In iedere basisschoolklas zit In middelbare schoolklassen van zestienjarigen Die cijfers vertellen ons dat we allemaal iemand kennen die slachtoffer is. We zijn allemaal omstander.

Hoewel dit een pijnlijke waarheid is, is het ook goed om te weten. Want omstanders kunnen veel betekenen voor de bescherming en traumaverwerking van misbruikslachtoffers. Hieronder lees je wat je allemaal beter niet en wél kunt doen.

Als je kindermisbruik vermoedt of hebt ontdekt

Niet doen:

  • Doen alsof je van niets weet. Juist omstanders kunnen invloed uitoefenen op situaties waarin seksueel kindermisbruik plaatsvindt. Ook als je niet de vader of moeder bent.
  • Heel emotioneel reageren. Door bijvoorbeeld heel boos, verdrietig of geschrokken te reageren op wat een kind je vertelt, of op iets wat je hebt gezien. Of door op iemand die je verdenkt af te vliegen. Hoe begrijpelijk heftige emoties ook zijn,
  • Negatief, beschuldigend of ongelovig reageren op het verhaal van een mogelijk slachtoffer. Daarbij horen ook reacties als: ‘Waarom heb je dit niet eerder gezegd?’ Dit soort reacties geven slachtoffers het gevoel dat misbruik hun schuld is en kunnen schadelijker zijn dan het misbruik zelf.
  • Slachtoffers onder druk zetten om alle details van het (vermoedelijke) misbruik te vertellen.
  • Proberen om de situatie zelf op te lossen. Dat kunnen omstanders niet zelf; er is professionele hulp bij nodig.

Wel doen:

  • Als je misbruik vermoedt of hebt ontdekt dat nog gaande is, is het belangrijk om snel contact op te nemen met het Het liefst binnen zeven dagen. Dan is de kans op psychisch herstel groter, kunnen zwangerschappen en eventuele geslachtsziektes nog worden voorkomen en is er een kans op het
  • Als je eerst wilt overleggen over de juiste vervolgstap is het ook goed om deskundige hulp in te schakelen. Je kunt anoniem bellen en chatten met het Centrum Seksueel Geweld. Daar werken experts die kunnen meedenken over wat de beste vervolgstap is in iedere specifieke situatie.
  • Je kunt ook een Dan doe je niet meteen aangifte, maar denken zij wel mee.
  • Als je ziet dat een volwassene ongepast gedrag vertoont naar een kind Daarbij hoef je de persoon niet meteen aan te vallen. (‘Zou jij je hand daar weg willen halen/hem los willen laten/niet zo willen kietelen? Ik krijg daar een ongemakkelijk gevoel van.’)
  • Als je bezorgd bent over je eigen gedrag of gevoelens richting minderjarigen, is het ook goed om zo snel mogelijk deskundige hulp in te schakelen. Je kunt nog steeds het juiste doen. Bij en werken mensen die jou niet veroordelen en die je graag willen helpen. Je kunt anoniem bellen en chatten met Stop it Now! Zij geven geen informatie door aan de politie. De Waag is gespecialiseerd in het behandelen van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

De verantwoordelijkheid om actie te ondernemen Maar omdat die niet in alle gevallen goed met die verantwoordelijkheid omgaan, is het ook aan omstanders om te handelen. Hoe pijnlijk of ongemakkelijk het ook kan zijn om derden in te lichten;

Als je iemand wilt steunen bij het verwerken van misbruik

Niet doen:

  • Doen alsof je niet weet wat je wél weet. Door er nooit naar te vragen, er nooit over te beginnen,
  • Het gesprek afkappen als iemand er zelf over begint te praten.
  • Het verhaal van een slachtoffer afdoen met een dooddoener. ‘Gelukkig is er niks ergers gebeurd.’ ‘Maar dat is nu allemaal alweer lang geleden, hè?’ ‘En zo hebben we allemaal wat.’
  • Het verhaal van een slachtoffer vergelijken met iets anders. Iets wat je zelf hebt meegemaakt, of een ander verhaal dat je hebt gehoord.
  • ‘Weet jij wel zeker dat jij je dat goed herinnert?’ ‘Ik kan me dat van diegene niet voorstellen.’ ‘Waarom heb je dit niet eerder gezegd?’ ‘Weet je zeker dat je daar zelf geen aanleiding voor hebt gegeven?’
  • Heel emotioneel reageren met boosheid, verdriet of schrik. Want dan gaat het gesprek over wat het verhaal van een slachtoffer met jóu doet, en niet over het slachtoffer.
  • Iemand onder druk zetten. Door bijvoorbeeld details uit te vragen over het misbruik. Of een slachtoffer ertoe proberen te bewegen nú actie te ondernemen (tenzij het een kind betreft dat nog in gevaar is – dan is het aan volwassenen om te handelen).

Wel doen:

  • Luisteren met een open houding. Je kunt bijvoorbeeld laten merken dat er ruimte is voor het verhaal door dingen te zeggen als: ‘Goed dat je dit vertelt.’ ‘Bedankt voor je vertrouwen.’ ‘Wil je er meer over vertellen of wil je het hier graag bij laten?’
  • Vragen hoe het (nu) met iemand gaat. Je kunt er altijd even bij vragen of iemand vandaag zit te wachten op je belangstelling.
  • Laten merken dat je er voor iemand bent.
  • Als je zorgen hebt om iemand, kun je vragen of er iets aan de hand is. De slachtoffers in mijn verhaal werden door het misbruik bijvoorbeeld stil, onzeker, schrikachtig, sliepen slecht of zochten in hun omgeving naar aandacht. Je kunt dat gedrag benoemen en vragen of er iets speelt in hun leven waar ze over willen praten.
  • Iemand aanmoedigen – en waar nodig helpen – om professionele hulp te zoeken als het daaraan nog ontbreekt. Inmiddels zijn er echt goede therapieën ontwikkeld om misbruiktrauma’s te behandelen.
  • Duidelijk maken dat het slachtoffer En dat de verantwoordelijkheid ervoor bij de dader ligt.
  • Erop toezien dat een dader zich aan eventuele afspraken houdt die gemaakt zijn naar aanleiding van het misbruik.
  • Erop terugkomen als je zelf misschien schadelijk hebt gereageerd op het verhaal van een slachtoffer. Het is nooit te laat om te zeggen: dat lag niet aan jou, dat lag aan mij.
  • Door de jaren heen betrokken blijven. Voor slachtoffers kan een misbruiktrauma altijd weer de kop opsteken.

Hulp aan het juiste adres

Wie hulp zoekt na seksueel misbruik of bij vragen daarover

Hier werken hulpverleners, Veilig Thuis en politie met elkaar samen. Je kunt anoniem en gratis met een hulpverlener bellen op 0800-0188 of anoniem met hulpverleners chatten op de website.

Wie contact wil met de zedenpolitie

Bel 0900-8844. Vraag naar de zedenpolitie. Je kunt dan kort vertellen waarover je belt. Je kunt ook altijd naar het politiebureau bij jou in de buurt gaan. Het eerste gesprek is altijd oriënterend. Je hoeft dan nog geen aangifte te doen.

Wie juridische bijstand zoekt

Dit is een stichting en een landelijk netwerk van advocaten voor gewelds- en zedenslachtoffers, dat zich richt op de juridische bijstand aan slachtoffers van gewelds- en zedenmisdrijven.

Wie een grens over is gegaan of zich zorgen maakt over zijn eigen gedrag of gevoelens jegens minderjarigen

Hier vind je anoniem en gratis hulp. Je kunt bellen op 0800-266 64 36 of chatten via de website.

De Waag is gespecialiseerd in het behandelen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Je kunt bellen op 030-272 06 85 of mailen naar

Meer lezen?