Wanneer vandaag eindelijk een einde komt aan het premierschap van Theresa May, is dat geen dag te laat. Wat een leugenachtige, incompetente en machtsgeile persoon trok er de afgelopen drie jaar aan de touwtjes in het Verenigd Koninkrijk. En wat een puinhoop laat ze achter.

De reden dat May in de zomer van 2016 David Cameron kon opvolgen als premier was dat er geen andere kandidaten meer waren. De enige reden dat ze er zolang mocht zitten was dat te veel Britten doorhadden dat de alternatieven voor May nog erger waren.

De goedgemutste nitwit en Labour-leider Jeremy Corbyn is een echte leugenaar die tegen beter weten in blijft beweren dat hij een betere deal met Brussel kan sluiten dan May heeft gedaan. De meest populaire Conservatief is de gewetenloze clown Boris Johnson, die niet eens een leugenaar is maar een bullshitter – om te liegen moet je eerst weten wat de waarheid is, en die interesseert Johnson niet.

En dan heb je de voormalig leider van de anti-EU-club UKIP, Nigel Farage, een soort Gerard Joling in de politiek, wiens Brexit-partij bij de Europese verkiezingen vorige maand uit het niets de grootste werd.

Een premier zonder contact met de kiezers

Er vallen heel wat lessen te trekken uit dit premierschap van May, en de eerste is dat je nooit iemand premier moet maken die nog nooit een succesvolle verkiezingscampagne heeft gevoerd. Want zo werd May de baas van haar land: zonder ooit een verkiezing te winnen.

Het was na de referendumuitslag eind juni 2016 immers de meest logische stap geweest als een van de leiders uit het Brexit-kamp premier was geworden van het Verenigd Koninkrijk. Maar dat Brexit-kamp was onderling diep verdeeld en toen alle messen stond er nog één persoon rechtop: Theresa May.

Zij hoefde zich hierdoor niet eerst te bewijzen in een interne partijverkiezing – en zo ontdekten de Conservatieven pas bij de parlementsverkiezingen een jaar later dat Theresa May geen contact weet te maken met kiezers. Eerder al zeiden Europese leiders hetzelfde, net als de Schotse premier Nicola Sturgeon. De kwalificatie die het meest valt wanneer het gaat over Mays sociale vaardigheden is dat ze ‘van hout’ is. The Guardian doopte haar ‘de Maybot’.

Als premier zat May meteen in een onmogelijke situatie, omdat zij voorafgaand aan het referendum juist voorstander was geweest van… Remain, ofwel: in de EU blijven. In een poging haar geloofwaardigheid in haar partij te versterken, trok ze meteen allerlei ‘rode lijnen’: na de Brexit zou het Hof van Justitie van de EU geen enkele rol meer spelen in het Verenigd Koninkrijk en het land zou zijn eigen handelsverdragen sluiten.


Dreigen en liegen is nu normaal in Londen

Het beroerde was niet dat May met deze rode lijnen tekende voor een snoeiharde Brexit. Als de Britten een snoeiharde Brexit willen, moeten ze dat natuurlijk doen. Het probleem was dat May intussen het land bleef voorhouden dat zelfs zo’n harde Brexit geen enorme economische gevolgen zou hebben, laat staan dat ze toegaf dat de kwestie rond de grens van Noord-Ierland door zo’n harde Brexit fundamenteel onoplosbaar zou worden.

In plaats van eerlijk het volk de verschillende opties voor te leggen, deed May wat de rest van de Conservatieve Partij en ook Labour al bijna drie jaar doen: leugens afwisselen met dreigementen tegen de EU, aantoonbare onzin en wilde beschuldigingen. Weet iemand nog hoe May de EU betichtte van inmenging bij de parlementsverkiezingen van 2017? Hoe ze dreigde de samenwerking bij terreurbestrijding stop te zetten als de Britten geen betere deal kregen? Hoe ze EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk wegzette als ‘queue jumpers’ ofwel voordringers?

Dat is een belangrijke erfenis van Mays premierschap: ontmenselijken, dreigen en liegen is nu zodanig genormaliseerd in Londen dat een politicus die de EU niet zwart maakt en evenmin liegt over de pijnlijke offers en compromissen die nodig zijn rond de Brexit, nu een uitzondering is geworden. Zie vorige week de reacties op het koel formulerende Lagerhuislid een van de kandidaten voor de opvolging van May als leider van de Conservatieven: wow, kijk daar eens, een Britse politicus die geen wartaal uitslaat!

Het was zoveel beter geweest indien de Britten na hun keus voor de Brexit bijna drie jaar terug een brexiteer als premier hadden gekregen. Deze had dan tijdens de onderhandelingen met de EU de eigen loze beloften moeten waarmaken: we houden alle voordelen van lidmaatschap, maar onttrekken ons voortaan aan de verplichtingen.

Tijdverlies en moordende onzekerheid

Nu heeft May gefungeerd als buffer tussen de werkelijkheid en die beloften. Het resultaat is drie jaar tijdverlies en moordende onzekerheid voor iedereen die geraakt zal worden door de Brexit: van komkommertuinders in het Westland tot EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk.

Minstens zo rampzalig is dat miljoenen Britten nog steeds denken dat ze heus wel een pijnloze harde Brexit kunnen krijgen – als hun leider het maar genoeg wil. Zoals er ook miljoenen zijn die denken dat een abrupte no-deal harde Brexit helemaal geen ramp zou zijn. Heeft Theresa May niet zelf ooit gedreigd dat ‘een no-deal beter is dan een slechte deal’?

Dit alles overziend is geen andere conclusie mogelijk dan dat May nog frappant mild is behandeld door de publieke opinie. Regelmatig wordt haar veronderstelde doorzettingsvermogen geprezen. Eind vorig jaar kopte NRC nog met droge ogen: ‘Wat nu absoluut vaststaat,

May offerde een oude parlementaire traditie aan haar wens om een paar maanden langer aan de macht te blijven

Hier hebben we iemand die zélf niet geloofde dat Brexit goed is voor haar land, maar die als een blad aan de boom omdraaide toen duidelijk werd dat ze daardoor premier kon worden.

Drie jaar lang heeft ze haar kiezers naar de mond gepraat. En toen May uiteindelijk haar uittredingsovereenkomst met de EU niet door het parlement kreeg, nam ze geen ontslag – zoals honderden jaren het gebruik was wanneer je zo’n cruciale stemming verliest en dus je geloofwaardigheid. Nee, May bracht de overeenkomst nog eens in stemming, en nog eens, en nog eens.

May heeft een eeuwenoude parlementaire traditie geofferd aan haar wens om een paar maanden langer aan de macht te blijven. Wat een farce, maar ook: wat een politiek egoïsme.


Meer lezen?

We houden ervan de EU te haten. Maar we kunnen niet zonder Elke maand gaat Joris Luyendijk in gesprek met een van onze correspondenten over zijn of haar journalistieke speurtocht. Vandaag: Tomas Vanheste, correspondent Europa tussen macht en verbeelding. Niet over de vraag of de EU een mooi idee is, maar of dat mooie idee wel uitvoerbaar is. Lees het verhaal van Joris hier terug Spectaculair incompetente mensen bekleden de hoogste posten in Groot-Brittannië (en nog twee lessen van Brexit) De Brexit en het rumoer eromheen leggen veel zaken bloot die eerder onder het oppervlak bleven. We leerden ‘de Britten’ op een andere manier kennen, maar ook de EU en de relaties binnen de Unie. Eerste deel van een serie over wat we kunnen opsteken van de Brexit. Lees het verhaal van Joris hier terug