Wat kunnen we over onszelf leren door te kijken naar de materialen waarmee we onze wereld bouwen? Die vraag dringt zich aan me op als ik naar een eerdere fotoserie (2018) van Aleksej Kondratjev kijk.
Vier jaar geleden publiceerden we deze serie bij De beelden toonden Kazachse vissers op een bevroren rivier, gehuld in transparante plastic zakken, geduldig wachtend tot er spanning op hun vislijn verschijnt.
Wat je niet ziet in die beelden, schrijft de fotograaf, is dat er een paar kilometer verderop een stad ligt die almaar uitdijt. Astana, toen Kazachstan begon te profiteren van de exploitatie van zijn oliereserves.
De stad slokt langzaamaan de leefruimte op van de oorspronkelijke bewoners van het gebied, een nomadisch vissersvolk.
Tegen de achtergrond van de stad met haar flitsende gebouwen, oogt het materiaal dat de vissers gebruiken om zich tegen de kou te beschermen kwetsbaar. Maar wie verder kijkt, ziet dat Kondratjev – door zijn focus op die provisorische plastic tentjes – juist de weerbaarheid van dit vissersvolk laat zien.
De vissers willen koste wat kost vasthouden aan hun traditionele manier van leven. Maar in plaats van zich te verzetten tegen verandering, maken ze slim gebruik van de nieuwe mogelijkheden die hun veranderende leefomgeving biedt. Het plastic is daarvan een voorbeeld. Op de hypermoderne markten van Astana waar westerse, Chinese en Russische goederen worden verkocht, verzamelen ze bijvoorbeeld afgedankte plastic verpakkingen en rijstzakken.
Noem het elasticiteit, of buigen zonder te barsten.
Vijf jaar later maakt Kondratjev de beelden die in dit verhaal te zien zijn, op hemelsbreed zo’n 10.000 kilometer van Astana. Twaalf maanden reisde hij door het westen van de Verenigde Staten en bezocht daar meer dan honderd bouwplaatsen. Plekken waar van elasticiteit en kwetsbaarheid geen sprake lijkt. Zijn beelden tonen een wereld van keiharde, oersterke materialen. Met beton en staal in de hoofdrol.
Om de metersdikke staalkabels en duizenden liters beton in goede banen te leiden, zijn gigantische machines nodig, en nauwgezette samenwerking.
Het levert ontzagwekkende beelden op. Als mieren bewegen de bouwvakkers zich over nieuw aangelegde oppervlakten. Laag voor laag trekken zij torenhoge gebouwen op.
Alhoewel de bouwplaatsen die Kondratjev vastlegt zich in het westen van de VS bevinden, is het beeld dat zijn serie Worker schept herkenbaar. De helft van alle gebouwen ter wereld is en meer dan 70 procent van de wereldbevolking woont in een gebouw
Beton en staal lijken de ideale constructiematerialen: sterk, makkelijk te verwerken en goedkoop. Toch is er aanleiding om Want hoe onverwoestbaar de bouwwerken van staal en beton ook ogen, weerbaar maken ze ons niet.
Gewapend beton is broos en de productie van zowel beton als staal zorgt voor een hoeveelheid CO2-uitstoot waar Op termijn maakt het bouwen met deze materialen onze wereld niet beter maar minder leefbaar.
De oplossing? Daarvoor kunnen we een voorbeeld nemen aan de vissers. Net als zij moeten wij leren en slim gebruikmaken van