In 1992 stelde de Amerikaanse journalist zichzelf een simpele vraag: hoe zien sporten waarin kinderen de supersterren zijn, zoals kunstschaatsen en turnen, er vanbinnen uit? Iedereen zag immers die fantastische veertien- en vijftienjarige meisjes medailles winnen. Maar hoe word je zo jong zo goed?

In de aanloop naar de Olympische Spelen van Barcelona wilde Ryan een serie artikelen hieraan wijden voor de San Francisco Examiner. Maar hoorde ze zo veel onthutsende verhalen, dat ze verlof opnam en er Little Girls in Pretty Boxes, dat in 1995 verscheen. Gortdroog registreert ze wat ouders, coaches en kinderen opofferen voor een kleine kans op groot succes. Hun geld, hun opleiding, hun relaties, hun gezondheid, hun jeugd. En, in twee gevallen, hun leven.

De heftigste passages in het boek gaan over de aftakeling van een turnster die wilde, anorexia kreeg, en eraan overleed. ‘Om haar te spreken, om haar op foto’s langzaam te zien verdwijnen, dat zal altijd ronddolen in mijn hoofd. Dat ze eten kookte voor haar familie, elke dag, maar het zelf niet at. Waarom eet je het niet? vroeg ik. "Ik kan het niet", zei ze. "Ik kan het gewoon niet."’

Als de brute coaches uit de VS met hun bruutheid prijzen wonnen, dan konden andere landen weinig anders dan volgen

Ryan windt er geen doekjes om. Turnen, concludeert ze in haar boek, is ‘legale, zelfs bejubelde kindermishandeling’. De daders: deels de ouders, maar bovenal de coaches, die de meisjes gebruikten als instrumenten op weg naar geld en glorie, met talloze blessures, eetstoornissen en psychische problemen tot gevolg.

Natuurlijk: enkele gevallen uit Little Girls in Pretty Boxes zijn zo extreem dat ze vermoedelijk alleen maar in het openluchtlaboratorium der sociale wetenschappen – de Verenigde Staten – konden gebeuren. Maar sport is grensoverschrijdend: als de brute coaches uit de VS met hun bruutheid prijzen wonnen, dan konden andere landen weinig anders dan volgen, als ze wilden concurreren.

En dat gebeurde – zoals afgelopen jaar bleek uit de tientallen getuigenissen van beschadigde turnsters – na het verschijnen van de turnmisbruikdocumentaire Athlete A. Het zijn vrijwel dezelfde verhalen die Ryan 25 jaar geleden had opgetekend. Hoe ervaart zij deze nieuwe onthullingen? En ziet ze kans op serieuze verandering in de sport?

Coaches zijn meer dan een kleine schakel in een giftig systeem

Na wat mislukte pogingen om tot een afspraak te komen, sprak ik Ryan uiteindelijk over Zoom. Het was laat, ik struikelde over mijn woorden, en dat werd er niet beter op toen Ryan mij vragen ging stellen. Ze had over de structurele problemen in het turnen gelezen en vroeg zich af wat ik nu ging schrijven.

Eh, nou, ik denk dat ik eigenlijk het meeste wat ik te zeggen heb over turnen inmiddels wel heb gezegd. Maar het lijkt me nog wel boeiend om met een coach te praten die kan reflecteren op wat hij vroeger deed. Zou hij het nu weer doen?

‘Zo’n coach lijkt me lastig te vinden. In mijn boek had je wel een paar ouders die kritisch en met spijt terugkeken op hun gedrag. Maar coaches die zichzelf verantwoordelijk achtten? Dat lukte niet of nauwelijks. Misschien omdat ze nog in die wereld zitten, dan is reflectie lastig. En coaches vragen zich ook af: waarom zou ik mezelf op de grill leggen, als alle andere coaches exact hetzelfde deden als ik? Maar nu is het wel tijd voor ze om dat te doen, denk ik. Tenzij ze bang zijn dat ze kunnen worden vervolgd. Voor herhaaldelijke blessures bij minderjarige turnsters, voor het bewust negeren van eetstoornissen, en voor

Om eerlijk te zijn vind ik het lastig om coaches puur als schurken of daders te zien. Zij waren onderdeel van een heel systeem waaraan het lastig te ontsnappen was. Als je wilde winnen, is dit wat je deed.

‘Oh, ik zie ze absoluut als daders. Ze zijn verantwoordelijk voor hun eigen daden. Net als nazisoldaten die zeggen dat ze die oorlogsmisdaden begingen omdat het een bevel was. Zo werkt het niet. Als iedereen te hard rijdt, en jij daarom ook, betekent dat nog niet dat je geen bekeuring hoort te krijgen.’

Maar hoe verklaar je dan dat er in deze ene sport kennelijk zo veel foute coaches zitten? Ik kan me niet voorstellen dat turncoaches slechtere mensen zijn dan voetbal- of footballcoaches, bijvoorbeeld.

‘Het is de cultuur. Die giftige cultuur vormt hen. Die maakt het abnormale normaal. Zeker. Toch moeten ze verantwoordelijk worden gehouden. Ze maakten levens kapot. En het waren kinderen met wie ze werkten. Turnen is niet zoals in bijvoorbeeld American Football, waarin volwassen sporters zich bewust begeven. Die kiezen er zelf voor zich bloot te stellen aan de horror show die football kan zijn. Kinderen niet. Ik denk dat het crimineel is. Kindermishandeling is kindermishandeling.’

‘Ouders denken: hij is een beroemde coach, hij weet vast wat hij doet’

‘Coaches verschuilen zich graag achter de ouders. Ze zeggen: míjn baan is een topturnster opleiden. En: jíj had je kind weg kunnen weghalen, maar dat deed je niet, en daarmee valideer je mijn werkwijze. Dat klopt. De ouders dragen een deel van de verantwoordelijkheid. Maar de coach is de professional. Die zegt steeds: je moet die balk weer op. Je moet die vijf pond kwijtraken, omdat je anders niet kunt winnen.

‘En je moet ook beseffen: de ouders hebben meestal geen idee wat normaal is en wat niet. Die denken: hij is een beroemde coach, hij weet vast wat hij doet. Dus ja: je moet coaches verantwoordelijk houden. Anders is er geen enkele prikkel voor hen om het anders te doen, om de turnsters niet tot en zodat ze de Olympische Spelen halen. Dat is voor hen de hoofdprijs. In prestige, en daarmee geld. Als ze een turnster naar de Spelen loodsen, dan wil iedereen bij hen trainen.’

In je boek laat je een ouder aan het woord die wéét dat de coaches spijkerhard zijn. Maar ze haalt haar kind niet weg, want hun werkwijze kweekt nu eenmaal topturnsters. ‘De extremisten winnen’, schrijf je. Krijg je met ‘extremisme’ inderdaad betere turnsters?

‘Dat lijkt alleen maar zo. Die coaches leveren elke vier jaar de zes turnsters die voor de VS naar de Olympische Spelen gaan. Maar het is géén goede manier om turnsters te ontwikkelen in breder perspectief. Want in de greppels langs de weg naar de Spelen liggen de lichamen opgestapeld als houtblokken. Dat lijkt me geen geweldige manier van opleiden.’

‘Maar ja, je houdt altijd een handvol turnsters over die het halen. Waarom die zes? Omdat ze net de juiste leeftijd hebben, op net het juiste moment, met net het juiste lichaamstype, de juiste drive, de juiste ouders, en zo’n spijkerharde coach die je push-push-pusht om je naar de Spelen

Verandering komt nu van onderaf – dat gaat het verschil maken

De juiste leeftijd op het juiste moment – er zijn tal van aanwijzingen dat dit inderdaad cruciaal is in het turnen. Dat vijftien of zestien jaar niet alleen maar de minimale leeftijd is om mee te doen aan een WK of een Olympische Spelen, maar de optimale leeftijd.

Turnjournalist Dvora Meyers stelt in haar boek The End of the Perfect Ten bijvoorbeeld droogjes vast dat je op wereldkampioenschappen in het midden van de Olympische cyclus (in jaren als 2014, 2018, 2022) nooit de volgende Olympisch kampioen aan het werk ziet, ‘want die is dan waarschijnlijk nog te jong om mee te doen’. Dat meisje is dan nog dertien of veertien jaar oud en aan een seniorentoernooi.

Ryan: ‘De afgelopen jaren lijkt het minder erg. Je ziet meer turnsters die twee Olympische Spelen doen. Dat was eerder het geval. Je ziet nu gezondere turnsters. Het zijn gespierde vrouwen. Het zijn niet meer, of in elk geval veel minder, die magere meisjes van vroeger.’

Is dat toeval, dat er nu een generatie wat oudere turnsters is? Of is dat een gevolg van bewust handelen?

‘Goede vraag, dat weet ik niet. Ik snap de scepsis, maar ik denk dat er nu echt wat gaat veranderen, zeker in de VS. opende wel de beerput van de mishandeling en het misbruik in de sport. Het is heel erg om te zeggen, maar dit helpt de sport wel.’

‘De reden is dat de turnsters zélf de verandering eisen. Tijdens de rechtszaak tegen Nassar kwamen ze uit alle hoeken van het land om tegen hem te getuigen. Als je de sport kent, dan weet je hoe gefocust en vasthoudend turnsters zijn. Allemaal tienen op school en in de turnzaal. Die focus richten ze nu op USA Gymnastics. Als kinderen wisten ze niet zo goed wat er met hen gebeurde. Maar nu is hun alles duidelijk, en laten ze niet meer los.’

Een hervormd turnen: hoe ziet dat eruit?

‘De coaches zullen zich aan protocollen en standaarden moeten houden. Zulke protocollen waren er altijd al, maar de coaches negeerden ze. Dat zal lastiger worden voor ze. Ouders en turnsters weten door de ophef van de afgelopen tijd beter wat de risico’s zijn.

‘Als je een meisje laat doortrainen met een gebroken pols, dan moet je als coach je licentie kwijtraken’

‘Ik denk dat er een systeem moet komen met regionale inspecteurs voor turnclubs met minderjarige turnsters. Die komen onaangekondigd langs en praten dan met meisjes en ouders. En er moet een anonieme klachtenlijn komen, die turnsters en ouders kunnen bellen als ze twijfels hebben bij praktijken. En als ze bellen, dan moeten ze een voormalige turnster aan de lijn krijgen.’

‘Er moeten consequenties zijn voor de coach. Als je een meisje laat doortrainen met een gebroken pols, dan moet je je licentie kwijtraken. Je kunt dan nog wel coachen, maar je turnsters mogen niet meer meedoen aan toernooien. Dan staat er genoeg op het spel om het niet meer te doen. Verder moeten er mensen met verstand van turnen in het bestuur van de bond. Dat was lange tijd niet zo. En dus keken ze alleen maar naar medailles.’

Waarom barst de discussie juist nu los, terwijl het eerder niet gebeurde? Niet na jouw boek, niet na het boek van niet na allerlei artikelen?

‘De zaak tegen Larry Nassar brak iets open. Dit is een zoals de tornado in Door de zaak werd opeens de schaal van het misbruik voor iedereen duidelijk. Turnsters gingen met elkaar praten over wat ze hadden meegemaakt. Dat was nieuw; voorheen waren ze vaak als soldaten die hun coaches volgden. Daarnaast kwam het besef dat de turnbond helemaal niet voor hen zorgde, maar het misbruik juist mogelijk maakte en tolereerde.’

‘De eensgezindheid onder de turnsters is nog altijd heel groot. Ook een superster als Simone Biles heeft zich uitgesproken voor verandering. De zijn weg, dat is ook enorm belangrijk. Er is een wisseling van de wacht gaande, wat een kans biedt op verandering, en de turnsters zijn de beste mensen om die verandering te verwerkelijken. En ik denk dat de VS, met haar status in de sport, andere landen kan meetrekken.’

Het is heel simpel: de overheid moet ingrijpen

Alleen: turnen blijft turnen. De sport zit zo in elkaar dat jonge meisjes wereldkampioen kunnen worden. Dat betekent dat er nog steeds een prikkel is om een talentvol meisje kapot te trainen.

‘Klopt. Al hebben we ook Simone Biles, de beste van de wereld. Ze is tiny, maar zeer gespierd. En ze begint ook vrouwelijke vormen te krijgen. Maar het klopt, de sport zelf blijft de centrale uitdaging. Dan helpt het niet als je een vrouwelijk lichaam hebt. Dat is ook weer niet zo erg. Veel sporten vereisen een bepaald extreem lichaamstype. Turnen is er een van. Je kunt gewoon geen zaftig hebben om een turnsters van wereldklasse te zijn. Je moet klein en licht zijn. Als het vereiste niveau steeds hoger wordt, dan is het wel een interessante vraag of we weer terugvallen naar Ik weet het niet.’

‘Turnbonden zeggen altijd dat de gezondheid van de meiden prioriteit was, maar dat is onzin’

‘Maar de leeftijd lijkt me een slecht plan. Ik was destijds vóór het verhogen van de minimumleeftijd van veertien naar zestien jaar, en dat ben ik nog steeds. Maar kennelijk kwamen er daardoor ook meer eetstoornissen. De consequentie was namelijk dat je nog steeds het lichaam van een meisje van veertien of twaalf moest hebben, alleen dan op oudere leeftijd. De wet van onbedoelde consequenties kan betekenen dat het tot meer ellende leidt. Dat moet goed bestudeerd worden.’

‘Er moet een keuze worden gemaakt: wat is onze prioriteit? Turnbonden zeggen altijd dat dat de gezondheid van de meiden was. Dat is onzin. Het waren altijd medailles die voorop stonden. Nu moet het worden: de gezondheid staat voorop, én laten we binnen die beperkingen zoveel mogelijk medailles winnen.’

In mijn beleving zoekt elke sport de grenzen van de regels op – en komt gezondheid altijd op een lagere plaats. Hoe krijg je gezondheid op de eerste plek?

‘Ja, er moeten dus checks and balances komen. Het is heel simpel: de overheid moet hier ingrijpen. Waarom is kindermisbruik in de sport oké, maar niet thuis en in een schoollokaal? Simpel: omdat het niet acceptabel is.’

‘Ook hier zeggen coaches: de ouders moeten beslissen. Maar we laten op andere terreinen ook niet alles aan ouders over. Kinderen mogen op hun dertiende niet autorijden. Dat is een wet, om het simpele feit dat er veel onverantwoordelijke ouders zijn. Dus ja, ik denk dat de overheid iets moet doen. Dat er consequenties moeten zijn.’

Zoals?

‘Wat doet de overheid bij kindermishandeling thuis? Ze halen het kind weg bij de ouders. Moeten we dat doen? Ik weet het niet. Maar over de consequenties moeten we goed nadenken.’

‘Turnen is niet voor Het is een harde sport. Maar je kunt het ook doen zonder de turnsters te laten trainen met blessures. Of zonder ze te dwingen om niet meer te eten, om te kotsen, of laxeermiddelen te nemen.’

Is er een sport die een vergelijkbare verandering voor elkaar heeft gekregen?

‘Misschien boksen: [amateur]boksers droegen eerst geen hoofdbescherming. Dat is veranderd, en het is niet perfect, maar het is zeker beter dan het was. American football is ook een voorbeeld. Je mag niet meer moet je een week of twee rust houden. Football verandert om gezondheidsredenen.’

En nu dus turnen.

‘Ja, dat denk ik. Misschien ook wel voor een deel omdat ik het wil geloven. Maar vooral omdat ik de mindset van die turnsters ken. Laat ik het zo zeggen: ik zou niet in het vizier van een grote groep turnsters willen komen. Het zijn ongelooflijke wilskrachtige mensen. Dat geeft me vertrouwen.’

Stel dat de hervormingen lukken. Denk je dat dit, puur sportief gezien, dan ook betere turnsters

‘Dat denk ik wel. Nu gooi je turnsters die geblesseerd raken weg als zakdoekjes, je houdt alleen de meisjes die overleven. Stel nu dat je een enorm aantal turnsters in de sport houdt, omdat je ze veel gezonder behandelt. Omdat je hun blessures laat genezen, bijvoorbeeld. Dan krijg je meer competitie, meer ontwikkeling, en dus een veel grotere groep turnsters om uit te kiezen.’

‘Ik zie een verband met mijn nieuwe boek, over chemie in teams. Ik heb daarvoor Zij zetten net zoveel in op bonding en wederzijds vertrouwen als op fysieke fitheid. Ze zijn betere atleten, betere soldaten, omdat ze mentaal stabieler zijn. Dat vertrouwen leidt ertoe dat je jezelf nog harder gaat pushen, omdat je weet dat je gesteund wordt als het misgaat.’

‘Maar het klopt: als Amerikaanse bondscoach produceerde Béla Károlyi uiteindelijk wel geweldige turnsters. Dus ik kan je geen geweldig antwoord geven op deze vraag, maar ik ben ervan overtuigd dat gezonde lichamen in een gezonde cultuur in staat moeten zijn de beste atleten ter wereld voort te brengen. Károlyi won in de jaren zeventig goud met zijn methode, en de rest van de wereld besloot: oké, zo gaan wij het ook doen. Het is de enige manier die we hebben uitgeprobeerd. Maar we kunnen nu een andere afslag nemen.’

Meer lezen?

Hoe in Amerika de jeugdsport een geld- en ongelijkheidsmachine werd Sport in Amerika was een van de laatste bastions waar het niet uitmaakte of je uit een rijk of arm nest kwam. Maar inmiddels is de jeugdsport een geldverdienmachine geworden, waar ouders en kinderen mee moeten in de ratrace. Hoe dat werkt, lees je in Playing to Win. Lees mijn aanbeveling hier