Het was uitgesteld huiswerk: de twee recentste rapporten lezen van het IPCC, het klimaatpanel dat in opdracht van de Verenigde Naties eens in de zoveel tijd de stand van de klimaatwetenschap samenvat. In deze nieuwsbrief wil ik vijf inzichten met je delen die ik al lezende opdeed.

In augustus en september vorig jaar lanceerde het IPCC twee special reports. Een ging over klimaatverandering en land: alles van verwoestijning tot bodemerosie, en hoe dat samenhangt met de opwarming, kwam langs.

Het andere ging over de oceanen en de ‘cryosfeer’; dat zijn alle gebieden op aarde waar water voorkomt in de vorm van sneeuw, permafrost, pakijs of gletsjers. Voor feiten over de zeespiegelstijging of de toekomst van tropische koralen moet je bij dat tweede rapport zijn.

De hoofdconclusies van beide rapporten zijn uitgebreid De prognose, bijvoorbeeld, dat de mondiale zeespiegel tussen de 0,6 en 1,1 meter zal stijgen als onze CO2-uitstoot hoog blijft, en dat een stijging van 2 meter ‘niet uitgesloten kan worden’. Dat was al bekend.

Wat mij fascineerde tijdens het lezen waren de algemene inzichten die in zo’n rapport verpakt zitten. Aan de hand van vijf citaten uit de managementsamenvattingen van deze twee rapporten wil ik je erlangs loodsen. Ik geef steeds het originele Engelse citaat, en vertaal dat vervolgens vrij, met voorbeelden.

1. Het risico dat we lopen

‘The level of risk posed by climate change depends both on the level of warming and on how population, consumption, production, technological development, and land management patterns evolve.’ p. 16)

Dit voelt als een open deur, maar het is enorm belangrijk. Het risico dat we lopen door de opwarming wordt niet alleen bepaald door het klimaat zelf (hoe verandert het klimaat door onze uitstoot?).

Het wordt óók bepaald door de omvang van de wereldbevolking en hoe die consumeert en produceert, welke technieken we gebruiken en hoe we land beheren (veel bos of veel suburbs?).

Hoe warm het deze eeuw precies wordt, is niet te voorspellen, omdat wij dat zelf bepalen. De die we de komende decennia kunnen bewandelen, brengen ons in totaal verschillende werelden.

2. De beste oplossingen

‘Many land-related responses that contribute to climate change adaptation and mitigation can also combat desertification and land degradation and enhance food security.’ p. 18)

Hier gaat het over de verschillende antwoorden die de mensheid op de opwarming kan formuleren. Het mooie is: er zijn opties voorhanden die allerlei doelen tegelijk dienen.

Beter bodembeheer in de landbouw kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat de bodem meer koolstof opslaat (die dan dus niet als CO2 in de lucht belandt), meer water vasthoudt (zodat de gevolgen van droogte minder snel prangend worden), en grotere opbrengsten oplevert.

Dat is nog maar één voorbeeld van een win-win-oplossing die helpt de CO2-concentratie te verlagen, en bovendien goed uitpakt voor weerbaarheid en voedselzekerheid.

Andere voorbeelden zijn het behoud van turfgronden, mangrovebossen en regenwouden. Als we inzetten op dit soort ‘natuurlijke klimaatoplossingen’, slaan we meerdere vliegen in één klap.

Columnist George Monbiot (van The Guardian) en klimaatactivist Greta Thunberg hebben eind vorig jaar geleid.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube
Greta Thunberg en George Monbiot pleiten voor 'natural climate solutions'.

Goed, door naar het oceanen-rapport, dat een aantal belangrijke inzichten bevat over bestuur en beleid in tijden van klimaatverandering.

3. De traagheid van het klimaat

‘The temporal scales of climate change impacts [...] and their societal consequences operate on time horizons which are longer than those of governance arrangements (e.g., planning cycles, public and corporate decision making cycles, and financial instruments).’ p. 29)

Hier gaat het in feite over het probleem van traagheid. De gevolgen van klimaatverandering laten zich zelden direct voelen. Zeker de stijging van de zeespiegel is een gevolg dat zich met een flinke vertraging manifesteert: ijskappen doen er lang over om te smelten.

Deze traagheid verhoudt zich slecht tot het bestuur van overheden en bedrijven. De investeringsbesluiten die vandaag genomen worden – bijvoorbeeld voor of – bepalen de uitstoot van morgen.

Zolang bestuurders zich vrij voelen om klimaatverandering vandaag nog even te negeren, blijven we morgen vastgeketend zitten aan meer uitstoot en meer opwarming.

4. De gigantische bestuurlijke uitdaging

‘Responses to sea level rise and associated risk reduction present society with profound governance challenges, resulting from the uncertainty about the magnitude and rate of future sea level rise, vexing trade-offs between societal goals (e.g., safety, conservation, economic development, intra- and inter-generational equity), limited resources, and conflicting interests and values among diverse stakeholders.’ p. 31)

Dit is, in één alinea, waarom klimaatverandering zo’n gigantische bestuurlijke uitdaging is:

  • De omvang van de gevolgen is onzeker. In het geval van de zeespiegelstijging weten we vooral nog te weinig over hoe snel Antarctica in de toekomst ijs zal verliezen.
  • We moeten ondertussen verschillende belangen tegen elkaar afwegen, waaronder economische en die van toekomstige generaties.
  • We kunnen iedere euro, dollar of yen maar één keer uitgeven.
  • Verschillende mensen, organisaties en overheden hebben verschillende belangen en kennen waarde toe aan verschillende dingen.

En dus blijkt het ongelofelijk moeilijk om overeenstemming te bereiken over het tegengaan van de opwarming.

5. Eerlijk en inclusief bestuur

‘Prioritising measures to address social vulnerability and equity underpins efforts to promote fair and just climate resilience and sustainable development, and can be helped by creating safe community settings for meaningful public participation, deliberation and conflict resolution.’ p. 35)

Dit vind ik, van alle inzichten, misschien wel de belangrijkste. De kwetsbaarste mensen moeten als eerste in staat worden gesteld om zich tegen de gevolgen van klimaatverandering te weren en zich te ontwikkelen. Dat gaat makkelijker als zij zelf mee kunnen praten. Iedereen een stem geven in publieke besluitvorming is dus een van de grote prioriteiten van deze tijd.

Anders gezegd: de grootste vraag van dit moment is misschien niet eens hoe we klimaatverandering gaan ‘oplossen’. De vraag is hoe we betere democratische besluitvorming gaan organiseren waarmee we de opwarming op een eerlijke manier kunnen bestrijden, telkens kiezend voor oplossingen die niet alleen goed uitpakken voor de CO2-concentratie, maar ook voor de armsten op aarde en voor de natuur.

Tot zover de inzichten die ik opdeed naar aanleiding van de recentste IPCC-rapporten. Lees zelf vooral verder via

Meer kijken en lezen?

Het moge duidelijk zijn: welk pad we de komende decennia ook kiezen, klimaatverandering gaat voorlopig niet meer weg. Over hoe we daarmee kunnen leren leven gaf ik eind oktober een Brainwash Talk. Die talk van 12 minuten wordt deze zondag 26 januari om 13.40 uur op NPO 2 uitgezonden en is daarna terug te zien via Benieuwd wat jullie vinden!

Verder lezen? Ik interviewde Bedrijven en burgers willen best verduurzamen als de overheid een beetje helpt, denkt zij. Correspondent-oprichter Rob Wijnberg schreef een mooi verhaal en over

Tot de volgende!

Jelmer