Binnenkort op jouw tv: de Champions League-kraker Liverpool tegen Al-Ittihad?

Karim Benzema – 98.000.000 euro per jaar.

Neymar – 102.000.000 euro per jaar.

Cristiano Ronaldo – 240.000.000 euro per jaar.

Clubs uit de Saoedische voetbalcompetitie, de Pro League, deelden afgelopen zomer astronomische salarissen uit om spelers van Europese voetbalclubs te contracteren. Absolute sterspelers zoals Neymar, maar ook vele ‘gewone’ topspelers als N’golo Kante, Jordan Henderson en Riyad Mahrez tekenden megacontracten.

Neymar werd opgehaald uit Parijs als enige passagier in een Boeing 747 van een Saoedische prins, die eruitziet (de Boeing, niet de prins) als een vliegend kuuroord zoals een pornokoning uit de late jaren zeventig had kunnen laten bouwen: vol gouden ornamenten, lichtbruine lederen banken, bedden met crèmekleurige satijnen lakens – en een troon.

Van dichtbij bekeken leek het weinig meer dan geldsmijterij van rijke verwende royals. (Goed om te weten: het Saoedische hof financiert de vier Arabische topclubs.) Maar als je wat afstand neemt, kun je de contouren zien van een doordacht plan: een poging het wereldvoetbal te transformeren.

Optie 1: Saoedi-Arabië organiseert binnenkort de Champions League – met Real Madrid, Bayern München, Paris Saint-Germain, en Saoedische clubs als Al-Hilal en Al-Ittihad als dominante ploegen, en clubs als PSV, Feyenoord en AC Milan als kanonnenvoer.

Optie 2: Saoedi-Arabië gaat een wereldclubcompetitie organiseren met de beste clubs uit Europa, de Amerika’s en Saoedi-Arabië; een competitie die met de Premier League en de Champions League concurreert om de aandacht van voetballiefhebbers wereldwijd.

Het mag volkomen krankzinnig klinken – en toch kan het gebeuren, zo legde de voetbaleconoom Thomas Peeters me onlangs uit.

De Saoedische opmars in de sport (reikt tot aan de wintersport)

De Saoedi’s – en hun geld – hebben namelijk de neiging hun zin te krijgen in de sport.

Het begon met autoracen. In 2019 sprak het land de wens uit om een race in de Formule 1 te organiseren. Een overeenkomst was er nog niet, en er was ook nog geen circuit, maar dat deerde niet: in 2021 werd de eerste Saoedische F1-race verreden – en inmiddels zijn er plannen voor een tweede F1-race in een megalomane pretparkstad.

Daarna volgden skiën (jazeker), tennis en golf. In 2022 startte een nieuwe professionele golfcompetitie: LIV. Tal van topgolfers verlieten – in ruil voor ettelijke LIV-miljoenen – de decennia-oude PGA Tour. PGA-bazen en -spelers waren woest, zetten overgestapte spelers weg als verraders, waarna de chique sport verzeild raakte in een burgeroorlog. Lees meer in The Guardian.

Die duurde overigens niet lang. De New York Times onthulde hoe Saoedi-Arabië de PGA-bazen in een Venetiaans hotel zijn goed gevulde portemonnee toonde; hoe de PGA-bazen hun deftige neuzen erin staken en constateerden hoe lekker het rook; en hoe ze besloten te fuseren met die ellendige nouveau r... ach, die ambitieuze jonge honden van de LIV. Saoedi-Arabië anno 2023: aanstaande eindbazen van het mondiale golf.

Voetbal – de populairste sport van allemaal – kon natuurlijk niet uitblijven. In 2021 kocht Saoedi-Arabië Newcastle United, een populaire club uit de Engelse Premier League; het heeft tientallen miljarden klaarstaan om in samenwerking met de FIFA een wereldclubcompetitie te beginnen; stadions zoals het King Abdullah Stadion in Jeddah werden gebouwd met het oog op grote voetbaltoernooien; en inderdaad: vorige maand werd vrijwel zeker dat het land in 2034 het WK mag organiseren.

Leuk detail: de procedure voor de toewijzing van het WK werd in oktober plotsklaps veranderd – op zo’n manier dat Saoedi-Arabië de enige serieuze kandidaat werd.

Het grotere Saoedische plan: het land moderniseren, geld verdienen, sportswashing, of alles tegelijk?

Al deze sportinvesteringen zijn onderdeel van een groter plan. De Saoedische machthebbers – of beter: kroonprins Mohammed bin Salman – startten in 2016 het investeringsproject Vision 2030. Over Vision 2030. Vision 2030 moet het land economisch, sociaal en cultureel naar een hoger niveau tillen.

Groot onderdeel van dit plan: sport. Vision 2030 zegt: het stimuleren van sport maakt een bevolking gezonder. Critici zeggen: de investeringen zijn een public-relationsproject. Sportswashing. Sport is tof, sporters zijn tof, en dus is Saoedi-Arabië, ondanks legio tekenen van autocratische ontofheid, ook tof – zo zou Saoedi-Arabië de wereld willen manipuleren.

Deze zomer volgde een nieuwe ronde investeringen: de aanschaf van individuele topvoetballers. Dat lijkt niet direct logisch als je lekker wil sportswashen. Want welke waarde heeft het om geweldige spelers te laten spelen in een competitie waar niemand interesse in heeft? Het antwoord op die vraag is simpel: die waarde is nihil.

Maar dat is dan ook niet het plan. Van waarde is, als je zulke geweldige spelers hebt, om die geweldige spelers te laten spelen tegen geweldige spelers uit andere landen, in een geweldige competitie waar de hele wereld naar wil kijken. En precies dat zou het doel van de Saoedi’s kunnen zijn, vermoedt econoom Peeters.

Peeters: ‘De reden om al die sterren te gaan halen is denk ik niet om ze van nu tot Sint-Juttemis voor duizend man in de woestijn tegen elkaar te laten rondsjokken.’ De meest logische verklaring, denkt hij, is dat het Saoedische staatsfonds vier uitverkoren Saoedische clubs vetmest met topvoetballers zodat die, als de kans zich aandient, direct kunnen deelnemen aan een competitie met de beste clubs ter wereld.

Clubs als Al-Hilal en Al-Nassr die zich wekelijks associëren met household names als Paris Saint-Germain en Real Madrid – dat is statusverhogend en financieel aantrekkelijk.

Optie 1: de Champions League kopen

Allemaal goed en wel. Maar: hoe dan? Hoe zouden Saoedische clubs als Al-Nassr, Al-Hilal en Al-Ittihad kunnen deelnemen aan een competitie met topclubs als Manchester City, Real Madrid en Bayern München? Het is nauwelijks voorstelbaar, het is niet logisch, en het lijkt zelfs niet eens mogelijk.

De beste voetbalcompetities ter wereld zijn immers de Premier League (de Engelse voetbalcompetitie) en de Champions League (de competitie van de beste ploegen van Europa). Aan beide competities zullen de Saoedische clubs niet mogen deelnemen, om voor de hand liggende redenen: ze zijn niet Engels en ze zijn ook niet Europees.

Nu zijn Israël, Armenië en Kazachstan ook niet bepaald Europees te noemen. Toch zijn ze sinds jaren lid van de Europese voetbalbond UEFA, en dat maakt hen voetbal-Europeanen. En de UEFA heeft al gezegd dat deze Europeanisering voor de Saoedische clubs geen optie is – of dit nu consequent of eerlijk is of niet. Dit lijkt dus een doodlopende weg voor Vision 2030.

Maar er is een opening op komst. Op 21 december doet het Europese Hof uitspraak in een zaak van enkele Europese topclubs tegen de UEFA. Die clubs wilden een eigen competitie opzetten – de Super League – die hen meer geld zou opleveren. De UEFA vetode de Super League; de Super League-initiatiefnemers sleepten de UEFA voor de rechter vanwege machtsmisbruik en belangenverstrengeling. Lees: ‘Voetbal is oneerlijker dan ooit. De bal ligt nu bij de rechter’

De rechtszaak draait in de kern om de vraag hoeveel de UEFA te zeggen heeft over de organisatie van het Europese voetbal. En er is een kans dat de rechter oordeelt dat de UEFA inderdaad een illegale monopolist is. Een gewone toepassing van de wet – als het niet over sport zou gaan – zou hier korte metten mee maken.

Het pro-UEFA-argument is dat gewoon recht niet opgaat. Sport is een speciale sector met eigen, afwijkende regels, zo erkende de Europese Commissie al in 2007. Zo valt te lezen in dit white paper. Absoluut is die aparte status alleen niet, en de vraag is in hoeverre die speciale status de sport vrijwaart van onspeciale wetten. Het Hof gaat hierover oordelen.

Een minimale uitkomst lijkt dat de UEFA voorwaarden moet opstellen waaraan competities zoals de Champions League aan moeten voldoen. Dit biedt een opening. Elke aspirant-organisator kan zich vervolgens inschrijven om die competitie te organiseren, en elke aspirant-organisator die voldoet aan de voorwaarden kan niet zonder meer worden geweigerd.

Kunnen ook overduidelijk niet-Europese clubs als de Saoedi-Arabische clubs deelnemen? Ja, als het territoriale argument komt te vervallen. Want als clubs als Israël, Kazachstan en Azerbeidzjan wel mogen meedoen, waarom Saoedische clubs dan niet? Dat kan worden aangevochten. En als territorium geen bezwaar meer is, dan wordt een criterium het belangrijkste: wie biedt de meest lucratieve deal voor de clubs?

Hint: het is er warm en ze schenden er mensenrechten.

Optie 2: de Champions League infiltreren

Gaat dit gebeuren? Moeilijk te zeggen. Sportjurist Antoine Duval merkt op dat een Saoedisch georganiseerde Champions League met Saoedische clubs juridisch weliswaar mogelijk kan worden, maar dat zo’n plan veel beroering bij clubs en vooral fans zal veroorzaken – wat twee jaar geleden leidde tot de ondergang van de Super League 1.o.

Er is ook een simpeler route dan een dergelijke coupachtige overname van de Champions League door Saoedi-Arabië. Als het Hof de markt voor het organiseren van de Champions League door andere partijen dan de UEFA opent, dan kunnen de Saoediers ook gaan voor een ‘infiltratie’, in Duvals woorden. Een vriendelijke overname.

Stel, bijvoorbeeld, dat de organisatoren achter het Super League-initiatief van 2021 met een nieuw voorstel komen, en de UEFA wil dat niet, of de UEFA wil een dergelijk voorstel te snel af zijn, dan kan het ook zelf kiezen voor een uitbreiding met Saoedische clubs – en met Saoedisch geld.

De Saoedi’s zouden de UEFA kunnen ‘overtuigen’ van de schitterendheid van een competitie met Saoedische clubs – zoals ze ook de golfaristocraten van de PGA overtuigden. Immers: de clubs die de Super League wilden oprichten, gaat het om het geld – want zonder geld geen sportief perspectief.

Hoogleraar Europees recht Steve Weatherill ziet niet snel in waarom de UEFA nee zou willen zeggen tegen de Saoedi’s (en hun geld) – integendeel zelfs. Want bedenk: als het Saoedische geld ergens anders heen gaat, bijvoorbeeld naar een andere competitie, dan is dat een bedreiging voor de Champions League.

De Saoedi’s lijken dit alles te begrijpen. In elk geval zijn ze voorbereid, ziet Thomas Peeters. ‘Het is voor mij iets te veel toeval’, zegt hij, ‘dat je net nu, in afwachting van die uitspraak [in de rechtszaak van de Super League tegen de UEFA, MdH], ziet dat er opeens in de afgelopen transferperiode zwaar geïnvesteerd wordt in die Saoedische competitie.’

Met andere woorden: niet alleen kan Saoedi-Arabië de UEFA of clubs veel geld toezeggen, in ruil voor deelname aan een nieuwe Champions League, het biedt de clubs door de aankoop van dure spelers ook aantrekkelijke tegenstanders.

Optie 3: deelname aan een wereldcompetitie

Maar – en dat is de twist aan de zaak – Saoedi-Arabië heeft ook nog een optie 3.

Ook als het Hof de UEFA niet in haar macht beperkt, kan Saoedi-Arabië zijn doelstellingen verwezenlijken. Als het Hof in Peeters’ sarcastische woorden de UEFA consecreert als ‘Gods geschenk aan het Europese voetbal’ – en daarmee haar huidige macht legitimeert – dan geldt dat automatisch ook voor de FIFA.

Ook de FIFA heeft dan carte blanche om te doen wat ze wil. En wat de FIFA al langer wil, is een competitie opzetten voor de beste clubs ter wereld; een concurrent van de Champions League. (De eerste editie De Club World Cup op Wikipedia. in 2025 is dat nog niet.) De FIFA kan dan, als Gods opperste voetbalgezant, clubs verplichten mee te doen, op straffe van uitsluiting aan alle andere competities.

YouTube

Het proces is dan voorspelbaar. De FIFA zal criteria bepalen aan de hand waarvan geïnteresseerde partijen zich kunnen inschrijven om die competitie te organiseren. Wie voldoet aan de criteria, kan niet worden geweigerd. De cruciale vraag is dan: wie doet het lucratiefste bod?

Hint: het is er warm, ze schenden er mensenrechten, en ze hebben er innige banden met FIFA-voorzitter Gianni Infantino.

Een saaier scenario is ook nog mogelijk

Ben je er nog? Dan nog heel kort een saaier scenario: dat de UEFA de Champions League nog verder omvormt naar de wensen van de machtigste clubs, en zo de Saoedische geldinjecties onnodig maakt.

Dit omvormen voltrekt zich al decennia volgens een vast patroon. De grote clubs dreigen zich af te splitsen in een aparte competitie; om dat te voorkomen biedt de UEFA hen telkens meer geld. Als het Hof op 21 december de macht van de UEFA verder inperkt, dan wordt een afsplitsing reëler, en krijgen de clubs in deze onderhandelingen meer macht.

Mogelijk gevolg, aldus Peeters: de UEFA breidt het aantal wedstrijden in de Europese clubcompetities – de Champions League, Europa League en Conference League – sneller uit, met meer inkomsten voor de deelnemende clubs. Kortom: een organischer weg naar een Super League, maar dan georganiseerd door de UEFA.

Maar ja: wat zal de Premier League hiervan vinden? De Premier League is momenteel de rijkste competitie ter wereld. Een uitgebreide Champions League zal een serieuze concurrent worden. Het Verenigd Koninkrijk, een economie in verval, zal een van haar mooiste exportproducten willen beschermen, met als gevolg een schitterende geopoliti…

Nu ja, dit stuk is al lang genoeg. Dus laten we het maar hierop houden: de Europese rechters hebben het vermogen om op 21 december een adembenemende hoeveelheid intrige te veroorzaken. Na aanstaande donderdag weten we meer.