Zitjes in bushokjes die worden vervangen door leunsteunen. Bankjes in het park die zo veel armleuningen krijgen dat je er niet meer op kunt liggen. Vloeren van openbare ruimtes die oneffen worden gemaakt – soms zelfs met het soort ijzeren stekels dat je op daken ziet om vogels te weren.
En soms, heel soms, wordt zelfs Eftelingmuziek ingezet.
Vijandige architectuur kent vele vormen, maar is consistent in wat ze wil doen: dat wat ongewenst is afweren.
Van dit soort architectuur heb je pas last als je het merkt. Het lijkt onschuldig, want je hebt niet direct door dat er een agenda achter schuilt.
Die bank vol armleuningen is geen gewone bank. Die bank is politiek.
Begin februari dit jaar haalde NS in overleg met de gemeente de bankjes in Rotterdam Centraal weg vanwege ‘overlast met daklozen’. Ondanks een storm aan kritiek werden de bankjes nooit teruggeplaatst. Ervoor in de plaats kwamen stenen poefjes.
Uit de City Lounge-strategie die de gemeente in 2008 formuleerde: ‘We creëren een binnenstad die hét visitekaartje is en een podium vormt voor een groot deel van de stedelijke economie.’
Die strategie echoot door in allerlei regels. Je mag niet bedelen. Je mag je niet te lang op dezelfde plek ophouden. Je mag niet in het openbaar drinken. Je mag niet wildplassen. Je mag niet buiten slapen.
Maar daklozen wegjagen betekent niet dat dakloosheid verdwijnt. Daklozen de onzichtbaarheid in duwen maakt ze zieker. Aan de randen van de stad is het veel moeilijker om een beschutte slaapplek te vinden. Of eten. Of geld.
Een stad is geen verdienmodel. Een stad heeft een sociale functie en is een plek waar subculturen samenkomen en elkaar helpen.
Dakloze mensen zijn kwetsbaar. Ze hebben onze zorg nodig, maar wat ze vooral krijgen is vijandigheid en onverschilligheid.
Ze hebben geen belangengroepen, geen eigen politieke partij. Stemmen mogen ze niet. De enige manier waarop ze hun stem kunnen laten horen is door in de openbare ruimte te zíjn. Ze verjagen is het ontkennen van hun menselijkheid.
Wie bepaalt er eigenlijk wie er recht heeft op een straat, op een stad, op de openbare ruimte?
Correctie 23 oktober: In een eerder versie van dit artikel stond dat de gemeente de bankjes op Rotterdam CS had weggehaald: dat klopt niet, dat was een beslissing van NS in overleg met de gemeente.
