In tijden van oorlog wordt van de verwoesting van cultureel erfgoed niet zo uitgebreid verslag gedaan. Toch zijn doelbewuste aanslagen op cultureel erfgoed geen bijzaak in een oorlog die draait om het uitwissen van een nationale identiteit, zoals de oorlog in Oekraïne.
Sinds de inval, alweer bijna een jaar geleden, is op honderden plekken in Oekraïne erfgoed beschadigd of geruïneerd. Doelwitten zijn musea, historische en religieuze gebouwen, monumenten en bibliotheken. Plekken die getuigen van de Oekraïense cultuur.
Met elk religieus gebouw dat in elkaar stort, ieder standbeeld dat tot gruis wordt verpulverd, elk schilderij dat verbrandt, verliest de Oekraïense bevolking iets wat hen bindt. Niet alleen met elkaar, in het nu, maar ook met hun verleden en hun toekomst.
De Oekraïense fotograaf Elena Subach documenteert vanaf de inval verwoede inspanningen om het erfgoed te beschermen. In de West-Oekraïense stad Lviv, die bekendstaat om haar historische centrum, ziet zij gevels verdwijnen achter zandzakken, houten platen en beschermfolie. Onverplaatsbare standbeelden worden in zware lappen stof gewikkeld en met touw ingesnoerd. Wat wel verplaatst kan worden, wordt voor de Russen verstopt.
De dag na de inval verschenen in het museum waar Subach werkt allerlei mensen die zich wilden inzetten om de museumcollectie in veiligheid te brengen. Restaurateurs en museummedewerkers kregen hulp van kunstkenners, kunstenaars, musici, psychologen en zelfs tieners. Samen werkten zij een maand lang de klok rond.
De kunstschatten van Lviv hebben de oorlog vooralsnog overleefd. Maar dat geldt niet voor die in Zaporizja, Kyiv, Marioepol, Odessa en veel te veel andere steden waar musea door raketaanvallen met de grond gelijk zijn gemaakt. De foto’s van Elena Subach ogen dan ook kwetsbaar. Tegen zulk geweld is geen beton of bubbeltjesplastic opgewassen.
Maar er spreekt ook hoop uit de foto’s. In ons mailcontact beschreef Subach het alomtegenwoordige gevoel van liefde dat opwelt wanneer de wereld om je heen afbrokkelt. ‘Dit wordt zelden genoemd in de context van oorlog’, schrijft ze, ‘maar het produceert een dwingende behoefte om voor iets echt belangrijks te zorgen, het te beschermen. Dit is een van de krachtigste gevoelens die Oekraïners vandaag de dag motiveert.’