/dc-useruploads-images/25da21364d054f31aaf0ba46f84366e4.png)
Ik ken hem al sinds hij begin 2011 in Rotterdam door een politiemacht van zijn bed werd gelicht op verdenking van mensensmokkel. Dat was nog voor hij werd verdacht van terrorisme. En een eeuwigheid voordat het gerechtshof in Den Haag in hoger beroep geen spaander heel liet van de aanklacht wegens mensenhandel. Het Openbaar Ministerie had de beschuldiging van terrorisme daarvoor al ingeslikt.
Welkom in de wondere wereld van Sunny Ofehe (45). Een Nigeriaanse ex-illegaal die al zijn halve leven in Nederland woont. Met Ofehe verveel je je geen moment.
Toch verraste hij me onlangs nog met het grootste waagstuk in zijn opmerkelijke loopbaan. Hij stelt zich kandidaat voor de gouverneursverkiezingen van 2019 in de Nigeriaanse Delta State. Vanavond belegt hij in Rotterdam een conferentie om de economische ontwikkeling van Delta State te bevorderen en zijn verkiezingscampagne te ondersteunen.
Een loopbaan die op een achtbaan lijkt
Een Nigeriaanse vluchteling die een gooi doet naar de machtigste positie in de gas- en olierijke deelstaat waar hij is geboren. Dit waagstuk is vergelijkbaar met dat van De Correspondent die volgend jaar in de Engelstalige wereld voet aan de grond probeert te krijgen.
Hoe diep kan hij vallen? Hoe hoog kan hij reiken? Als een tuimelaar komt hij steeds overeind
Dat zeg ik omdat ik Nigeria vrij goed ken. Ik was vijf jaar Afrikaredacteur van NRC Handelsblad. Ik trok vijf keer op reportage door dat land met zijn ruim 180 miljoen inwoners, zijn 250 etnische groepen, ruim veertig keer groter dan Nederland. Een balling die de bezem door de verrotte Nigeriaanse politiek beweert te willen halen: Ofehe wil het onmogelijke mogelijk maken.
Dat past wel bij zijn loopbaan, die nog het meest op een achtbaan lijkt. Hoe diep kan hij vallen? Hoe hoog kan hij reiken? Als een tuimelaar komt hij steeds overeind.
Van studentenleider naar illegale werknemer in een slachterij
Dat begon al in Nigeria, waar hij in 1993 een van de studentenleiders was achter de protestdemonstraties tegen de militaire junta. Dat kwam hem op martelingen in een politiecel te staan. Twee jaar later vluchtte hij naar Nederland toen zijn grote voorbeeld, schrijver en mensenrechtenactivist Ken Saro-Wiwa, met negen anderen door de militairen werd vermoord. Vandaag precies 22 jaar geleden.
Zijn asielaanvraag werd afgewezen omdat hij niet de juiste papieren kon overleggen. Tien jaar overleefde hij als illegaal, door te werken in slachterijen en als schoonmaker in een hotel bij Schiphol.
In 2005 lukte het hem alsnog als politiek vluchteling te worden erkend. Dit stond er in zijn dankbrief aan de Immigratie- en Naturalisatiedienst: ‘Het belang van uw positieve besluit is dat het me de ruimte geeft om openlijk mijn campagne te voeren voor een beter leven voor de mensen in de Niger Delta. Ik beloof dat ik deze kans zal aangrijpen voor verheffing van de hele mensheid. [...] De wereld heeft mensen nodig die opkomen voor rechtvaardigheid.’
Van bemiddelaar naar verdachte van mensensmokkel
Hij richtte een belangenorganisatie op: Hope for Niger Delta Campaign. Hij bemiddelde bij de vrijlating van twee ontvoerde Nederlanders in de Niger Delta. Hij organiseerde een vredesconferentie in Den Haag om een eind te maken aan het geweld in de Niger Delta. Samen met hulporganisaties als Oxfam/Novib, Cordaid en Amnesty International. Hij begeleidde het SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen op een onderzoeksmissie in de Niger Delta. Hij was de enige Nigeriaanse spreker op een hoorzitting van de Tweede Kamer over Shell in Nigeria, waar hij de milieuvervuiling door het concern bloemrijk aan de kaak stelde.
Meer dan twintig opsporingsambtenaren waren betrokken bij het onderzoek
Tot zover de achtbaan omhoog. Het keerpunt was 22 februari 2011, toen in alle vroegte een luid gebons klonk op de voordeur van zijn rijtjeshuis in Rotterdam-Charlois. Zijn vrouw en vier kinderen schrokken wakker. De marechaussee kwam hem arresteren, vergezeld door twintig man politie. Hij werd afgevoerd naar het detentiecentrum bij Schiphol.
Mensensmokkel en valsheid in geschrifte. Daar werd hij van verdacht. De politie bleek al veertien maanden onderzoek naar Ofehe te doen. Daarbij maakte ze een jaar lang gebruik van ‘buitensporig’ veel bijzondere opsporingsbevoegdheden, zouden zijn advocaten later verklaren. Zijn telefoons en computers werden afgetapt. Zijn woning werd drie weken met een video-auto geobserveerd. Meer dan twintig opsporingsambtenaren waren betrokken bij het onderzoek.
Van terrorismeverdachte naar vermeend slachtoffer van een politiek proces
Na zijn vrijlating was het opeens verdacht stil bij Sunny Ofehe. Hij pleitte in het Europees Parlement nog wel voor een Europees inreisverbod voor alle Nigeriaanse overheidsvertegenwoordigers die betrokken waren bij corruptie. Maar veel van zijn vaste contacten leken hem te mijden. Ofehes reputatie was aan gort.
Die schade werd alleen maar groter toen het Openbaar Ministerie te elfder ure met de zwaarste aanklacht kwam: medeplichtigheid aan het beramen van een terroristische aanslag. Ofehe zou betrokken zijn geweest bij plannen om oliepijpleidingen in de Niger Delta op te blazen. De maximum gevangenisstraf was achttien jaar.
Die beschuldiging bleek op een vertaalfout gebaseerd. Maar op internet is Ofehe voor het leven gebrandmerkt door de verdenking. Zijn naam kwam een paar jaar later nog voor in databank World-Check, een lijst verdachte personen van wie bankrekeningen en overboekingen kunnen worden geblokkeerd.
Ofehe heeft van meet af aan verklaard dat de rechtszaak tegen hem ‘een politiek proces’ was. Met als enige oogmerk: een lastige criticus van Shell de mond te snoeren. De beschuldigingen deed hij af als ‘heksenjacht’ en ‘karaktermoord.’
Uiteindelijk achtte het Haagse gerechtshof in mei dit jaar ook mensensmokkel in hoger beroep niet bewezen. Wat overeind bleef was de veroordeling voor valsheid in geschrifte. Ofehe had zijn boekhouder een werknemersverklaring laten opstellen om een kantoor te kunnen huren en een lening van de bank te krijgen. Dat was strafbaar. Al raakte volgens het gerechtshof niemand financieel gedupeerd.
Van adviseur voor bedrijven naar politicus in de dop
Na die uitspraak praatten we uitgebreid bij. Ik had niet verwacht dat hij die optater van een slepende rechtsgang ooit nog te boven zou komen. Ik had me verkeken op zijn veerkracht. Nog altijd lobbyde hij bij overheden en hulporganisaties voor de belangen van de bevolking in de Niger Delta. Daarnaast adviseerde hij kleinere en middelgrote Europese bedrijven die in Nigeria zaken hoopten te doen.
De twee oud-presidenten Olusegun Obasanjo en Jonathan Goodluck, zij namen hem kennelijk wel serieus
En hij overwoog zich in de Nigeriaanse politiek te storten. Hoe kon hij de bevolking van zijn Delta State beter dienen dan schoon schip te maken met het corrupte deelstaatbestuur? Ik moet bekennen: ik nam hem niet serieus.
Maar eind augustus stuurde hij mij de eerste videoclip van zijn campagne Fix Delta State. En begin oktober omarmde een van de twee grootste partijen van Nigeria, de All Progressives Congress Party (APC), Ofehe als mogelijke kandidaat voor het gouverneurschap.
Dat had ik kunnen zien aankomen als ik hem beter had gevolgd op Facebook, Instagram, YouTube en Twitter. Dan had ik geweten hoeveel politieke kopstukken hij de afgelopen maanden consulteerde. Zoals de twee oud-presidenten Olusegun Obasanjo en Jonathan Goodluck. Zij namen hem kennelijk wel serieus.
Van Nigeriaan in de diaspora tot uitdager van de machthebbers
Waarom ben ik nog steeds niet overtuigd dat Ofehe een serieuze kans maakt?
Omdat ik denk te weten hoe de Nigeriaanse politiek functioneert. Politiek in Nigeria draait uitsluitend om geld. Om precies te zijn: om overheidsgeld. Nog nauwkeuriger: om de inkomsten uit oliewinning. Olie is de vloek van het land die alle verdere economische ontwikkeling ondermijnt.
Politieke partijen in Nigeria hebben geen ideologie, geen serieus programma, geen visie. De twee grootste partijen, de PDP en de APC, zijn volstrekt inwisselbaar. Politieke invloed koop je. Met grote stapels bankbiljetten. ‘Geldbuidels,’ zo heten de multimiljonairs die een deel van hun fortuin gebruiken voor toegang tot de staatsruif. ‘Moneybags.’ Of: ‘Godfathers.’ Zij die achter de schermen aan de touwtjes trekken. Zij die bepalen welke kandidaat voor een politieke functie de meeste gedelegeerden of kiezers kan kopen - dus wint.
Hoe kan een Nigeriaan uit de diaspora daar ooit zegevieren? Zonder fortuin? Zonder invloedrijke geldschieter die zijn investering snel met woekerrente terug wil zien? Dat vragen Nigeriaanse media zich ook af. ‘Heeft hij de middelen? Is zijn bankrekening dik genoeg om partijbestuurders, gedelegeerden en jongeren [...] tevreden te stellen?’ schrijft Joe Ogbodu in een essay in Reports Afrique. ‘Niemand wil weten wat je ideeën zijn en wat je agenda is.’
Ja, ‘als verkiezingen werden beslist op grond van wat kandidaten werkelijk te bieden hebben, was Ofehe favoriet.’ Hij is jarenlang opgekomen voor het gewone volk in Niger Delta, niet alleen in Europa, ook als gastspreker in het Nigeriaanse Huis van Afgevaardigden. Hij is een geweldige debater. Zijn reputatie is niet bezoedeld door wanbeleid en corruptie, zoals van oud-gouverneur James Ibori, die in Groot-Brittannië vier jaar in de gevangenis zat voor witwassen en het beroven van de staatskas en inmiddels weer geldt als een van de machtigste ‘godfathers’ in Delta State.
‘Is [Ofehe] in staat om het kleed weg te trekken,’ schrijft Ogbudu, onder de voeten van de zittende gouverneur Okowa die zich in 2019 opnieuw verkiesbaar stelt en gesteund wordt door de invloedrijke Ibori?
Van een positieve campaigner naar gouverneur?
Die strijd lijkt bij voorbaat verloren. Ofehe bestrijdt dat, uiteraard. Volgens hem heeft de oude politieke garde de Nigeriaanse democratie lang genoeg gegijzeld. Nooit eerder, zegt Ofehe, zijn de omstandigheden zo gunstig geweest. Bij de verkiezingen in 2019 zal er voor het eerst elektronisch worden gestemd. ‘Dat betekent dat stembussen na sluiting van de stembureaus niet meer kunnen worden volgepropt met stembiljetten, zoals in het verleden vaak gebeurde.’
Smijten met bakken geld om verkiezingen te winnen, is volgens Ofehe ook niet meer nodig. Pure verspilling: ‘De bulk van dat geld komt toch bij tussenpersonen terecht, die helemaal niet kunnen garanderen op wie hun aanhang stemt. Tegenwoordig kun je kiezers in Nigeria via sociale media rechtstreeks bereiken. Elke familie heeft wel iemand met een smartphone op zak.’
De aanpak van Ofehe doet denken aan het ontstaan van De Correspondent en betekent een radicale breuk met alles wat gangbaar is in de Nigeriaanse politiek. Zijn campagnekas wil hij met crowdfunding vullen. Zijn website gebruikt hij om een beweging in het leven te roepen. En in zijn manifest belooft hij maandelijks in het openbaar verantwoording af te leggen voor zijn beleid en volledige openheid te geven.
Als Ofehe het voor het zeggen krijgt, worden alle overheidscontracten openbaar en op de website van het bestuur gepubliceerd. Dan kan iedereen zien aan welke projecten de deelstaat zijn geld spendeert, welk bedrag daarmee gemoeid is, welke aannemer het uitvoert, wanneer ermee wordt begonnen en wanneer het klaar moet zijn. Dan kunnen kiezers onregelmatigheden zelf constateren en rapporteren, en daarmee zorgen voor controle die nu ontbreekt.
Hij zou een waslijst kunnen vullen met het wanbeleid van vorige gouverneurs. Delta State zit diep in de schulden. Ambtenaren, onderwijzers en ingehuurde bedrijven krijgen soms maanden niet betaald. Maar Ofehe wil een positieve, een schone campagne voeren. Zijn website laat zien waarvoor hij staat. Voor bescherming van mensenrechten en het milieu. Voor economische ontwikkeling en werkgelegenheid voor jongeren. Voor hervorming van de landbouw. En voor een reeks duurzame ontwikkelingsdoelen die de Verenigde Naties bepleiten.
Wat heeft hij de kiezers verder te bieden? ‘Ik kan makkelijk omgaan met mensen uit alle lagen van de bevolking. Ik heb ook armoede gekend. En ik heb schone handen. Geen woorden maar daden. Als ik doe wat ik zeg, dan volgt mijn staf vanzelf. En elke medewerker die ik toch betrap op malversaties, ontsla ik zonder pardon. Al was hij familie of mijn trouwste supporter. Dat overtuigt.’
Zijn grootste troef vindt hij zelf zijn internationale ervaring. Hij heeft in Nederland gezien hoe fatsoenlijk beleid bijdraagt tot ontwikkeling. Hij heeft in zijn woonplaats Rotterdam gevolgd hoe zo’n megaproject als het Centraal Station tot stand kwam. ‘Stapje voor stapje,’ zegt Ofehe. ‘Dat kan in Nigeria ook.’
En hij heeft bewezen dat hij met bedrijven en organisaties tot zaken kan komen. Als gouverneur hoopt hij buitenlandse investeerders naar Delta State te trekken. Hij weet waar ze behoefte aan hebben: dat ze weten waar ze aan toe zijn, dat de overheid zich aan afspraken houdt, dat het recht en niet het geld regeert. Daar is ook de bevolking bij gebaat.
Jongeren spelen bij de komende verkiezingen een beslissende rol, voorspelt Ofehe. Zij vormen driekwart van de potentiële kiezers. Zij zijn die oude garde zat. ‘Via sociale media horen ze over al die andere landen, zoals Frankrijk, Oostenrijk en Canada, waar jongere politici voor een omwenteling zorgen,’ zegt Ofehe. ‘Dat willen zij ook. En ik ben de frisse wind, de ‘New Kid on the Block.’’
Sunny Ofehe als gouverneur? Dat zou een revolutie betekenen in de Nigeriaanse politiek. Het klinkt te mooi om waar te zijn. Maar dat geldt voor de hele loopbaan van Sunny Ofehe.
Lees ook:
Een nieuwe onthulling over Shell in Nigeria laat zien: oliehandel maakt altijd vuile handen
In 2011 sloot Shell een deal om olie te winnen voor de kust van Nigeria. Daarvan profiteerde een veroordeelde witwasser - met medeweten van Shell. Vrij Nederland publiceert deze week een nieuwe reconstructie over de zaak, op basis van een dossier van duizenden pagina’s, interne e-mails, rapporten en afgeluisterde gesprekken.
In Nigeria lekt meer olie weg dan Shell ons wil doen geloven
Al jaren worden er misstanden over de oliesector in Nigeria gerapporteerd. Grote hoeveelheden olie die lekken, land en water vervuilen en de broodwinning van de lokale bevolking bederven. Maar om hoeveel olie gaat het eigenlijk? Adriana Homolova en ik zochten het uit.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
