/dc-useruploads-images/d0d9932eb65745da8aa90c2bac6def9f.png)
Toen onderzoekers van de Verenigde Naties in 2019 een paar neergestorte drones uit Jemen onderzochten deden ze een opvallende ontdekking. De onderdelen van drones waarmee Houthi-rebellen de peperdure luchtafweersystemen van Saoedi-Arabië aanvielen en hooggeplaatste Jemenitische militairen hadden gedood, kon je gewoon online bestellen.
De propellermotor van een drone die ze daarvoor gebruikten, kost op een Duitse website voor modelvliegtuigen nog geen 1.200 euro. Daarmee kan de drone inclusief achttien kilo explosief materiaal met een maximale snelheid van 250 kilometer per uur een afstand afleggen van 1.500 kilometer. Ter vergelijking: daarmee ben je in twee uur in Parijs.
Een andere drone die ze gebruikten om inlichtingen te verzamelen, blijkt vrijwel identiek aan een Chinees modelvliegtuig, dat exclusief elektronica nog geen 300 euro kost.
De afgelopen maanden schreef ik geregeld over militaire drones. De meest geavanceerde modellen kunnen dagenlang op kilometers hoogte door de lucht zweven om inlichtingen te verzamelen, vijanden te identificeren en kunnen met precisiegeleide munitie aanvallen. Maar minstens zo interessant zijn goedkope, steeds makkelijker te verkrijgen modellen die je met een beetje kennis van aerodynamica ombouwt tot effectieve aanvalswapens.
Dit soort drones zijn misschien nog wel belangrijker voor toekomstige oorlogsvoering dan de prijzige, hoogtechnologische modellen van de Amerikanen en andere militaire grootmachten. Want wat de Houthi doen, staat voor een ontwikkeling die veel verder reikt dan alleen Jemen.
Wie bouwt de AK-47 onder de drones?
De veelal civiele technologie voor dit soort drones ontwikkelde zich de afgelopen jaren razendsnel en is dankzij de groeiende online techmarkt gemakkelijk verkrijgbaar, zegt Wim Zwijnenburg, onderzoeker bij vredesorganisatie Pax.
Niet alleen rebellen, zoals de Jemenitische Houthi, maar ook landen maken daar gretig gebruik van. Amerikaanse of Israëlische drones waren voor landen als Polen, Turkije, Syrië, of Belarus tot voor kort nog onbereikbaar vanwege strenge exportrestricties of torenhoge kosten, tegenwoordig bouwen ze hun drones zelf. En dat heeft grote invloed op de markt voor militaire drones.
In Oekraïne en Jemen worden minstens veertig verschillende soorten drones uit twaalf verschillende landen gebruikt
De gevolgen daarvan zie je in oorlogen overal ter wereld terug. In Oekraïne en Jemen worden minstens veertig verschillende soorten drones uit twaalf verschillende landen gebruikt – variërend van kleine commerciële modellen tot grote militaire drones, schrijft Pax in een rapport uit september. ‘Je ziet nu een shift naar kamikazedrones, die zich op een doelwit storten. Daarmee heb je eigenlijk voor vrij weinig geld een precisiewapen, zonder dat je zelf risico loopt. Terwijl je wel grote schade aanbrengt aan je tegenstander’, zegt Zwijnenburg.
De ontwikkeling van kleine, goedkope drones gaat snel. Zo bouwt het Poolse techbedrijf WB Group de ‘Warmate’, een minidrone die zelfstandig op zoek gaat naar een doelwit om zich daar vervolgens op te storten. Ondanks een wapenembargo van de EU doken ze op in de Libische burgeroorlog. Een Australisch defensiebedrijf ontwikkelde een kamikazedrone van ongeveer vijftien centimeter die eruitziet als een enorme kogel. Het Turkse leger neemt volgend jaar de ‘Alpagu’ in gebruik, een soort vliegende handgranaat die je vanuit een pijp lanceert en in een rugzak kunt transporteren.
Zwijnenburg: ‘Dat is waar de markt zich nu op richt: makkelijk te gebruiken, kleine drones. Ze hoeven niet eens heel ver te kunnen vliegen, als het maar niet te veel geld kost.’ Dit soort drones gaan we steeds vaker terugzien in oorlogen, verwacht hij. ‘De vraag is eigenlijk: wie bouwt de AK-47 van de drones? Een goedkope, makkelijk te produceren drone die heel effectief is.
Vliegende boobytraps
Hoe effectief drones zijn, bleek eind september toen het Azerbeidzjaanse leger een grootschalig offensief tegen Armeense nederzettingen en troepen in de betwiste regio Nagorno-Karabach begon.
De verouderde Russische luchtafweersystemen van de Armeniërs bleken kansloos tegen de Israëlische en Turkse drones van Azerbeidzjan, die met tientallen tegelijk toesloegen. De sensoren van de Russische luchtafweersystemen zijn ontworpen om snel bewegende straaljagers of raketten te identificeren en aan te vallen, terwijl de kleine, langzame drones werden genegeerd, schrijft onderzoeker Gustav Gressel op de website van de European Council on Foreign Relations.
Omdat de Armeniërs geen stoorzenders hadden om de signalen tussen de drones en grondpiloten te verstoren, konden de drones van Azerbeidzjan zich dagenlang vrijelijk bewegen
Omdat de Armeniërs geen stoorzenders hadden om de signalen tussen de drones en grondpiloten te verstoren, konden de drones van Azerbeidzjan zich dagenlang vrijelijk bewegen. Toen Rusland uiteindelijk zijn stoorzenders inzette, stuurden de Azerbeidzjanen Israëlische kamikazedrones die niet in verbinding staan met grondpiloten, maar zelfstandig op zoek gaan naar een doelwit om zich daar vervolgens op te storten. Na zes weken strijd was de oorlog beslist in het voordeel van Azerbeidzjan.
Maar het kan nog gemakkelijker. Begin 2017 richtte IS de ‘Unmanned Aircraft of the Mujahideen-eenheid’ op die drones die je in iedere speelgoedwinkel kunt kopen ombouwden tot een soort vliegende boobytraps. Veiligheidsdiensten waarschuwen al jaren dat ze die kennis willen gebruiken voor aanslagen in Europa. Eind oktober hielden Franse agenten tijdens een verkeerscontrole nabij Nancy nog een 22-jarige man aan die dit vermoedelijk van plan was.
IS staat daarin niet alleen. In 2017 viel de PKK een groep Turkse soldaten aan met een commerciële drone waaraan een explosief was gemonteerd. In 2018 pleegde een groep overlopers uit het Venezolaanse leger op die manier een (mislukte) aanslag op president Nicolas Maduro. Hamas, Hezbollah en Oekraïense separatisten gebruiken al jaren commerciële hobbydrones voor verkenning, surveillance en aanvallen. Zelfs Mexicaanse drugskartels namen tot aanvalswapens omgebouwde hobbydrones op in hun wapenarsenaal.
De doos van Pandora
Dat landen zich zorgen maken over de verspreiding van drones zie je aan de investeringen die ze doen om zich te beschermen tegen droneaanvallen. De markt voor droneafweer groeit tot 2026 naar verwachting met bijna 30 procent tot 3,7 miljard euro, stelt het Indiaas-Amerikaanse adviesbureau Grand View Research, Inc.
Er zijn laserwapens om drones mee uit de lucht te schieten, ‘jammers’ om de verbinding tussen drones en hun operator te verstoren, en er worden roofvogels getraind om drones te vangen. De Nederlandse krijgsmacht begon in mei een onderzoeksproject dat zich specifiek richt op het onschadelijk maken van drones tot twintig kilo. Ze testen onder andere radarsystemen om drones te detecteren en een richtsysteem waarmee je drones met een pistool semiautomatisch uit de lucht kunt schieten.
Maar de technologie die ons tegen drones moet beschermen kan ook negatieve of zelfs gevaarlijke toepassingen hebben.
Om grootschalige aanvallen met drones af te slaan moet een luchtafweersysteem snel kunnen reageren – veel sneller dan een mens kan. En dus wordt er steeds vaker geopperd om het identificeren en aanvallen van vijandige drones over te laten aan computers. Daarmee komen autonome wapensystemen – ook wel killer robots genoemd – weer een stap dichterbij.
En dat creëert een hoop nieuwe problemen, waarschuwt een groep van meer dan 150 Nederlandse wetenschappers op het gebied van kunstmatige intelligentie en robotica begin december. In een brief gericht aan de regering roepen ze op tot een verbod op autonome wapensystemen. Ze schrijven: ‘Zodra deze doos van Pandora is geopend, zal ze heel moeilijk te sluiten zijn.’
Of hun oproep op tijd komt, of dat daarnaar wordt geluisterd, is zeer de vraag. Chinese dronebouwers stuurden in september 3.051 drones tegelijkertijd de lucht in die onderling samenwerken en zelfstandig keuzes maken. Ze zijn op dit moment ongewapend, maar de vraag is hoe lang nog. Nog diezelfde maand voerde een ander Chinees bedrijf een succesvolle test uit met een zwerm van 48 bewapende drones.
Dat is de toekomst, vreest Pax-onderzoeker Wim Zwijnenburg. Net als drones nu, is ook de verspreiding van die technologie lastig te beperken. ‘Ik verwacht dat dit over vijf tot tien jaar net zo gemeengoed is als drones nu.’
Lees verder
Hoe Turkije een dronemacht werd (en wat dat ons leert over de verspreiding van wapentechnologie)
In nog geen vijftien jaar tijd werkte Turkije zich op tot een van de grootste gebruikers en producenten van bewapende drones ter wereld. De sleutel tot deze razendsnelle groei: doe-het-zelf. En dat beseffen steeds meer landen.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
