Vorige week lanceerde ik een om na te denken over een betere bijsluiter. Meteen na publicatie stroomde mijn mailbox vol met suggesties en onder het stuk verschenen meer dan 170 bijdragen. Bedankt voor al dat meedenken!

Hier alvast een overzicht van jullie ideeën en suggesties. Ik leg ook even uit welke stappen ik nog ga nemen om de huidige bijsluiter te verbeteren.

Dit leerde ik uit al jullie mails en bijdragen:

Het begin is er al

Er bestaan al heel wat initiatieven die geneesmiddeleninformatie toegankelijker proberen te maken. Op apotheek.nl vind je een eenvoudigere versie van de huidige bijsluiter, als je in de details wilt duiken kun je het farmacotherapeutisch raadplegen en op kijksluiter.nl kun je per geneesmiddel een filmpje bekijken waarin je de belangrijkste informatie over een geneesmiddel te zien krijgt.

De bijsluiter zit op de verkeerde plaats

Ik leerde ook dat de huidige bijsluiter (te) veel functies heeft.

  • Het is een beslissingsdocument. Het geeft een overzicht van de werking en de bijwerkingen zodat je kunt beslissen of je dat middel wilt nemen of niet.
  • Het is een gebruiksaanwijzing. Het leert je hoe je het middel moet innemen, hoe je het moet bewaren en wanneer je het beter niet neemt.
  • Het is een juridisch document. Door alle risico’s van een middel te vermelden hopen firma’s zich in te dekken tegen eventuele rechtszaken.

In ons project wil ik vooral focussen op het eerste doel: de belangrijkste informatie die je nodig hebt om te beslissen of je een middel al dan niet wilt innemen zo helder mogelijk weergeven.

Een bijsluiter zit in de verpakking van het geneesmiddel. Je kunt hem dus pas raadplegen als je dat middel al in huis hebt

Maar dan, zo leerde ik uit jullie opmerkingen, zit de bijsluiter op de verkeerde plek. Een bijsluiter zit in de verpakking van het geneesmiddel. Je kunt hem dus pas raadplegen als je dat middel al in huis hebt. Wil je die bijsluiter gebruiken als leidraad voor je beslissing, dan moet je deze kunnen raadplegen voordat je het middel aanschaft. Je arts zou tijdens de consultatie samen met jou de hervormde bijsluiter kunnen doornemen of we zouden een app kunnen ontwikkelen waarmee je deze informatie makkelijk kunt opvragen.

Hoofd- en bijzaak lopen door elkaar

Ook over de inhoud hadden jullie tal van zinvolle suggesties. 

Een groot pijnpunt bij de huidige bijsluiter is dat er geen onderscheid gemaakt wordt tussen hoofd- en bijzaken. Het zou beter zijn om eerst een overzicht te krijgen van de belangrijkste voor- en nadelen van een geneesmiddel en de dingen waar je bij gebruik echt op moet letten. Pas daarna zou je, als je daar de behoefte toe voelt, de mogelijkheid moeten hebben om alle details te raadplegen.

De werking is onduidelijk

Nog een pijnpunt van de huidige bijsluiters: ze geven geen goed beeld van de werking van een middel. Uitleggen aan een breed publiek hoe goed een middel werkt is niet eenvoudig. Je zou de ‘number needed to treat’ op een kunnen zetten. Dat is het aantal personen dat gedurende een bepaalde periode een middel moet slikken om één persoon te genezen of één geval van een ziekte te voorkomen.

Hoeveel van die duizend hebben na het slikken van die pil geen enkele klacht meer? 

Je kunt ook, zoals in de beschrijven wat er gebeurt als duizend personen een bepaald medicijn slikken. Hoeveel van die duizend zullen zich dan een beetje beter voelen? Hoeveel van die duizend hebben na het slikken van die pil geen enkele klacht meer? 

De bijsluiter zou ook moeten vermelden hoelang het duurt eer je een effect mag verwachten en hoelang dat effect blijft duren.

Hoe groot is de kans op bijwerkingen?

Veel van jullie suggesties gingen over de vermelding van bijwerkingen. De huidige bijsluiters vermelden vaak niet hoe groot de kans is op bepaalde bijwerkingen. Ook maken ze vaak geen onderscheid tussen bijwerkingen die vervelend, maar slechts tijdelijk zijn en bijwerkingen die onomkeerbare schade aanrichten.

Ze vermelden ook vaak alle mogelijke bijwerkingen, ook de bijwerkingen die zeer zeldzaam zijn of waarvan het verband met het geneesmiddel nog niet echt duidelijk is. Die enorme waslijst boezemt veel mensen angst in waardoor ze hun medicijn soms niet willen innemen. 

Als we de werking en de bijwerkingen van een geneesmiddel duidelijker willen weergeven is er één obstakel dat we moeten overwinnen. Het effect van een medicijn is niet voor iedereen hetzelfde. Bij een statine bijvoorbeeld, een middel dat je neemt om je kans op hartaandoeningen te verkleinen, is de te verwachten werking sterk afhankelijk van jouw risicoprofiel.

Als je een erg grote kans hebt op hartklachten zul je meer baat hebben bij zo’n middel dan wanneer jouw risico op hartproblemen erg klein is. Ook bijwerkingen verschillen per persoon. Als je oud bent en je nieren functioneren niet meer optimaal is jouw kans op bepaalde bijwerkingen veel groter dan wanneer je een kerngezonde twintiger bent.

In de ideale situatie kun je dus eerst enkele gegevens invullen over jezelf en krijg je daarna een bijsluiter te zien die toegespitst is op jouw situatie. Op papier wordt dat al snel onoverzichtelijk, in een app of website is dat natuurlijk veel eenvoudiger.

Nog een suggestie: verschillende leden vragen zich af waarom eventuele alternatieven niet op een bijsluiter vermeld staan. Waarom staat er op de bijsluiter van een antidepressivum niet dat je ook therapie kunt volgen? En misschien moeten we op de bijsluiter van een statine vermelden dat je ook met een aangepast dieet je kans op latere hartproblemen kunt verkleinen. Je kunt ook kort andere geneesmiddelen vermelden. Misschien is er wel een andere pil die ongeveer dezelfde werking heeft maar minder bijwerkingen?

De boardingpass als voorbeeld

De vormgeving van bijsluiters kan volgens jullie nog veel beter. Dat de letters van een bijsluiter best wat groter mogen, daarover is bijna iedereen het eens. Taalgebruik en zinsconstructies kunnen veel eenvoudiger en helderder. Ook de layout kan beter.

Waarom, zo vroegen veel lezers zich af, werken we niet met duidelijke iconen?

Waarom, zo vroegen veel lezers zich af, werken we niet met duidelijke iconen? Of met kleurcoderingen om bijvoorbeeld de ernst van een bijwerking aan te geven? Een lezers gaf een nieuwe versie van een boardingpass als voorbeeld: dezelfde informatie maar veel overzichtelijker.

Tenslotte werd het bij het lezen van de bijdragen duidelijk dat jullie verwachten dat de informatie van deze nieuwe bijsluiter aangeleverd wordt door een organisatie die geen financiële banden heeft met de industrie.

Wat ga ik nu doen met al deze suggesties?

Een aantal lezers – onder anderen artsen, apothekers, experts in risicocommunicatie, appontwikkelaars – bood aan om te helpen bij het ontwerp van de ideale bijsluiter. Alvast bedankt! Met hen heb ik contact gezocht om een team samen te stellen. Samen wil ik een prototype ontwikkelen voor enkele geneesmiddelen.

Dat prototype zal ik aan jullie voorleggen maar ik trek er ook mee naar het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Zij zijn net bezig met het herzien van de en zijn zeker geïnteresseerd in de uitkomst van onze denkoefening.

Wordt dus zeker vervolgd.

Lees meer:

Zo krijgt de farmaceutische industrie zelfs gezonde mensen aan de medicijnen Hoe krijg je gezonde mensen zo ver dat ze medicijnen gaan gebruiken? Het antwoord: maak van ziekte een getal, een bloedwaarde die je alleen in toom houdt door de rest van je leven pillen te slikken – ook al voel je je prima. Hier lees je mijn artikel terug. Laten we de ideale bijsluiter ontwerpen De dunne, klein gedrukte medicijnbijsluiters staan vol informatie, maar toch word je er zelden goed door geïnformeerd. Dat kan beter. Helpen jullie mee een bijsluiter te ontwerpen die wel duidelijk is, zodat je weloverwogen kunt bepalen wat je wel en niet slikt? Hier lees je de oproep terug.