Het artikel stond slechts een paar uur online en dat was precies een paar uur te veel. 

Op 22 januari 2020 publiceerde de site van het Belgische Het Laatste Nieuws een interview met huisarts Kris van Kerckhoven.

‘Link met coronavirus?’ was de kop boven het artikel waarin de arts voor de ‘levensgevaarlijke’ nieuwe technologie 5G waarschuwde. De straling van dit communicatienetwerk zou ziekten veroorzaken, wist Van Kerckhoven. En, zei hij nog, hij had het niet gefactcheckt, maar het kon toch geen toeval zijn dat er zoveel 5G-zendmasten in de Chinese coronabrandhaard Wuhan stonden? 

De hoofdreactie haalde het artikel na een paar uur offline. ‘Helaas,’ zei de hoofdredacteur, ‘zorgt dit er niet voor dat een verhaal zich niet verspreidt.’ 

Dat klopt. Technologieblad Wired hoe de ongefundeerde theorie dat 5G iets met corona van doen heeft zich over het internet verspreidde. Van obscure Nederlandstalige online krochten tot het Twitteraccount van Woody Harrelson. En daar bleef het niet bij. Sinds het interview van Van Kerckhoven werden wereldwijd Uit angst voor 5G. 

5G. 

Onderwerp van speculatie en complottheorie, inzet van geopolitieke strijd en handelsoorlog, technologie die ons leven, ons werk en onze communicatie ingrijpend kan veranderen. 

Nog nooit kregen we over één onderwerp in de inbox van De Correspondent zo veel vragen. Al maandenlang. Wat is het? Wat kunnen we ermee? Wie heeft er welk belang bij? En moeten we ons er zorgen over maken? 

Tijd om de zin en onzin over 5G eens te scheiden. In onderstaande explainer zetten we de belangrijkste inzichten – over de technologie zelf, de toepassing ervan, de politiek erachter en de gezondheidskwesties eromheen – voor je op een rij.

Inhoudsopgave
  1. De technologie
  2. De toepassingen
  3. De politiek
  4. Gezondheid

1. De technologie

Waarom heet het 5G?

De naam ‘5G’ geeft aan dat het de vijfde generatie is van dit soort draadloze communicatietechnologie. Ongeveer iedere tien jaar wordt er een nieuwe generatie in gebruik genomen. Iedere generatie van dit netwerk is erop gericht om meer apparaten te bedienen en meer data te kunnen verzenden.

Wat is 5G dan?

5G is een verzameling technologieën voor het draadloos verzenden en ontvangen van digitale informatie. Die technologieën werken met elektromagnetische straling, net als bijvoorbeeld een radio, de afstandsbediening van je tv en de röntgenscanner in het ziekenhuis.

Wacht even, elektromagnetische straling?

Juist, daarmee wordt het 5G-signaal verzonden, via antennes op zendmasten die

Er zijn allerlei soorten elektromagnetische straling, met elk een eigen Als een soort regenboog vormen die verschillende frequenties het De straling van je radio heeft bijvoorbeeld een heel lage frequentie (denk: rood op de regenboog); sommige satellieten hebben juist een extreem hoge frequentie (denk: violet op de regenboog).

In Nederland gaat 5G gebruikmaken van drie ‘stukken’ frequentie: rond 700 megahertz, om en nabij 3,5 gigahertz, en rondom 26 gigahertz. Om de 5G-signalen feilloos te kunnen versturen, moeten die frequenties worden vrijgemaakt – als een soort snelweg – zodat er geen andere signalen op dezelfde frequentie in de weg zitten.

Waarom is het een ‘verzameling technologieën’ en niet gewoon ‘technologie’?

Er zijn ten minste vijf technologieën die nieuw of verbeterd zijn, die er tezamen voor zorgen dat 5G, op papier,

Welke vijf technologieën zijn dan nieuw of verbeterd?

De belangrijkste vernieuwing is dat 5G op een veel hogere frequentie kan functioneren dan voorganger 4G. Een hogere frequentie heeft als voordeel dat je in dezelfde periode meer informatie kunt versturen en ontvangen. Het nadeel is dat het signaal minder krachtig is en slechter door vegetatie, muren of water beweegt.

Om fysieke obstakels te vermijden zijn dus veel meer antennes nodig – die kleiner moeten zijn dan hun voorgangers, anders verstoren ze het straatbeeld te veel. Dat is vernieuwing twee.

De derde technologie is ‘massive MIMO staat voor ‘multiple input, multiple output’, wat betekent dat een zendmast uit vele kleine antennes bestaat en meer datastromen tegelijk kan afhandelen dan oudere masten. Deze technologie bestaat al een tijdje.

Om dat mogelijk te maken, moest eerst een ander probleem opgelost worden, namelijk dat signalen elkaar niet in de weg zitten. Een mast zendt nu in alle richtingen tegelijk uit. Hoe meer signalen deze tegelijk uitzendt, hoe groter de kans dat de signalen elkaar verstoren.

Met 5G kan een apparaat veel sneller bevestigen of een stukje data goed is ontvangen, of dat het nog een keer moet worden verzonden. Het gevolg: minder vertraging

Daarom is er een technologie ontwikkeld die ‘beamforming’ waarmee het mogelijk wordt om signalen een specifieke richting te geven, bijvoorbeeld richting een mobiele telefoon. Allerlei algoritmes zorgen ervoor dat de antenne een beeld heeft van waar alle apparaten zich in een gebied bevinden en zo efficiënt mogelijk de signalen daarop richt.

Tot slot wordt er ook aan het signaal zelf gesleuteld. Met 5G kan een apparaat veel sneller bevestigen of een stukje data goed is ontvangen, of dat het nog een keer moet worden verzonden. Dat zorgt voor minder vertraging. Voor toepassingen die weinig data verbruiken, zoals WhatsApp, maakt dat niet zo veel uit. Maar die kleinere vertragingstijd is wel belangrijk voor grootverbruikers als zelfrijdende auto’s, virtualreality-gaming of de besturing van robots in fabrieken. Deze verbetering wordt ‘time division duplex’

Samengevat: 5G weet veel meer informatie in signalen te proppen, en moet daarvoor aanzienlijk meer zenders gebruiken, die het dataverkeer veel slimmer regelen dan voorheen.

Hoe verloopt de uitrol van 5G in Nederland?

De Nederlandse overheid veilde een deel van de 5G-frequenties op 29 juni 2020. Die frequenties werden in 26 blokjes, of kavels, opgehakt. Elke deelnemende telecomprovider kon bieden op een kavel, maar mocht met maximaal 40 procent van de geveilde frequenties zodat de Nederlandse markt minimaal drie aanbieders van 5G telt. Zoals verwacht zijn dat De vergunningen lopen tot en met 2040.

Aan de 26 ‘kavels’ verdiende de overheid Dat is een meevaller voor de staat: de raming was Ter vergelijking: de veiling van de 4G-frequenties in 2012 leverde de staat

Een lager bedrag dus dan voorheen, maar nog lang niet alle frequenties zijn geveild. Nederland kan een deel van de hogere frequenties pas in 2022 veilen: dan verhuist een schotelpark in het Friese Burum, dat nu nog in handen is van de inlichtingendiensten, Dat complex maakt nu nog gebruik van de 3,5 GHz-frequentie, waar straks een deel van het 5G-netwerk op zal draaien. In 2025 volgt waarschijnlijk de

2. De toepassingen

Samenvattend: is er nou al 5G in Nederland?

Sinds 28 juli beschikt Nederland Tenminste: een deel daarvan. De komende twee jaar gaat in Nederland alleen de laagste 5G-frequentie van 700 megahertz

Oké, maar wat heeft het dan voor toegevoegde waarde voor mij?

In dit vroege stadium niet veel. De kans is ook groot dat je huidige smartphone We kunnen ook nog wel even vooruit met 4G. Daarmee kan de gemiddelde Nederlander alles doen wat-ie wil. Vloeiend films streamen. Live tv-kijken. Videobellen in hoge videokwaliteit met een tante in Canada.

De volledige meerwaarde van 5G volgt pas in 2025, als het netwerk naast 700 MHz zowel op de 3,5 GHz- als de 26 GHz-frequentie kan draaien.


Waarom zou ik überhaupt sneller internet willen? Mijn 4G en wifi werken perfect.

Goed punt. Daarom zal 4G naar verwachting nog jaren (zeker nog tot 2023) een Maar als de prijzen straks waarom zou je dan niet nóg sneller willen downloaden? Over vijf jaar, zo voorspelt marktonderzoeksbureau GSMA,

En wat wifi betreft: het nadeel is dat wifi geen nieuwe frequenties in gebruik kan nemen, Zeker in organisaties waar veel dataverkeer nodig is, zoals op universiteiten of bij overheden, heb je zo veel capaciteit nodig dat wifi dat vaak niet aankan. Over een paar jaar gaat de snelheid van 5G hier uitkomst bieden. Maar voor thuisgebruik is wifi, in ieder geval de komende jaren,

De potentie van 5G voor zelfrijdende auto’s is groot, maar het duurt nog minstens een paar jaar voor het ook echt veilig is

En zelfrijdende auto’s?

Ja, zelfrijdende auto’s. De industrie heeft er de mond vol van terwijl niemand weet of die dingen ooit massaal door de gemiddelde consument zullen worden gebruikt. Mocht dat wel het geval zijn, dan is de potentie van 5G voor zelfrijdende auto’s groot. Nu communiceert een zelfrijdende auto nog niet direct met alle auto’s om zich heen, maar houdt deze rekening met ander verkeer 5G zou directe communicatie met andere voertuigen wél mogelijk kunnen maken.

Maar er is een probleem: de vertragingstijd. Bij de lage 5G-frequentie die de komende twee jaar in Nederland zal worden gebruikt, duurt het te lang voordat de data die een auto met 5G uitzendt, aankomen bij alle auto’s in de nabije omgeving. Dat maakt 5G voor zelfrijdende auto’s nog minstens een paar jaar te onveilig.

Dit klinkt allemaal nog een beetje matig. Wanneer is 5G dan wél nuttig?

Dé belofte die 5G zou moeten waarmaken is het Internet of Things. Het idee is dat in de nabije toekomst vrijwel alle apparaten zijn aangesloten op het internet. Door de 5G-techniek kunnen netwerken van elkaar worden gesplitst. Zo kun je de kleine, onregelmatige datastromen van bijvoorbeeld je scheiden van continue grootverbruikers, zoals Op die manier blijven beide delen van het netwerk vloeiend draaien.

Welke landen zijn het verst met 5G?

Wereldwijd werkt in de meeste gevallen verkeert het nog in een beginnend stadium. Tot nu toe zijn er drie landen die, met name in grote steden, over een vergevorderd 5G-netwerk beschikken: China, de Verenigde Staten en Het Europese vasteland blijft achter in de aanleg

3. De politiek

Waarom ligt 5G politiek zo gevoelig?

5G is potentieel een heel belangrijke technologie waar veel van ons dataverkeer over zal lopen, maar ook waar veel bedrijven en overheden van afhankelijk raken. Je kunt het 5G-netwerk bestempelen als vitale infrastructuur, en dat maakt de politieke belangen immens. In de media en politiek gaat de discussie vooral over het gevaar van spionage, maar er spelen andere, grotere belangen mee die de politieke spanningen voeden.

Maar eerst, waarom die angst voor spionage?

We hebben de laatste jaren gezien dat overheden, zoals de Amerikaanse, Chinese, Russische, maar ook er niet voor terugdeinzen om bij dit soort communicatienetwerken in te breken voor spionage. Denk maar aan de gigantische surveillance door de die Edward Snowden jaren geleden heeft blootgelegd. Of de terugkerende waarschuwingen van de Ook zijn dit soort netwerken steeds vaker doelwit van cyberaanvallen, al dan niet door

5G-fabrikant Huawei is op allerlei manieren Inlichtingendiensten en politici uit andere landen zijn bang dat de Chinese overheid Huawei afdwingt achterdeurtjes in te bouwen in de apparatuur, zodat er gespioneerd kan worden.

Is die angst gefundeerd?

Het is op zich geen gekke gedachte: veel landen maken zich schuldig aan dit soort spionage. Maar het is wel belangrijk om te realiseren dat de beschuldiging nog maar wel een grote rol speelt in de discussie over het al dan niet toelaten van Huawei op nationale markten.

Kun je als land niet gewoon je eigen netwerk maken?

Hier wringt de schoen. Er is op dit moment eigenlijk maar één bedrijf dat op grote schaal dit soort netwerken kan aanleggen: het Chinese Huawei. Er zijn wel andere bedrijven – denk aan Ericsson (Zweeds), Nokia (Fins) en Samsung (Zuid-Koreaans), maar die zijn minder ver in hun technologie en dan hun Chinese concurrent.

En daarmee komen we op misschien wel het gevoeligste punt: economische belangen. China heeft een technologische voorsprong en de Verenigde Staten en Europa zijn bang dat hun eigen industrie die voorsprong niet

Dus?

De Amerikaanse regering ziet met vrees toe hoe China van een technologievolger een trendsetter begint te worden en op een aantal punten Amerika voorbij begint te streven, zoals op het gebied van netwerktechnologie en Europese landen sukkelen daar nog eens achteraan. Zij hebben al moeten toezien hoe Amerikaanse technologiebedrijven als Google, Facebook en Amazon de Europese markt hebben veroverd. Nu vrezen sommige lidstaten dat ook de Europese telecomindustrie het gaat afleggen tegen de

In dit verhardende internationaal geopolitieke klimaat wordt er dan ook sneller gegrepen naar stevige middelen om buitenlandse concurrentie af te slaan. De Amerikanen verbieden op grond van nationale veiligheid Chinese bedrijven (zoals vermoedelijk ook gaat gebeuren met de

Ze zetten andere overheden onder druk om Huawei te weren. Aanvankelijk zou het Verenigd Koninkrijk Huawei op de eigen markt toestaan, maar na Amerikaanse en binnenlandse druk van zijn eigen partij heeft premier Boris Johnson onlangs een Duitsland moet nog een besluit nemen, maar zowel conservatieve als progressieve parlementsleden zijn tegen toelating van Veel kleinere landen zullen kijken wat Duitsland doet voordat ze China tegen zich in het harnas jagen.

Hoe zit het dan met Nederland?

De VS zetten ook Nederland onder druk. Pete Hoekstra, de Amerikaanse ambassadeur in Nederland, waarschuwde in een interview met NRC Handelsblad dat in zee gaan met Huawei De Nederlandse inlichtingendienst AIVD vond eind 2019

Toch zegt het kabinet Bedrijven uit landen met een ‘offensieve cyberstrategie’ (lees: China) zouden moeten worden Hoe dat dan precies moet gebeuren, daar is het kabinet geheimzinnig over

4. Gezondheid

Toch nog even over China. 5G werd massaal uitgerold in Wuhan. Iets later zagen ze daar de eerste uitbraak van het coronavirus. Was dat toeval?

Op sociale media vind je veel claims over het verband tussen 5G en het coronavirus. Sommigen beweren dat het coronavirus niet bestaat en dat al die zieken en sterfgevallen eigenlijk veroorzaakt worden door blootstelling aan 5G-straling. Anderen erkennen het bestaan van het virus wel, maar beweren dat 5G ons immuunsysteem verzwakt en ons vatbaarder maakt voor het virus.

Er zijn zelfs mensen die claimen dat blootstelling aan 5G exact dezelfde symptomen veroorzaakt als een infectie door het coronavirus

En er zijn zelfs mensen die claimen dat blootstelling aan 5G exact Daaruit concluderen ze dat het virus bewust geïntroduceerd werd om de gevolgen van 5G te camoufleren.

Het klopt dat het coronavirus uitbrak in China en dat 5G daar massaal uitgerold werd. Maar als er echt een verband zou bestaan tussen deze technologie en corona, zou je verwachten dat covid-19 vooral landen met een uitgebreid 5G-netwerk treft. Dat klopt niet. en bijvoorbeeld, kenden veel besmettingen en doden door covid-19, terwijl er in die landen

Anderzijds zijn er ook landen waar 5G wel al uitgerold werd, maar die toch grotendeels gespaard bleven van de pandemie. In het Afrikaanse land Lesotho werd al De tol van covid in dat landje:

Oké, er is geen verband tussen 5G en het coronavirus. Maar dat bewijst toch nog niet dat deze technologie veilig is?

Tientallen wetenschappelijke instituten over de hele wereld concluderen na literatuur- en praktijkonderzoek van wel. Onder meer de internationale stralingswaakhond het Australische veiligheidsagentschap en onderzoeksbureau de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit en telecomwaakhond de Britse overheidsinstantie de Canadese nationale gezondheidsorganisatie het Nieuw-Zeelandse de Finse en Noorse de internationale wetenschappelijke vereniging van elektronica-experts en de Wereldgezondheidsorganisatie hebben géén bewijs kunnen vinden voor gezondheidsrisico’s van 5G.

Zijn de meeste zorgen over 5G daarmee verholpen?

Nee. Niet alleen complotdenkers twijfelen aan de veiligheid van 5G. Er bestaat ook een aantal wetenschappers die zich zorgen maken. Zo publiceerde Joel Moskowitz, een onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Californië, een artikel in waarin hij stelt dat de huidige blootstellingslimieten niet streng genoeg zijn en dat we negatieve gezondheidseffecten, waaronder een stijging in het aantal kankergevallen, niet kunnen uitsluiten.

Hij wordt daarin bijgestaan door meer dan 250 wetenschappers, die pleiten voor meer en beter onderzoek en strengere richtlijnen.

Dus we moeten ons wél zorgen maken?

Deze wetenschappers hebben in ieder geval gelijk dat er nog geen studies zijn die de impact van jarenlange blootstelling aan 5G-straling meten. Het is immers een nieuwe technologie.

Wél bestaat er een enorme stapel onderzoek, van naar de veiligheid van zogenoemde niet-ioniserende straling. Dat is alle straling die (in beperkte hoeveelheden) niet of nauwelijks schadelijk is: radio- en microgolven, lasers, ultraviolet en infrarood. Ook 5G is een vorm van

Hele hordes wetenschappers hebben menselijke cellen gekweekt in een petrischaaltje en dan in de buurt van een stralingsbron gezet, om te kijken of deze cellen daardoor beschadigd raken. Conclusie: niet-ioniserende straling heeft

Sommige onderzoekers concluderen daar dan weer uit dat deze straling helemaal

Maar cellen in een schaaltje zijn nog geen mensen. Dit geeft toch nog steeds geen uitsluitsel over de veiligheid van 5G?

Nee, klopt. Natuurlijk hebben er ook wetenschappers naar mensen gekeken. Dat deden ze in een zogenoemde case control-studie. Daarbij zoek je een aantal mensen dat een bepaalde vorm van kanker kreeg en ga je na hoeveel straling zij te verwerken kregen. Aangezien de totale stralingsblootstelling moeilijk te bepalen is, kijk je meestal naar het telefoongebruik. Dat gebruik vergelijk je dan met dat van mensen die geen kanker kregen.

was de Tussen 2000 en 2006 keken wetenschappers naar meer dan vijfduizend mensen met bepaalde kankers en vergeleken hun belgedrag met dat van gezonde personen.

En wat waren de conclusies? Belden mensen met kanker vaker met hun mobieltje dan mensen die geen kanker kregen?

Op het eerste oog zou je uit deze studie kunnen concluderen dat bellen met je mobiel je beschermt tegen kanker: mensen zonder kanker belden gemiddeld vaker dan mensen met kanker. Er was wel één type kanker dat vaker voorkwam bij mensen die veel belden:

Maar allebei deze resultaten mag je met een korreltje zout nemen. De deelnemers aan deze studie moesten namelijk zelf aangeven hoe vaak ze belden. Sommige mensen waren waarschijnlijk niet helemaal accuraat: ze gaven aan dat ze meer dan twaalf uur per dag aan de lijn hingen. Dat is een nadeel van elke case control-studie: je bent

Hoe los je dat op?

Er is nog een manier om na te gaan of er een verband bestaat tussen mobiel bellen en kanker: de cohortstudie. Hierbij neem je een grote groep mensen die je jarenlang volgt. In die periode hou je bij hoe vaak ze bellen en hoe vaak ze kanker krijgen. Daarna ga je op zoek naar mogelijke verbanden.

Er zijn twee grote cohortstudies uitgevoerd. Een waarbij de gegevens van meer dan 350.000 Denen tussen 1990 en 2007 bekeken werden; en de waarbij bijna 800.000 vrouwen gedurende twintig jaar gevolgd werden. Geen van beide studies kon een verband vinden tussen mobiel bellen en je risico op kanker.

Oké, ik word al wat minder bezorgd. Zijn er nog meer redenen om me geen zorgen te maken?

Ja. Je kunt ook kijken naar de evolutie van het aantal kankers. Als mobiel bellen je kans op kanker vergroot, zou je verwachten dat het aantal kankers, zeker kankers in delen van je lichaam die sterk blootgesteld worden aan straling, de afgelopen jaren sterk toegenomen is. Dat is

Maar er zijn toch mensen die ziek worden van straling?

Er zijn mensen die Zodra ze op een plek komen waar er veel straling is krijgen ze klachten: hoofdpijn of misselijkheid, bijvoorbeeld. Er bestaat geen twijfel dat deze symptomen echt zijn, maar de vraag is of deze klachten veroorzaakt worden door blootstelling aan een stralingsbron.

Zogeheten provocatiestudies Als je elektrosensitieve mensen vraagt om op basis van hun klachten te bepalen of ze op dat moment al dan niet aan straling blootgesteld worden, lukt hen dat niet. Ze hebben het maar in 50 procent van de gevallen juist. Niet beter dan gokken. Het lijkt er dus sterk op dat elektrosensitiviteit een

Bij niet-gebruikers geldt het omgekeerde: omdat 5G werkt met gerichte antennes, zal de blootstelling aan de straling juist lager zijn

Al dit onderzoek gaat over 2G-, 3G- en 4G-straling. Misschien zijn deze wel veilig. Maar is 5G niet iets totaal anders?

Bepaalde varianten van 5G hebben inderdaad een hogere frequentie dan hun voorgangers. Toch betekent dat niet per se dat 5G ook schadelijker is. Door die hogere frequentie dringt deze straling namelijk ook minder diep door in je lichaam. Je interne organen zullen dus aan minder straling blootgesteld worden.

Anderzijds zal je, als je met je mobieltje via 5G belt, lokaal waarschijnlijk meer straling te verwerken krijgen en straling kan een kleine opwarming veroorzaken. Bij niet-gebruikers geldt het omgekeerde: omdat 5G werkt met gerichte antennes, zal de blootstelling aan de straling juist lager zijn.

Oké, ik blijf niet 100 procent overtuigd. Moeten we niet gewoon het zekere voor het onzekere nemen?

In feite doen we dat ook: er zijn duidelijke normen aan de hoeveelheid straling waaraan een persoon Deze worden vastgesteld door de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP), een organisatie die erkend wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie.

De ICNIRP bouwt een de maximale blootstelling moet dus vijftig keer lager zijn dat het stralingsniveau waarbij mogelijk schade veroorzaakt kan worden.

Ook de ICNIRP bekeek alle studies naar 5G en Als je binnen deze normen blijft, is er volgens deze organisatie geen reden tot ongerustheid. Uit de eerste experimentele metingen bij 5G-antennes, uitgevoerd in zowel als blijkt dat de straling binnen de ICNIRP-normen blijft. In Nederland houdt het Agentschap Telecom de stralingsniveaus van 5G in de gaten. De

Maar waarom hebben sommige plekken dan toch een verbod op 5G ingesteld?

In bepaalde gebieden, is de verdere uitrol van 5G inderdaad om veiligheidsreden stopgezet. In Brussel hanteert men strengere veiligheidsnormen. Daar ligt het stralingsniveau waar je aan blootgesteld mag worden nog een

En stelt men dat er geen zekerheid is dat het totaal veilig is, al is er ook geen bewijs dat 5G schadelijk is.

En dat klopt ook. Wetenschap geeft je nooit totale zekerheid, zeker niet als de ideale studie onhaalbaar is.

Met dank aan hoogleraar elektromagnetische compatibiliteit Frank Leferink (Universiteit Twente), 5G-onderzoeker Toon Norp (TNO), hoogleraar elektromagnetisme in draadloze telecommunicatie Bart Smolders (TU Eindhoven) en bijzonder hoogleraar telecommunicatie- en technologierecht Serge Gijrath (Universiteit Leiden).

Update 2 september 2020, 16:56 uur. Het stuk is aangepast om te verduidelijken dat de MIMO-technologie al een tijdje bestond en niet nieuw is.

Lees verder:

Kun je nog met een gerust hart een Huawei-telefoon kopen? En nog tien vragen over het omstreden Chinese techbedrijf Het is ‘naïef’ als Nederland in zee gaat met het Chinese Huawei voor de aanleg van het 5G-netwerk, zeggen critici. Het risico op spionage door China via Huawei-apparatuur zou te groot zijn. Is die angst terecht? Wat voor bedrijf is Huawei eigenlijk? En wat is het 5G-netwerk? Elf vragen over de ophef rond dit Chinese techbedrijf. Lees de explainer van Joan Veldkamp hier terug Portret gegenereerd met software Iedereen heeft het over kunstmatige intelligentie. Maar wat ís het? De een is bang voor killer robots, de ander denkt dat het de oplossing is voor klimaatverandering: kunstmatige intelligentie is overal. Maar wat is het? Lees de explainer van Sanne Blauw hier terug Wetten genoeg om Facebook en YouTube aan banden te leggen, maar nergens gaan ze ver genoeg Overal ter wereld maken overheden ad hoc regels om de verspreiding van haat en desinformatie tegen te gaan. Die wetgeving zal niet slagen zolang bedrijven als Facebook en YouTube hun luiken gesloten houden en hun verantwoordelijkheid kunnen blijven afschuiven.
 Lees de analyse van Dimitri Tokmetzis en Maurits Martijn hier terug