Vier vragen over het bandje dat overal ter wereld de boel bij elkaar houdt

‘Hoe heten de handige dingetjes op dit plaatje?’ vroeg ik vorige week op De Correspondent, Facebook, Twitter en in mijn nieuwsbrief. ‘En ken je er ook een Nederlands woord voor?’

Dat bleek nog niet zo’n makkelijke vraag. Bijna iedereen kent ze, ontdekte ik al snel. En iedereen kent een term waarmee je ze kunt aanduiden. Maar welke term dat is, dat verschilt nogal.

‘Volgens mij noemen wij ze hier Tyrips,’ luidde de eerste reactie. Er zouden er nog vele tientallen volgen, inclusief spellingsvariaties, zoals tie ribs, tie raps, tyeribs en taai-rips.

Van Dale kiest voor tiewraps, aaneengeschreven, naar het Engelse tie wrap (letterlijk: bind-inpakker). Die naam komt voort uit de eerste merknaam voor de bindertjes, die wéér anders gespeld wordt: Ty-Rap.

Op Google halen ‘tie wrap,’ ‘zip tie’ en ‘cable tie’ allemaal eenzelfde aantal hits (rond de 400.000) - dat was de reden dat ik begon te twijfelen hoe het in Nederland zat. Daarnaast bleken sommige mensen nog nooit van tiewraps gehoord te hebben.

‘Misschien dat locatie wel mede bepaalt hoe het genoemd wordt,’ zei een Correspondentlid. ‘Als ik in de bouwmarkt vraag om tiewrap, word ik raar aangekeken. Hier wordt tie-rip gebruikt. Dat is op het randje van de Liemers en de Achterhoek.’

Een studievriendin stuurde me deze prachtige volksetymologie uit Groningen: ‘Zoals je wellicht weet ben ik op een boerderij opgegroeid en daar worden deze dingen op allerhande manieren gebruikt. In de Groningse tongval die daarbij hoort heb ik ze in mijn jeugd leren kennen als (fonetisch) taaireepjes, oftewel taairepie (Gronings, enkelvoud).’

Mijn zus uit Leiden dacht in dezelfde richting. ‘Taai-rips, ze zijn zó taai dat ze zonder schaar of tang niet kapot te rippen zijn,’ zei ze. ‘Beetje een samenraapsel, maar het werkt voor mij.’

Hoe werken ze?

In 15 seconden beeld (geluid kan uit):

In 56 woorden, die duidelijk minder geschikt zijn om zoiets mee uit te leggen: een tiewrap is een nylon lint voorzien van ribbeltjes. Het ene uiteinde steek je door een gaatje in het kopje aan het andere uiteinde, waar een palletje over de ribbeltjes heen glijdt. De ribbeltjes zijn zo ontworpen dat je de tiewrap wel steeds verder langs het palletje kunt trekken, maar niet meer terug: dan blokkeert het palletje.

Wat kun je ermee?

Alles. Een buurman zegt grappend op Facebook: ik noem ze ‘die plastic dingen, het alternatief van gaffertape.’ Veelvuldig genoemde huis-, tuin- en keukentoepassingen zijn het vastmaken van loshangende stukken fiets, het bijeenbinden van planten en kabels.

Veelvuldig genoemde huis-, tuin- en keukentoepassingen zijn het vastmaken van loshangende stukken fiets, het bijeenbinden van planten en kabels

Kunst kun je er ook mee maken: The Zip Tie Guy verzamelt de mooiste awesomeness op zijn geheel aan de vinding gewijde blog.

Maar er zijn ook serieuzere toepassingen, zoals het verzegelen van stembussen. Bij de federale parlementsverkiezingen van 2010 in België werden daarvoor Colsonbandjes gebruikt, wat een in Vlaanderen bekende naam blijkt te zijn voor tiewraps, genoemd naar weer een andere fabrikant.

Een twitteraar kent ze (‘ietwat politiek incorrect’) als palestijnenbandjes. Deze foto laat zien waarom. Overigens gebruikt een beetje professionele politie geen gewone tiewraps als handboeien, maar speciaal daarvoor ontwikkelde FlexiCuffs en PlastiCuffs. Die zouden de bloedsomloop minder snel afknellen.

Waar komen ze vandaan?

Ontwerptekening van de originele Ty-Rap door Maurus C. Logan.

Het patent voor de eerste Ty-Rap werd in 1958 ingediend door uitvinder Maurus C. Logan van elektrabedrijf Thomas & Betts. Hij ontwierp ze om loshangende kabels in vliegtuigen te bundelen, meldt de webpagina van het bedrijf.

De eerste Ty-Raps waren van metaal - de meest gebruikte nu zijn van nylon. Op de (Europese) consumentenmarkt kwamen ze pas veel later, vermoedelijk ergens na 1978, toen het eerste patent was verlopen.

Willem Hienekamp, een Nederlandse uitvinder die een soort spin-off heeft uitgevonden naar aanleiding waarvan ik me in het onderwerp begon te verdiepen, mailt:

‘Ik herinner me dat rond 1970 bedrading in installaties bij Philips nog werd gebundeld door vastknopen met een lange doorlopende draad tot ‘kabelbomen’. Ik geloof dat pas rond 1980 de kunststof bandjes gewoon in de handel kwamen. Eerst als dure dingen voor de specialist: de Ty-Rap. Er kwamen nog allerlei nieuwe patenten.’

Thomas & Betts zegt nu vijfhonderd verschillende varianten te verkopen, onder meer van roestvrij staal.

Is er een Nederlandse naam?

Nederlandse namen die je wel op verpakkingen tegenkomt zijn kabelbinders, bindbandjes en bundelbandjes.

Kabelbinder vinden velen te summier - je kunt er immers alles mee. Zoals een lid legt: ‘Allesbinder zou een betere naam zijn, maar die is door de voedselindustrie gekaapt.’ Een vergelijkbaar probleem heeft het zeer toepasselijke ‘snelbinder.’

Als we collectief ons best doen kunnen we misschien nog wat mooie vondsten populariseren, zoals ‘trekbandje’ of ‘trekbinder’ - vooral die laatste, waar meerdere mensen mee kwamen, vind ik ijzersterk. Dank aan alle leuke bijdragen via de verschillende kanalen. Wil je je naam terugzien bij je aangedragen suggestie, stuur me dan even een bericht.