Nederland is een land van records. We hebben het hoogste aantal fietsen per persoon en het meeste vee per hectare. We hebben de grootste haven van Europa en nergens op aarde vind je zulke gelukkige kinderen als hier.

Waar Nederland ook in uitblinkt: deeltijdwerk

Ongeveer 4,6 miljoen Nederlanders werken in deeltijd, zo’n 70 procent van de werkende vrouwen en een kleine 20 procent van de werkende mannen. Dat is bijna de helft van de beroepsbevolking, in heel de wereld doet niemand ons dat na.

Die eer is op z’n best twijfelachtig. Naast een ongekend aandeel deeltijdwerkers heeft Nederland namelijk ook heel veel openstaande vacatures. Het Centraal Bureau voor de Statistiek telde er halverwege 2022 ruim 467.000; een verdubbeling ten opzichte van twee jaar eerder en meer dan er werkzoekenden zijn. Nog een record!

Deels is dit aan de coronapandemie te wijten, maar een belangrijkere – en structurelere – oorzaak is de vergrijzing. Een grote groep werkenden gaat met pensioen en er zijn niet genoeg jonge mensen om de door hen achtergelaten plekken te vullen, met flinke personeelstekorten tot gevolg. Bij de Nederlandse Spoorwegen staan 1.100 vacatures open. In de kinderopvang zijn het er 6.800. In het onderwijs: 15.600.

Dat merken we. Bijvoorbeeld aan versoberde dienstregelingen in het openbaar vervoer (een gebrek aan conducteurs), serieuze gesprekken over een vierdaagse schoolweek (te weinig onderwijzers) en ouders die horen dat de opvang toch geen plek heeft voor hun baby (niet genoeg pedagogisch medewerkers). Het zorgwekkendst is het in de zorg, waar ruim 56.000 vacatures onvervuld zijn. Hierdoor kampen de jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg met lange wachtlijsten, worstelt de wijkverpleging met het rondkrijgen van de roosters, vragen sommige verpleeghuizen familieleden van patiënten om bij te springen en kunnen zwangere vrouwen bij wie de weeën al zijn begonnen niet altijd bevallen in hun eigen stad.

Het is, kortom, krap op de arbeidsmarkt. Het knarst en het knelt. En dus, zeggen de onderzoekers, de opiniemakers en de politici, moet Nederland aan het werk. Of beter gezegd: Nederlanders moeten méér gaan werken – desnoods aangemoedigd door een voltijdbonus. Zodat de treinen kunnen blijven rijden, de gelukkigste kinderen naar school kunnen blijven gaan en patiënten de zorg kunnen blijven ontvangen die ze nodig hebben.

Een tweede reden waarom Nederlanders volgens onderzoekers, opiniemakers en politici meer moeten gaan werken: het onderwijs en de zorg zijn, net als andere (semi)publieke voorzieningen, allesbehalve gratis. In 2023 geeft de overheid ruim 53 miljard euro uit aan onderwijs, 98 miljard aan sociale zekerheid en werkgelegenheid en 100 miljard aan zorg.

Dat kan alleen als genoeg mensen betaald werk doen en belasting betalen.

Dat kan alleen als iedereen die kán werken dat ook doet.

Dat kan alleen als deeltijd verleden tijd wordt – of in elk geval: als veel meer mensen veel meer gaan werken.

En Nederlandse vrouwen al helemaal. Want waar Nederlandse mannen gemiddeld 39 uur per week werken, daar doen vrouwen dat 29,2 uur per week. Dat is vervelend voor de arbeidsmarkt (te krap) en de belastinginkomsten (te laag). En hoewel de meeste vrouwen graag in deeltijd wíllen werken – zeker wanneer ze kinderen hebben – is het ook vervelend voor vrouwen zelf, hoor je vaak. Omdat vrouwen vaker in deeltijd werken, verdienen ze minder dan mannen – op jaarbasis ten minste een derde minder. Daardoor zijn ze minder vaak dan mannen economisch zelfstandig, bouwen ze minder pensioen op en duiken ze na een echtscheiding vaker dan mannen onder de armoedegrens. Bovendien schoppen deeltijdwerkende vrouwen het minder vaak tot de top van het bedrijfsleven: tegenover elke vrouw in een raad van bestuur of raad van commissarissen staan wel zes mannen.

Werk is dus ongelijk verdeeld tussen mannen en vrouwen. En daarmee zijn ook macht, invloed, zelfstandigheid, maatschappelijk aanzien en zelfs levensgeluk ongelijk verdeeld. Hier wordt niemand beter van, zeggen onderzoekers, opiniemakers en politici. De samenleving heeft in deze vrouwen geïnvesteerd, de samenleving heeft hen nodig en de tijden waarin ze zorgeloos aan ‘deel- tijddecadentie’ konden doen terwijl mannen de economie aan de gang hielden, zijn nu echt voorbij. Schouders eronder dus, een tandje erbij, hup, aan het werk.

Er is alleen één probleem.

Een probleem dat veel onderzoekers, opiniemakers en politici over het hoofd zien. Een probleem dat bijna iedereen over het hoofd ziet. Dat probleem heeft te maken met wat wij, Nederlanders, doen wanneer we niet werken.

Want weet je wat we dan doen?

Dan werken we ook. We zien het alleen niet als werk.