In april onthulde YouTube Nederland een rapport. Ik werd uitgenodigd voor de presentatie in een voormalige ambachtsschool in Amsterdam-West en ging erheen. 

Naast wat schrijvende pers bestond het publiek voornamelijk uit mannen met de onmiskenbare aura van digital marketeers – aan ‘de goede kant’ van de veertig, hip, blakend van de cryptobranie. In een halfduister voorportaal met bar nipten we afwachtend aan onze gemberbiertjes uit nepkristallen whiskeyglazen. 

In een ruimte verderop, met meer licht en witte stoelen, volgde de daadwerkelijke presentatie. Een vice-president hield een praatje, een danser deed een dansje, er was een panelgesprek met bekende Nederlandse YouTubers zoals voetbalvlogger en de Rhenense haakkoningin  Ze spraken over hun online carrière, hoe geweldig hun leven dankzij YouTube veranderd was. Touzani ginnegapte dat hij ooit leraar had willen worden, maar nu blij was dat hij die droom niet had nagejaagd. Een zelfgenoegzame gniffel rimpelde door de zaal.

De toon was gezet.

Het rapport, ondertussen, ging over de economische, maatschappelijke en culturele impact van YouTube in Nederland, die het videoplatform door een Brits onderzoeksbureau had laten doorrekenen. Klinkt gewichtig, maar het rapport bleek in werkelijkheid meer een soort folder;

Te lezen viel onder andere dat YouTube in 2020, blijkbaar, en dat onze samenleving 7.700 voltijd banen aan het platform te danken heeft. maar die in ieder geval lekker rechttoe rechtaan klinken. 

Over de sociaal-culturele impact van het platform was de folder echter al even bondig. Er werd iets gezegd over hoeveel procent van alle docenten die YouTube gebruiken weleens een filmpje laat zien in de les (69 procent), hoeveel procent van de gebruikers de content op het platform ‘divers’ vindt (72 procent). Maar veel verder dan dit kwam het niet.

Ergens ook wel logisch. Want waar moet je in hemelsnaam beginnen als je werkelijk de impact wilt duiden van een mediaplatform

Dan heb je aan tien pagina’s echt niet genoeg.

Een impact die te groot is om in zijn geheel te duiden

Ik maakte verhalen over opmerkelijke video’s, bijzondere creators of online subculturen die op het platform ont- en bestaan. Dat doe ik omdat YouTube sinds de oprichting in 2005 een enorme invloed heeft op de maatschappij, cultuur en ons leven. Deze impact is veel te groot om in zijn geheel te duiden, maar door in iedere aflevering van mijn serie een klein brokje van het platform uit te lichten, hoop ik op termijn die invloed beter te kunnen begrijpen.

Die invloed staat overigens niet op zichzelf, maar past in de grotere omwenteling die de komst van sociale media teweegbracht. Vloeide informatie in tijden van traditionele media altijd één kant op, van een zender (een krant, een radiostation, een tv-programma) naar een ontvanger (een lezer, luisteraar, kijker), met de komst van het internet werd het ineens mogelijk voor ontvangers om ook onderling informatie uit te wisselen. En met de komst van sociale media kregen ‘the people formerly known as the audience’ ook nog eens

YouTube riekt soms meer naar televisie dan naar iets sociaals

Zo bezien behoort YouTube ook tot de sociale media. Maar al sinds de lancering heeft het platform ook de vertrouwde trekjes van een traditioneel mediaplatform. Makers zetten video’s online op ‘kanalen’, en die worden vervolgens bekeken door een publiek. Dat riekt meer naar televisie dan naar iets sociaals.

Misschien is dat ook waarom YouTube, naast Facebook, het meest leeftijdsdiverse sociale medium is. Ter vergelijking: TikTok wordt door slechts 4 procent van de 65-plussers gebruikt. 

En de diversiteit van gebruikers reikt verder dan leeftijd. Samen met Facebook heeft YouTube van alle socialemediaplatforms  

YouTube is dus geen sociaal medium dat enkel een westers publiek trekt. Of – wat dat betreft – waar enkel jongeren (TikTok), journalisten (Twitter), of Kardashians (Instagram) iets mee kunnen. 

Het platform is wellicht niet voor iedereen. Maar het is meer voor iedereen dan vrijwel alle andere sociale media.

Op YouTube staat de maker centraal

Misschien is Facebook de enige uitzondering. Tot op de dag van vandaag heeft dat platform de meeste gebruikers wereldwijd: net geen 3 miljard. 

Maar ik zie een belangrijk verschil. Want waar het op Facebook vooral om het delen van content draait, staat op YouTube de maker centraal. Er is in mijn ogen geen platform waar creativiteit zo ongebreideld gevierd wordt als op YouTube. 

Natuurlijk: ook Instagrammers of TikTokkers zijn creatief. Maar op YouTube lijkt de sky toch net iets meer de limit. 

Neem alleen al de lengte van de filmpjes. Hoewel je op TikTok inmiddels video’s van 10 minuten kan posten, en is de gemiddelde videolengte slechts 11 minuten. Maar als jij Lengte is simpelweg geen beperking.

Van alle platforms beloont YouTube zijn makers het best

Daarbij komt dat YouTube, vergeleken met alle andere socialemediaplatforms, verdienen gemiddeld 3 tot 5 dollar per duizend views.  

Eerlijk is eerlijk: vergeleken met wat het zou kunnen zijn, Ook op YouTube zit het echte geld voor veel makers daarom toch in betaalde sponsoring, of directe donaties van kijkers via websites als Patreon.

Toch krijgen populaire TikTokkers slechts 2 tot 4 dollarcent per duizend views. En de voorwaarden om voor betalingen in aanmerking te komen zijn op TikTok ook nog eens vele malen strenger. In Nederland is het überhaupt nog niet mogelijk.

Met andere woorden: als YouTubemaker heb je niet alleen de ruimte om een comedy sketch van een minuut of een docufilm van een uur te maken, maar ook nog een grotere kans iets aan die noeste creatieve arbeid te verdienen.

De enorme verscheidenheid aan content blijft fascinerend

Natuurlijk is er zat kritiek te leveren op YouTube als bedrijf. Zo was het platform voor 2019 nog Om dat op te lossen Ook kwamen er wat schimmige revisies van het aanbevelingsalgoritme, die tegelijkertijd en aan de andere kant  

En dan heb ik het nog niet eens over de boete die het bedrijf kreeg

Maar toch is het ook een platform dat sinds zijn oprichting een enorme impuls geeft aan creatief audiovisueel werk. Het resultaat daarvan – de enorme verscheidenheid van content die op YouTube wordt gedeeld – blijft mijn fascinatie voeden. 

Het afgelopen jaar schreef ik onder andere over speedrunning (de subcultuur van gamers die hun spelletjes zo snel mogelijk een restaurateur van schilderijen die heerlijk rustgevende een fietsvlogger die mij vanuit mijn luie stoel een adrenalinerush een scheikundige die zijn magische proefjes en nog veel meer. Stuk voor stuk pogingen om een kijkje te nemen onder de motorkap van de cultuur die deze content voortbracht.

Maar daarmee heb ik slechts een fractie van een splinter te pakken van wat er op YouTube te vinden is. Dat er onder de toplaag van YouTubekanalen die miljoenen views genereren een schatkamer aan onontdekte en veelal onbeschrijfelijk onbenullige video’s verborgen ligt?

Ik moest hieraan denken tijden de presentatie van het folderrapport. Op het podium kreeg voetbalvlogger Soufiane Touzani een uitgereikt, omdat zijn kanaal sinds kort een miljoen abonnees heeft. Het zijn voornamelijk YouTubers zoals hij die de culturele impact van het platform bepalen.

Toch hoop ik met mijn serie dieper te kunnen graven, en net als de website voor video’s met nul views iets van de enorme verscheidenheid van wat er op YouTube te vinden is bloot te leggen. Want de onmetelijke contentbibliotheek van YouTube laat zien dat de menselijke creativiteit geen grenzen kent. 

Het is een Wunderkammer die ik ook komend jaar blijf ontsluiten. Wat daarvan komt?

Blijf kijken.

Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.

Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.

Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!

Word lid Al lid? Log in!

Meer lezen?

Dit gaat er schuil achter kinderfilmpjes op YouTube Elke ouder besteedt zijn kind weleens uit aan de iPad. Even Peppa Pig kijken op YouTube. Handig, totdat er ineens een aflevering voorbijkomt waarin Peppa haar vader opeet of waarin ze gemarteld wordt door de tandarts. Doodeng natuurlijk. Het legt bloot wat er op fundamenteel niveau mis is met diensten als YouTube. Lees het artikel