan alleen de economische gevaren waar het nu steeds over gaat in de media.

Het lijkt me een reden te meer voor uitstel van de Brexit, zodat er meer denktijd is voor een akkoord waarmee álle partijen vrede kunnen hebben.

Wil je op de hoogte blijven van mijn Brusselse zoektocht? Elke zondag om 10.00 uur publiceer ik een nieuwsbrief waarin ik verslag doe van mijn pogingen het spel in Brussel te doorgronden en initiatieven voor een mooier Europa in kaart te brengen. Die verschijnt op de site, maar kan je ook in je mailbox ontvangen. Schrijf je hier in Wat we leerden van de Brexit De Brexit en het rumoer eromheen leggen bloot wat eerder onder het oppervlak bleef. We leren ‘de Britten’ op een andere manier kennen, maar ook de EU en de relaties binnen de Unie. Onze correspondenten vertellen wat ze opstaken van de Brexit. Lees hier alle verhalen over de Brexit