Waarom draagt niemand hier eigenlijk een T-shirt van de European Space Agency? Toen ik bij de vertoning van Apollo 11 in de bioscoopzaal tientallen NASA-T-shirts telde, dacht ik aan de ruimtevaartingenieur die mij eerder mailde dat Europa een ruimtevaartdroom mist. Europa had hij verruild voor de Verenigde Staten, omdat hij niet uit de voeten kon met ons kosmisch provincialisme.
Een week na die filmvertoning las ik het boek Imagining Outer Space, van historicus Alexander Geppert. Hij bevestigde wat de ingenieur mij schreef. We hebben de European Space Agency, onze eigen satellieten en Mars-robots. We hebben astronauten en een vleugel in het International Space Station. Maar een verhaal hebben we niet. Geen verhaal, geen T-shirt.
In China, de nieuwe grote speler in de ruimtevaart, leren kinderen op Mars-kamp hoe Chinese kolonisten zullen leven op de rode planeet. In Nederland weten veel mensen niet dat het technologische hart van de Europese ruimtevaart naast onze eigen Noordzee klopt, in de duinen van Noordwijk.
Die Europese (of in dit geval Nederlandse) scepsis ten opzichte van de ruimtevaart viel mij ook op in reacties op mijn stukken. Ruimtevaart wordt vooral gezien als escapisme, vervuiling en verspilling. Eerst onze eigen zooi opruimen voor we ergens anders naartoe gaan, schreef een bezorgde lezer.
Ruimtevaart is meer dan verkwistend vluchtgedrag. Neem de Hubbletelescoop, wiens beelden verpletterend nieuwe perspectieven bieden
Maar ruimtevaart is meer dan verkwistend vluchtgedrag. Denk aan gps, het monitoren van klimaatverandering, de Hubbletelescoop die met zijn beelden alles wat we denken te zijn in een verpletterend nieuw perspectief plaatst.
De maan leert ons de geschiedenis van de aarde te begrijpen. Onderzoek naar Venus hielp klimaatwetenschappers inzien hoe en waarom een planeet opwarmt. De eerste foto’s van de aarde waren van grote invloed op het ontstaan van de mondiale milieubeweging. Daarbij, wij zijn de ruimte, gemaakt van kosmisch materiaal. Naar boven kijken is, in zekere zin, naar binnen kijken.
Terug naar de T-shirts, de ESA, de scepsis: in antwoord op alle bezorgdheid bracht ik met ontwerper Leon de Korte in beeld waar de European Space Agency zijn jaarbudget van 5,72 miljard euro aan uitgeeft.
Dit is wat Europa uitspookt buiten de dampkring. We zoeken, vinden, volgen, verbinden. En ja, we mislukken ook, twee weken geleden nog, toen het peperdure Europese navigatiesysteem Galileo vastliep.
Naast de financiële kosten zijn er de verborgen kosten, zoals de vervuiling door lanceringen. De ruimtevaart moet groener, zoals alles groener moet. En dan zijn er nog de verborgen baten, waar ESA-directeur Franco Ongaro hier meer over vertelt.
Dagelijks 150.000 gigabyte aan aardobservatie
De grootste kostenpost is Europa’s aardobservatie, die dagelijks 150.000 gigabyte aan data binnenbrengt voor uiteenlopende doelen zoals het monitoren van de luchtkwaliteit. De Earth Explorer-missie gebruikt aardobservatie om te leren hoe de aarde werkt als een systeem van processen. Hierbij hoort onder andere onderzoek naar oceaanstromingen en het rijzen en dalen van de zeespiegel.
Op het YouTube-kanaal van de ESA kun je dagelijks meekijken met een satelliet. Dat is confronterende slow tv. Een keurige weervrouw legt uit wat je ziet: hier ontbossing in de Amazone, daar verwoestijning van het landschap, alles begeleid door een spacy muziekje.
Ariane en haar kleine broertje Vega
Eind 1979 ging de eerste ESA-raket, de Ariane 1, de lucht in met aan boord twee communicatiesatellieten. Veertig jaar later vliegt Europa met de Ariane 5, die grote satellieten in een geostationaire baan om de aarde kan brengen. In 2021 zal de Ariane de gloednieuwe, peperdure James Webb-telescoop lanceren die, onder andere, op zoek gaat naar mogelijk buitenaards leven.
Voor kleinere satellieten wordt de Vegaraket gebruikt, door de ESA liefkozend ‘het kleine broertje’ van Ariane genoemd. Je satelliet lanceren met de Vega kost je 37 miljoen euro (aanzienlijk minder dan een ritje met Ariane: ongeveer 165 miljoen).
De Russische Sojoez, jarenlang door ESA gebruikt als de perfecte tussenmaat, wordt binnenkort vervangen door een nieuwe Vega, de Vega C.
Meer mannen op de maan
Het International Space Station is op dit moment de bekendste bemande missie waaraan de ESA deelneemt. Het ruimtestation, dat sinds 2000 permanent bemand is en elke anderhalf uur een rondje om de aarde zeilt, fungeert als onderzoekslaboratorium . Het huidige programma loopt af in 2028. Wat er daarna gebeurt met het ISS is nog niet duidelijk. In Amerika werd voorgesteld er een hotel van te maken. De ESA houdt het ISS liever in stand voor wetenschappelijk gebruik.
Verder is de organisatie betrokken bij de bemande maanmissies die voor de komende jaren gepland staan. ESA bouwt bijvoorbeeld mee aan de Gateway, een permanent ruimtestation dat in een baan rond de maan draait, vanwaar je gemakkelijker naar het maanoppervlak kunt reizen.