Een vlakte vol sneeuw, ijs en hebzucht

De toendra van het Russische schiereiland Jamal, maart 2018.

‘Een eindeloze vlakte van sneeuw en ijs, gepolijst door de wind, leeg en wit als een vel papier.’ Zo beschreef Volkskrant-journalist Bart Rijs het landschap van het Noord-Russische schiereiland Jamal in 2001, in een reportage over een van de laatste nomadische volken ter wereld: de Nenetsen, die daar over het ijs trekken.

Zeventien jaar later wist de Franse fotograaf Charles Xelot zijn camera precies zo te positioneren dat de Russische toendra nog altijd verlaten en onaangetast lijkt. Maar verruimde hij zijn kader, dan zou je zien dat de vlakte zich lang niet meer eindeloos ver uitstrekt.

Luchtfoto van een lng-fabriek op Jamal, maart 2018.

Slava kijkt of zijn sneeuwscooter onder de pijpleiding door kan, april 2017.

Zicht op het lng-industrieterrein van kustplaats Sabetta (in aanbouw). De zwarte palen in de grond zijn thermosifons die de permafrost koelen en zo voorkomen dat deze smelt tijdens de bouw, maart 2016.

Bijna vijftig jaar geleden werd op Jamal een van de grootste gasvelden ter wereld ontdekt. Sinds de jaren negentig vinden er onophoudelijk grootschalige constructiewerkzaamheden plaats: dat gas moet gewonnen en de markt op.

Van het aardgas op de toendra wordt tegenwoordig vooral lng gemaakt; aardgas in vloeibare vorm, waardoor het gemakkelijk te transporteren is per pijpleiding of per boot.

De bouwplaats van de lng-fabriek in Sabetta, maart 2016.

Rusland heeft zich tot doel gesteld om wereldleider te worden op het gebied van lng-productie. In de fabrieken op Jamal wordt nu al meer dan 5 procent van het wereldwijde marktaandeel lng gemaakt, en het lijkt erop dat dit de komende tijd alleen maar meer zal worden.

Op de voorgrond: een plek waar materiaal is gewonnen voor de aanleg van een weg. Op de achtergrond: de lng-fabriek van Sabetta, maart 2016.

Lasstation op de bouwplaats van de lng-fabriek van Sabetta, maart 2016.

Hoewel Europa probeert van het Russische gas af te komen, is het vooralsnog een belangrijke afzetmarkt. Vooral Frankrijk en Spanje, maar ook Nederland maken gretig gebruik van de vloeibare energie.

Het ijs wordt gebroken en vervolgens teruggeduwd door de stuwraketten van een ijsbreker. Zo wordt er ruimte vrijgemaakt, zodat het schip dat lng vervoert een draai kan maken, maart 2018.

Lng-tanker op de Karazee, op weg naar Europa, maart 2018.

Fotograaf Charles Xelot reisde af naar het gebied in Noordwest-Siberië om de veranderingen in het landschap vast te leggen. Wat ooit een eindeloze vlakte van sneeuw en ijs was, wordt steeds verder aangekleed met gaswinninginstallaties, lng-fabrieken en constructies voor pijpleidingen. Maar eveneens met dorpen, scholen en ziekenhuizen voor de Russen die naar het gebied toe trekken om daar te kunnen werken.

Een sneeuwstorm in een arbeidersdorp bij Sabetta, maart 2018.

Voor de Nenetsen is steeds minder ruimte. Toch houden ze vast aan het leven op het ijs. In tenten, te midden van de oprukkende industrie. Hun sobere leefstijl staat in schril contrast met de achtergrond waartegen Xelot die vastlegt: een gordijn van complexe ijzeren constructies die voorzien in de energiebehoeften van andere mensen – duizenden kilometers verderop.

Elk jaar wordt in elke plaats op Jamal de dag van het rendier georganiseerd, met als hoogtepunt een rendierrace. In het dorp Novy Port was er twintig jaar lang geen race. In 2016 werd die voor het eerst weer georganiseerd, maar nu door energiebedrijf Gazprom, grootaandeelhouder in de lng-productie op Jamal. De jongens in het blauw zijn Gazprom-werknemers en in de grote auto zitten journalisten, april 2016.

In drie jaar tijd is Gregory’s omgeving drastisch veranderd. In ruil voor de vernietiging van hun weilanden ontvangen Nenetsen gas en hout. Gregory woont op twintig kilometer afstand van de lng-fabriek van Sabetta, maart 2018.