‘Ik geloof niet in een einde, ik geloof in een begin’, zegt deze circulair houtbewerker

Vijf redenen om te luisteren naar mijn podcast Goede gesprekken met Rik Ruigrok:

1. Verhalen

Hij zegt: ‘Eigenlijk ben ik een verhalenhandelaar.’

2. Hout

Het is moeilijk om niet onder de indruk te raken van zijn passie voor hout. Echt. Het is een zeldzaam intense passie. De liefde voor dit materiaal beheerst zijn leven. Hij had het al als jongen van elf, hij stal er een boek voor uit de bibliotheek, hij keek de kunst af van zijn grootvader die prachtig Fries houtsnijwerk maakte van het hout van sinaasappelkistjes. Die ieder ander zou weggooien.

‘Hout is alles’, zegt-ie. ‘Zonder hout is er geen leven. Het is de basis, een plantje dat zuurstof maakt, en zonder kunnen we niet.’

‘Zonder hout is er geen leven. Het is de basis, een plantje dat zuurstof maakt, en zonder kunnen we niet’

Hout draagt bovendien de sporen van het verleden; bomen zijn letterlijk historie. Het kan gebeuren bijvoorbeeld dat als je een boom verzaagt om later te kunnen opwerken tot een meubel of vloer, dat je er dan 59 Duitse mitrailleurkogels in terugvindt, 75 jaar geleden vermoedelijk afgevuurd door een doodsbange soldaat. Of dat een oud stuk multiplex dat is opgenomen in een nieuwe tafel van sloophout, een vrouw aan 36 jaar geleden herinnert, toen haar ouders net waren gescheiden.

Maar hout is ook, met de zuurstof die bomen produceren, de bron van leven voor toekomstige generaties. Vandaar dat het van levensbelang is om zorgvuldig om te gaan met de bomen die we hebben. Terwijl eerder het tegendeel aan de hand is: wij laten ze niet meer groeien, ze worden niet ouder meer dan honderd jaar.

3. Circulair

Hij is de creatieve kracht van Herso, een circulair bedrijf voor houtbewerking en meubelmaken in Loosbroek, Noord-Brabant. De cirkelzaag draait dezelfde kant op, maar voor de rest is alles anders. Hij doet niet aan inkoop. Werkt alleen met afval, sloophout. Al het hout dat in prachtige stapels ligt opgetast in de werkplaats, 500 kubieke meter, is geschonken.

Mensen komen er met het interieur van hun overleden ouders aanzetten, laten er nieuwe meubels van maken. Of hij vindt het spul in de milieustraat, of bij kringloopwinkels. En van elk plankje kent hij de herkomst.

De inzet is hoog: het gaat om de toekomst. Van zijn eigen kinderen, van volgende generaties. Hij maakt zich ernstige zorgen over de klimaatverandering waarvan we de tekenen allemaal kunnen zien. Duizend miljard voor milieumaatregelen? Als de boel onderloopt, zijn we een veelvoud kwijt. Belangrijk is dat we nu met zijn allen het roer omgooien, ingrijpend onze levenshouding veranderen. De allerhoogste tijd. ‘Volgens mij zijn we hier alleen maar om het over te dragen aan de volgende generaties. Dat wil ik zo goed mogelijk. En ik neem aan dat andere vaders dat ook willen.’

Hij is zelf alvast begonnen: op een inspirerende manier geeft hij inhoud aan het begrip circulaire economie. Het kan dus. Het geheim: gewoon beginnen, en niet bang zijn.

4. Ambachtelijkheid

In de werkplaats zie ik iemand van tachtig bezig bij de cirkelzaag. Die is gestopt met zijn pensioen, zegt Rik Ruigrok. Je leest het goed, en dat zegt veel. Het werk dat door deze werknemers gedaan wordt, heeft betekenis. Daar wil je graag lang mee doorgaan.

En er zit iets moois in ambachtelijkheid, het echte handwerk, zoals zijn grootvader het al maakte. Niet alleen dragen de dingen het stempel van de maker, er zit tijd in en geduld en ervaring, kortom een ziel die ze mooier maakt, maar ook voor de maker zelf is het bevredigend: je leert een leven lang in een persoonlijk groeiproces. En dat is nou precies wat dreigt te verdwijnen uit onze samenleving.

Daarom maakt Ruigrok zich boos over de uitspraak van de Franse president Emmanuel Macron, dat de Notre Dame over vijf jaar weer hersteld zal zijn. O ja? Die man weet niet waar hij het over heeft, zegt-ie. En waar haalt hij dan de ambachtslui vandaan die het werk kunnen uitvoeren? De kathedraal is gebouwd met behulp van kennis die toen van generatie op generatie werd overgedragen.

5. Rouw

Het hele bevlogen betoog van Rik Ruigrok wordt des te indrukwekkender als je stilstaat bij het feit dat hij in de rouw is. Zijn zoon Jouke is vorig jaar op 17-jarige leeftijd om het leven gekomen. Een verschrikkelijk ongeluk bij het metaalbewerkingsbedrijf waar hij stage liep. Een kast kwam van de muur, staal ging schuiven. Hij was niet meer te redden, maar delen van zijn hart konden nog gebruikt worden en daarmee zijn andere mensen weer geholpen. De familie Ruigrok hoefde daar geen seconde over na te denken. Het lijkt erop alsof hun levenshouding van invloed is op het rouwproces.

Bij het afscheid sprak hij achthonderd man toe: ‘Ik geloof niet in een einde, ik geloof in een begin.’