/dc-useruploads-images/02de6ce309e246eabda435873e96aee3.png)
‘Ruben trekt conclusies op basis van bronnen die die conclusies niet ondersteunen, belicht alles slechts van één kant, en laat belangrijke aspecten buiten beschouwing.’
Toch even slikken als je dat te lezen krijgt.
Die opmerking stond onder een stuk waarin ik stelde dat farmaceutische bedrijven de eer en het geld kregen voor hun rol in de ontwikkeling van de coronavaccins, terwijl de wetenschappelijke kennis die deze vaccins mogelijk maakte grotendeels door overheden en universiteiten werd verkregen, en met publiek geld werd betaald.
In een eerste reflex wilde ik ten strijde trekken. Mezelf verdedigen. De kritiek ondergraven en afdoen als onterecht.
Die reflex heb ik niet gevolgd.
Draag ik oogkleppen?
Ik ben, op het moment dat ik dit schrijf, exact twee jaar correspondent Big Pharma. Een goed moment om eens stil te staan bij mijn correspondentschap. Om mij af te vragen of mijn criticus een punt had. Draag ik oogkleppen? Bekijk ik te vaak alles slechts van één kant?
Als journalist ben je natuurlijk nooit neutraal. Je maakt altijd keuzes: over welke thema’s je schrijft, welke experts je interviewt, welke bronnen je raadpleegt en met welke woorden je alles tot een verhaal smeedt. Bij elk van die stappen sijpelt, bewust en onbewust, je eigen perspectief door.
In die zin klopt het dus: ook ik heb een beperkte blik. Bij De Correspondent is het daarom een principe om zo open mogelijk te zijn over de veronderstellingen achter die blik.
Het morele vertrekpunt van mijn correspondentschap is dat volksgezondheid belangrijker is dan de winstmarges van de farmaceutische industrie. Uit dat morele vertrekpunt volgde ook mijn belangrijkste onderzoeksvraag: hoe verhouden de belangen van de farmaceuten zich tot die van de samenleving? Is er een conflict tussen het verdienmodel van de industrie en onze gezondheid?
Dat is een vraag over het systeem waarin de farmaceutische industrie functioneert. Vandaar dat ik schreef over de patentwetgeving, over het belang van correcte geneesmiddeleninformatie of over de financialisering van de industrie. Al die stukken gaan over de spelregels en machtsverhoudingen waarbinnen de industrie opereert. Ik baseer mij daarbij zelden op anekdotes over de misstappen van specifieke bedrijven, maar op academische literatuur over de industrie als geheel: ik wil de weeffouten in het systeem blootleggen, geen bedrijven of personen aan de schandpaal nagelen.
Kijken door de ogen van mijn criticus
Nu ik mijn stukken met de uitspraken van mijn criticus in mijn achterhoofd herlees, zie ik dat het af en toe toch misgaat. Het is verleidelijk om de wereld in te delen in de goeden en de slechten, de schurken en de helden, en soms kon ook ik die verleiding niet weerstaan.
‘De kennis die deze vaccins mogelijk maakt, werd ontwikkeld door wetenschappers aan universiteiten en overheidsinstellingen. De farmaceutische industrie claimde vervolgens het eigendomsrecht, zette de laatste stapjes in het ontwikkelingstraject, en verkoopt de vaccins nu met winst terug aan diezelfde overheden’, schreef ik bijvoorbeeld onlangs in een stuk over de ontwikkeling van coronavaccins.
Mijn criticus heeft gelijk: hier ben ik te neerbuigend over de verdiensten van de farmaceutische industrie. ‘De laatste stapjes’: dat klinkt als een fluitje van een cent. Maar deze laatste stapjes zijn ook de duurste en ze zijn best ingewikkeld. Het uitvoeren van klinische studies met tienduizenden proefpersonen, de opschaling van de productie en het organiseren van de distributie zijn echt niet zo eenvoudig. Iets te veel ‘goed’ (de overheid) versus ‘slecht’ (de industrie) dus.
Kun je een bedrijf verwijten de winst te willen maximaliseren?
Ook als ik later in datzelfde stuk de winstmarges van de farmaceuten bespreek, was meer nuance op zijn plaats geweest. Want al maken bedrijven als Pfizer en Moderna megawinsten op de coronavaccins, vergeleken met de kosten van een voortrazende pandemie zijn de miljarden die we aan de farmaceuten betalen klein bier. Ook dat perspectief had ik kunnen en moeten vermelden.
Daarbij: kun je een bedrijf verwijten de winst te willen maximaliseren?
Ook is het niet zinvol om de verdiensten van de farmaceutische industrie te minimaliseren. Binnen die industrie is een enorme hoeveelheid talent, inzet en expertise aanwezig. Dat al die troeven in het huidige verdienmodel niet optimaal benut worden, betekent niet dat ze er niet zijn.
Ik wil hier in de toekomst beter op letten. Niet enkel uit intellectuele eerlijkheid, maar ook uit strategische overwegingen. Als het door je woordkeuze of door de feiten die je niet vermeldt lijkt alsof je al een kant hebt gekozen, word je gepercipieerd als vooringenomen en dus onbetrouwbaar. Eenmaal behept met dat stigma wordt het vertrouwen herwinnen lastig.
Maar ook lezers dragen oogkleppen
Maar net zoals ik in zekere zin oogkleppen draag, geldt dat ook voor jullie, mijn lezers. Ook jullie interpreteren mijn schrijfsels vanuit een bepaald perspectief.
Zo vindt mijn criticus dat zinnen als ‘Vervolgens slaagden ze [de farmaceuten, RM] erin om de met publiek geld ontwikkelde technologie te patenteren’ en ‘Overheden doen het onderzoek, bedrijven patenteren het resultaat’ suggereren dat ‘dit op één of andere slinkse, oneerlijke wijze gebeurt’. Daar ben ik het niet mee eens. Ik beweer niet dat de industrie iets illegaals doet of de regels overtreedt, hoogstens dat die regels zelf oneerlijk zijn en ingaan tegen de belangen van de samenleving.
Ook in de benaming van mijn correspondentschap, ‘Big Pharma’, zien sommige lezers vooringenomenheid: een linkse journalist die schrijft over het ‘grootkapitaal’. Je kunt het ook anders zien: de farmaceutische industrie is nu eenmaal groot, en ik richt me bovendien op de grootste bedrijven binnen die industrie. Correspondent ‘Grote farmaceuten’ dus.
Maar dat mijn lezers de complexe werkelijkheid vanuit een ander perspectief bekijken is niet alleen een bron van kritiek, het is natuurlijk ook een troef. Als je zelf oogkleppen draagt, is de beste manier om meer te weten te komen via iemand die het probleem vanuit een andere hoek bekijkt. Vandaar dat ik net begonnen ben in The Great American Drug Deal, een boek dat mij door een van mijn critici werd aangeraden, en dat geschreven is door een investeerder in biotech. De lessen die ik daaruit leer, lees je hier binnenkort.
Meer lezen?
De uitvinder van het coronavaccin is... niet Big Pharma (maar die krijgt wel de eer én de poen)
Farmaceutische bedrijven krijgen alle lof (en vangen miljardenwinsten) vanwege hun innovatieve coronavaccins. Maar wat er niet bij wordt verteld: de vaccins zijn helemaal niet uitgevonden door de industrie. Maak kennis met de grootste vaccinontwikkelaar: de overheid.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
