Het was een verrassend bericht in deze week: ‘Nepbom’ bij Pegida-demonstratie bij Stopera was toch echt. En al snel las je op en berichten van diezelfde strekking.

Het Parool baseerde zich op een die naar de gemeenteraad had gestuurd om de gang van zaken rond de demonstraties van Pegida en de NVU nog eens toe te lichten. En die brief, daar kunnen andere burgemeesters een voorbeeld aan nemen. Daar kom ik zo op terug.

Maar eerst wat Van der Laan over de bom schreef: ‘Voorlopig onderzoek heeft uitgewezen dat het verdachte pakket een vuurwerkbom betrof met een dat van afstand kon worden bediend. Een explosie tijdens de demonstratie had verstrekkende gevolgen kunnen hebben.’

Het Parool baseert de ‘nepbom’ op het politiedossier van Matt Cornell. Hij is de Amerikaanse student die in februari werd gearresteerd omdat hij verdacht werd van het plaatsen van de ‘bom.’ Cornell bleek volledig onschuldig en stond anderhalve dag later alweer op straat. Daarover schreef ik in juli een uitgebreide – op basis van het politiedossier. Het vreemde is dat uit dat direct duidelijk wordt dat het Die rookbommen zijn met de beste wil van de wereld niet als een explosief te zien, zoals filmpjes op laten zien: ze knallen niet, maar geven een paar minuten flinke rookwolken.

In het eerste verhoor spreekt de recherche dan ook niet over een bom, maar vragen ze alleen naar De recherche verwachtte ook niet dat Matt Cornell echte explosieven in huis zou hebben. Hij werd ’s ochtends om tien minuten over zes door een team rechercheurs van zijn bed gelicht – een gebruikelijk tijdstip om verdachten in hun slaap te verrassen. Als de politie hem echt gevaarlijk had gevonden was hij door een gespecialiseerd arrestatieteam (AT) opgepakt – midden in de nacht.

Pas in het tweede verhaal van Het Parool volgt onder het tussenkopje ‘Bom of nepbom?’ wat meer nuance. Gemeente en politie erkennen dat het inderdaad geen explosieve bom was, maar dat een rookbom ook ‘flinke paniek’ had kunnen veroorzaken. Tja, dat zou theoretisch inderdaad kunnen. Het is een vergezocht scenario: supporters steken bij voetbalwedstrijden aan de lopende band rookbommen af, zonder dat er paniek ontstaat op de tribunes.

Al die ophef over de nepbom leidt af van twee andere zaken: Matt Cornell heeft nog steeds geen excuses aangeboden gekregen voor zijn arrestatie en geen vergoeding voor zijn ingebeukte voordeur. Zijn advocaat Caroline Buisman heeft daarover een schadeverzoek ingediend bij de rechtbank – de zaak dient op 30 september aanstaande.

Alle verstandige dingen waar het relletje van afleidde


Daarnaast leidt het relletje rond de bom af van alle verstandige dingen die Eberhard van der Laan ook schrijft in zijn brief over het waarborgen van soms tegenstrijdige grondrechten bij demonstraties. Dat is vaak heel lastig. De brief is zeer de moeite waard, omdat Van der Laan niet alleen de principes van botsende grondrechten in een rechtsstaat uiteenzet, maar ook praktisch uitlegt hoe de agent op straat daar in de hitte van het moment mee om moet gaan.

Amsterdam voelt zich ‘existentieel verbonden’ aan de demonstratievrijheid, schrijft Van der Laan. Maar zo’n grondrecht krijgt pas echt betekenis als de inhoud van zo’n demonstratie –bijvoorbeeld tegen de islam en tegen asielbeleid – fundamenteel botst met waar de gemeente Amsterdam voor staat. ‘Dat levert moeilijke afwegingen op, zeker als partijen in Amsterdam het grondrecht gebruiken op een manier die bij andere mensen tot pijn of angst leidt,’ schrijft Van der Laan.

Zo is een expliciete doelstelling dat de persvrijheid moet worden beschermd. De politie heeft op 6 februari een verslaggever van PowNews beschermd tegen een agressieve demonstrant die aan de befaamde microfoon met plopkap stond te rukken. Deze heeft een waarschuwing gekregen en is daarna meteen op vrije voeten gesteld – want de vrijheid van demonstratie is óók een grondrecht. Van der Laan is terecht trots op de manier waarop de politie dit heeft afgehandeld: ‘Het directe optreden door de politie bij dit incident is conform het draaiboek en exemplarisch voor dat beleid.’

Juist omdat er zoveel Joodse Amsterdammers zijn vermoord, is de oorlog in de hoofdstad nog steeds een open zenuw

En wat doe je als mensen met een hakenkruis komen aanzetten – zelfs als dat hakenkruis symbolisch in een prullenbak staat? Hoewel Amsterdam zeer liberaal is, hebben gemeente, Openbaar Ministerie en politie (de driehoek) hier een harde streep getrokken: geen nazi-symbolen: ‘Zo zijn er bij de NVU demonstratie vier personen aangehouden omdat zij de Hitlergroet deden of afbeeldingen bij zich droegen, die duidelijk antisemitisch van aard zijn, zoals een haakneus afgebeeld op een verbodsbord of een logo van een neonazistische organisatie.’

Van der Laan legt omstandig uit waarom alle hakenkruizen verboden zijn – ook als ze antifascistisch bedoeld zijn. Juist omdat er zoveel Joodse Amsterdammers zijn vermoord, is de oorlog in de hoofdstad nog steeds een open zenuw: ‘Het is mede om die reden dat de Amsterdamse driehoek tijdens manifestaties in Amsterdam geen hakenkruizen duldt; niet op spandoeken en zelfs niet als onderdeel van een verbodsbord of prullenbak.’

Ook in dit geval hanteert de jurist Van der Laan weer de mengeling van principiële argumenten en praktische toepasbaarheid: ‘In sommige gevallen is een hakenkruis ook niet eigenstandig strafbaar. Zo kan een situatie ontstaan dat wél opgetreden wordt bij een persoon die tegen Pegida demonstreert met een hakenkruis in een verbodsbord, en tegelijkertijd niet wordt opgetreden tegen een Pegidademonstrant met een hakenkruis in een prullenbak. Dit maakt het handhaven op straat voor de politie complex, met uiteindelijk directe risico’s voor het ontstaan van wanordelijkheden.’

Je zou willen dat alle politici hun beleid zo zouden kunnen uitleggen.

Meer lezen?

Wat de arrestatie van een onschuldige burger ons vertelt over de Nederlandse recherche Begin februari werd een Pegidademonstratie verstoord door de vondst van een nepbom. Na een anonieme tip arresteerde de politie Matt Cornell. Deze Amerikaanse student zat uren vast, terwijl hij volledig onschuldig was. Zijn dossier biedt een fascinerend inkijkje in de dagelijkse werkelijkheid van de Nederlandse recherche. Lees mijn reconstructie hier terug Hoe meer ik leer, hoe minder ik van de politie snap Komt het ooit nog goed met de politie? In de anderhalf jaar dat ik correspondent Politie ben, heb ik veel politiemensen ontmoet en veel geleerd. Maar hoe meer ik van de politie weet en hoe dieper ik de organisatie in duik, hoe minder ik ervan snap. Lees mijn verhaal hier terug Waarom steden het voor het zeggen moeten kijken De Amerikaanse politicoloog Benjamin Barber schrijft in zijn boek If Mayors Ruled the World dat burgemeesters alle wereldproblemen kunnen oplossen. Ik interviewde Barber over waarom landen achterhaald zijn en steden de toekomst hebben. Lees het verhaal van Maite hier terug