Luisteren: Als stroomuitval geen schok, maar de normaalste zaak van de wereld is

Beste luisteraar,

Je gaat zo luisteren naar het eerste deel uit een vierdelige podcastserie gemaakt door Maite Vermeulen en mij, Jacco Prantl. Maite woonde tot voor kort in Lagos, Nigeria, de grootste stad van Afrika. Ze had, net als de meeste andere mensen die in Nigeria wonen, iedere dag te maken met de gebrekkige stroomvoorziening in het land.

Zo raakte ze steeds meer geïnteresseerd in waarom een van de rijkste landen van Afrika zoiets ogenschijnlijk simpels als de stroomvoorziening niet op orde krijgt en ze ging op onderzoek uit. Zo ontdekt ze welke complexe wereld er achter een stopcontact schuilgaat en wat die wereld zegt over de samenleving die er grotendeels van afhankelijk is.

Misschien goed om te weten: de hele serie is opgenomen voordat de coronapandemie uitbrak.

In deze eerste aflevering verkent Maite de omvang van het probleem en begint daarbij dicht bij eigen huis. Veel mensen die we interviewden voor deze serie spreken Engels. We hebben ervoor gekozen om deze fragmenten niet te vertalen, maar op plekken waar het moeilijker te verstaan is, voorziet Maite je van de informatie die nodig is om het verhaal toch goed te kunnen volgen. Als je het fijner vindt, kun je ook een transcript vinden op decorrespondent.nl/nepa. Hier vind je alle afleveringen.

Veel plezier bij Never Expect Power Always.

YouTube

Ik ben Maite Vermeulen, en de afgelopen twee jaar woonde ik in Lagos, Nigeria. Lagos is de grootste stad van Afrika – 21 miljoen mensen leven hier samen op een stukje land dat kleiner is dan de provincie Utrecht.

Er zijn heel veel dingen die ik je over deze stad zou kunnen vertellen – over de muziek, over het verkeer, over de humor, over de onveiligheid. Maar er is één ding dat daar voor mij met kop en schouders bovenuit steekt. Eén ding dat mij het meest verbaasd heeft sinds ik hier naartoe ben verhuisd, en dat wat mij betreft het meest vertelt over deze stad, dit land en – dit klinkt misschien wat hoogdravend, maar ach – over waarom zoveel mensen wereldwijd niet in dezelfde rijkdom leven als wij in Nederland.

En dat heeft allemaal te maken met dit geluid.

Dit geluid geeft mij een adrenalinekick. Ik word er zó blij van, dat ik direct stop met wat ik aan het doen ben, en als een idioot door het huis ga rennen. 

Want dit zoemertje kondigt de komst aan van elektriciteit.

Als een afgerichte pavlovhond zorgt dit geluidje ervoor dat ik kwijlend op hoog tempo alles in het stopcontact ga stoppen. Mijn telefoon, mijn laptop, de oplaadbare ventilator, de wifimodem, verschillende powerbanks. Ik zet de airco aan, de wasmachine, de koelkast, de waterkoker.

Maite: Dat was het brood. Eh, oké, even kijken, de computer natuurlijk, de laptop. Kan nu in de oplader. Dat heerlijke pling-geluidje. En telefoon. Even kijken waar de oplader van mijn telefoon is…

Wie in Nigeria woont, weet nooit wanneer er elektriciteit is. Stroomuitval is er aan de orde van de dag. Soms heb je een halve dag stroom, dan weer 36 uur niet. Soms heb je vijf minuten stroom, dan weer twee uur niet. Er zijn gebieden waar ze al maanden, soms zelfs jaren geen elektriciteit hebben gehad.

Nigerianen noemen de stroomvoorziening ‘NEPA’. N E P A, de afkorting voor National Electric Power Authority. NEPA is hier eigenlijk synoniem voor elektriciteit. Als de stroom weer aanschiet, hoor je door de hele wijk mensen roepen: Up NEPA!

Eigenlijk bestaat NEPA, de overheidsinstantie, al jaren niet meer: het ging op in de later geprivatiseerde Power Holding Company of Nigeria, PHCN. Of, zoals Nigerianen zeggen: Please Hold Candle Nearby. Maar die term ‘NEPA’ is niet verdwenen met de naamsverandering. Sterker nog: NEPA is een constante bron van satire en humor in Nigeria.

YouTube

YouTuber ‘Home of Lafta’: Ok, what do you think about NEPA?

YouTuber ‘Madiba of Comedy’: They are not serious. They have changed their name, but they have not changed their ways. NEPA in my area is like blackface, we don’t see them anymore.

Montage: Jesus… Hey!

Madiba: NEPA is like bad music, it can spoil your phone. Even their card is like f-ing money, it finishes quick.

Lafta: Are you saying that the money is finished?

Madiba: NEPA is like you, you interrupt. We cannot put our trust in NEPA.

YouTube

The Other News presentator Okey Bakassi: Calm down, calm down please. Um, meanwhile, the federal government has made a very important promise to Nigerians.

News caster: The federal government is promising an improved, steady, incremental and uninterrupted electricity supply…

Bakassi: You’ll give us steady power next year, abi?

News caster: …by the year 2038.

Bakassi: Oh, 2038, by then my food in the fridge will be as rotten as all the lies that have been told about power supply in this country.

Slechte stroomvoorziening is misschien niet het meest verrassende wat je ooit hebt gehoord over Afrika. Goh, het werkt niet in Afrika, no shit Sherlock. Maar ik was oprecht verbaasd: we hebben het hier over Afrika’s grootste economie; over een land waar allerlei multinationals – Heineken, Shell, Lees ook: ‘In Nigeria lekt meer olie weg dan Shell ons wil doen geloven’. Unilever – miljarden verdienen; over een regio waar in de meeste landen – ik noem Ghana, Ivoorkust of Senegal – wél gewoon elektriciteit is, 24 uur per dag. Nigeria heet het powerhouse van Afrika te zijn – maar dan wel een powerhouse zonder power.

En misschien nog het belangrijkste: we hebben het hier niet over hutjes in de afgelegen jungle, die niet zijn aangesloten op het elektriciteitsnet. Ja, die zijn er ook heel veel in Nigeria, en daar zal ik in een volgende aflevering ook iets meer over vertellen. Maar we hebben het hier over...

YouTube

Voice-over QCPTV: Lagos, the heartbeat of West Africa.

Hoe kan het hier nou niet beter gesteld zijn met de stroom?

Voice-over QCPTV: Teaming with life and energy. Where the old inspires and shapes the new. Capital of Africa’s music and film industries. Glittering skyscrapers sit alongside bustling markets, buzzing nightclubs and secluded sandy beaches. A place where entire new districts are rising from the sea. Where natural resources, economic stability and forward thinking leadership combine.

Ik wil jullie dus meenemen op een zoektocht in de wereld achter mijn meterkast: waarom werkt het niet? Want als ik dat kan achterhalen, kan ik misschien beter snappen waarom dit land, dat in veel opzichten zo rijk is, ook nog zo veel armoede kent. Ik wil begrijpen waarom ik in een stad woon waar ik elke dag mensen op een kartonnen doos onder een brug zie slapen, én mensen met glimmende jeeps hun compound met zwembad in zie rijden. Wat is er in een samenleving nodig om te zorgen dat iedereen profiteert?

Dit is een verhaal over een gigantisch land van 200 miljoen mensen,  aan de hand van iets heel kleins – een stopcontact. Wat gebeurt er als ik die gaatjes in de muur als een soort verrekijker gebruik, en daar doorheen naar mijn woonplaats kijk?

Ik neem je mee op een zoektocht in de wereld van NEPA. Het is een hopeloos verhaal, over overheidsfalen en westerse privatiseringsdrift. Maar ook een extreem hoopvol verhaal – over mogelijk de grootste duurzame revolutie in Afrika.

En o ja, ook voor dat acroniem NEPA hebben Nigerianen natuurlijk een humoristische invulling.

Welkom bij Never Expect Power Always.

Aflevering 1: wachten tot het licht aangaat.

Tim Cornelissen: Mijn naam is Tim Cornelissen, ik woon in Nigeria (lacht). Woon en werk hier, ik probeer me als een Nigeriaan te gedragen in dit land, en dat gaat zo goed en zo kwaad als het gaat.

Maite Vermeulen: En je bent mijn man.

Tim: O ja, dat ook, on occasion.

Dit is dus Tim, mijn man.

Maite: Ik ben dus een podcast aan het maken over NEPA. En ik dacht, misschien kun jij een beetje vertellen hoe anders het is om hier te wonen dan in Nederland, vanwege de elektriciteit.

Tim: Ja, nou ja, zeker, je bent gewoon overgeleverd aan de grillen van NEPA, zoals dat hier heet. En zoals je in Nederland altijd elektriciteit hebt, heb je dat hier niet. En je merkt pas hier hoeveel elektriciteit je eigenlijk verbruikt op een dagelijkse basis. Nou ja, hoe zich dat uit is dat je hier alles moet opladen steeds, en dat zodra je elektriciteit hebt je alles moet inpluggen, alle stekkers erin zodat als het uitvalt dat je weer eventjes hebt. Dus ik geloof dat onze eerste investering was een enorme powerbank.

Maite: Volgens mij heb ik die voor m’n verjaardag gekregen. Eerste verjaardag hier. Soort superromantisch verjaardagscadeau, mooiste cadeau dat ik ooit heb gehad. Gigantische powerbank.

Tim: Ja, nou, ik denk in ieder geval het meest praktische. En op die manier kom je er wel, want kijk, iedereen heeft een generator om het gebrek aan elektriciteit op te vangen, natuurlijk. En nou, die probeer je wel zo min mogelijk te gebruiken. En dus werk je dan met powerbanks. En dan hopen dat, hè, want zo’n powerbank houdt het ook niet voor eeuwig vol, dat je na een paar uur weer elektriciteit hebt. En nou, meestal gaat het goed en soms gaat het niet goed en dan moeten we even uitwijken naar een andere plek of zitten we even in het donker. Nou ja, daar wen je ook aan.

Maite: En heb je het er vaak met Nigerianen over?

Tim: Niet meer, nee. Aan het begin denk ik wel, want zij zijn zich dan ook bewust van dat ik dan net nieuw ben en dat ‘NEPA’ een fenomeen is wat veel buitenlanders niet kennen. Maar nu totaal niet meer. Hè, het is ook als ik met vrienden in een restaurant of kroeg zit en de elektriciteit vliegt uit, we zitten in het donker, dan merkt niemand het echt meer op. Weet je, je gaat gewoon door met je gesprek. En het is gewoon alsof er misschien een vork op de grond valt of een lepel, dat is een beetje hetzelfde effect. En het grappige vind ik ook wel, er zijn de afgelopen dagen stakingen geweest van iemand in het NEPA-netwerk.

Maite: Ja, de elektriciteitsonderhoudsmensen, die hebben gestaakt, want tweeduizend van hun collega’s hadden al maanden niet betaald gekregen door NEPA.

Tim: Ja, ik zat even te denken van: wat is nou eigenlijk het effect, weet je wel? Kijk, als je dat in Nederland doet, dan heb je mensen er echt mee, want ja, niemand heeft een generator thuis. Maar hier, iedereen kan het al opvangen, weet je wel. Als jij twee dagen staakt, ja, mensen hebben het eigenlijk denk ik pas denk na anderhalve dag door dat er überhaupt een staking is. Omdat het anderhalve dag niet hebben van elektriciteit gebeurt wel vaker.

Maite: Ja, wanneer kwamen we erachter? Letterlijk anderhalve dag into de staking dachten we: nou, nu wel heel lang geen elektriciteit. Eens even het nieuws checken. Maar wat ik wel opvallend vind, is hoe vaak wij het over NEPA hebben. Dat, zeg maar, heel veel van onze, zeg maar, kleine gesprekjes gedurende de dag zijn gerelateerd aan: o, ik hoop dat we wel vanavond dan weer NEPA hebben.

Tim: Ja, absoluut waar. Maar dat komt natuurlijk ook omdat jij en ik ons dagelijks leven best wel aangepast hebben aan NEPA, hè. Dus bepaalde dingen kunnen we wel doen als er NEPA is en bepaalde dingen kunnen we niet doen, inderdaad bijvoorbeeld een wasmachine of de airco, want die draaien gewoon niet op onze generatoren, maar...

Maite: Of warm water.

Tim: Of warm water. Maar heel veel rijkere mensen hier in Lagos, die hebben natuurlijk een enorme generator en dan is het gewoon een switch.

Maite: Ja, de meeste rijke Nigerianen die zijn echt niet bezig met, zoals wij, van: o, we vinden het slecht voor het milieu om de hele tijd die generator te laten loeien, dus dat proberen we zo min mogelijk te doen. Of nou ja, ook om geld te besparen, want dat vreet natuurlijk benzine.

Tim: Nou, en het is gewoon zo erg gewoon een standaard. Als voorbeeld hier onze buren: die zijn eigenlijk bijna nooit thuis, maar toch wordt steeds, als NEPA uitvalt, standaard de generator aangegierd. Ook al zijn ze niet thuis. Dat is gewoon onderdeel van het ritme en niemand denkt er meer echt over na.

Maite: Wat is jouw grootste vraag erover? Want mijn vraag is waarom het niet werkt. Ik wil dat gewoon graag begrijpen omdat het zo’n absurd groot effect op ons leven heeft, maar wat is jouw vraag erbij?

Tim: Nou mijn vraag zou zijn, want als je mensen op straat hier vraagt waardoor komt het NEPA-probleem, het meest gehoorde antwoord dat je hoort is de generatormaffia. Namelijk: een groep rijke mensen in Lagos die de hele business van generatoren hebben en die moedwillig elk initiatief om het elektriciteitsnetwerk te verbeteren de kop indrukken. Ik ben wel heel erg benieuwd of die maffia er echt is, en of, als die er zijn, als zij daadwerkelijk initiatieven de kop indrukken en heel erg lobbyen tegen het uitbreiden van het elektriciteitsnet, lobbyen tegen zonne-energie, of dat dan echt het grootste probleem is, of dat er ook veel andere problemen zijn en dat het eigenlijk een soort clusterfuck is.

Over die generatormaffia – en over die clusterfuck – komen we nog te spreken in latere afleveringen. Maar laten we eerst eens kijken wat het stroomgebrek doet met het dagelijks leven van veel Nigerianen.

Want Tim en ik hebben we het hier natuurlijk over onze kleine issues. De was niet kunnen doen, of een lege laptop. Maar bekeken op de schaal van deze stad, of dit land, is het probleem gigantisch. Niet alleen wij hebben dagelijks last van NEPA – of het gebrek daaraan – dat geldt voor iedereen.

Loop bijvoorbeeld maar eens mee mijn straat in. In Nederland hebben we het altijd over het weer. Maar hier in Lagos gaat het altijd over elektriciteit, over NEPA.

Bewaker 1: It cannot even stay up to five minutes, they take it, then bring it back. They have been burning our television everywhere, because taking our light, bringing it back, taking our light, bringing it... It’s making people’s television to be burning, do you understand?

Wale: So what’s really happening? Why? I don’t know— I don’t know what’s truly— what’s truly happening because me myself... I’m fed up. I’m fed up of NEPA.

Maite: Why is it like that?

Bewaker 2: I don’t know. I think it’s corruption, that’s what it is, because that money... I’m not sure they’re remitting that money.

Bewaker 1: So, I think we we’re suffering for light in this country and something have to be done on this because we’re— we’re more than this. We’re more than this! So I think something have to be done...

Als ik in de cijfers duik, gaat mijn hoofd tollen.

Nigeria wekt aanzienlijk minder elektriciteit op dan landen met een vergelijkbaar inkomensniveau. Ghana bijvoorbeeld, produceert 2,5 keer meer stroom per inwoner dan Nigeria.

De hele bevolking van Nigeria, zo’n 200 miljoen mensen, gebruikt ongeveer evenveel elektriciteit als de Schotse stad Edinburgh. Zuid-Afrikanen gebruiken 29 keer meer elektriciteit per hoofd van de bevolking, Amerikanen 90 keer meer.

Om dat in Hollands perspectief te zetten: Nigeria doet het met ongeveer 46 keer minder stroom dan Nederland opwekt. Terwijl er dus in Nigeria meer dan tien keer zo veel mensen wonen. Alleen de Hollandse glastuinbouw gebruikt al een kwart van de stroom die alle Nigerianen samen tot hun beschikking hebben.

Tenminste – als het om stroom van het elektriciteitsnet gaat.

Want ja, als je zó weinig kunt vertrouwen op het net, ga je andere manieren verzinnen om je stopcontacten aan te gieren. Je hoorde mij er net al even met Tim over praten.

Volgens een schatting van The Economist wordt twee derde van alle elektriciteit die Nigerianen gebruiken, opgewekt in de achtertuin. Dat wil zeggen: met generators. Het is simpel zat: je gooit er benzine of diesel in, de motor gaat draaien, en voilà, je hebt elektriciteit.

Veel ziekenhuizen en bedrijven draaien 24/7 op generators: zo kunnen ze tenminste een constante stroomvoorziening garanderen. De machines zorgen in een grote stad als Lagos voor een deken van smerige smog boven de stad. En voor een constant brommend achtergrondgeluid. Dat merk je eigenlijk pas als NEPA weer terugkomt, en iedereen zijn generator ineens uitzet.

Nigeria is de grootste importeur van generators wereldwijd – jaarlijks geven Nigerianen zo’n 14 miljard dollar uit aan de stroom die de dingen opwekken.

Dit klinkt misschien allemaal abstract, dus laat ik het wat concreter voor je maken.

Maite: Hey guys! How are you? Wale! I haven’t seen you in forever.

Dit is Wale, de geweldige kleermaker die in mijn garage werkt.

Wale: Yeah! What’s up?

Maite: How are you?

Wale: I’m fine.

Maite: Oh, nice fabric.

Wale: Thank you.

Maite: Is it new?

Wale: No! I’ve made for so long, maybe like up to five months now.

Maite: I’ve never seen it. It’s very nice.

Wale: Yeah, thank you very much.

Wale is 28 en is constant bezig op Facebook vrienden te maken met witte vrouwen. Hij houdt me wekelijks op de hoogte van de vorderingen. Dat wordt zijn ticket out, denkt hij: een witte vrouw trouwen en dan naar Europa of Amerika verhuizen. Die hoop had ook Austen, een Nigeriaanse migrant die ik in 2018 interviewde. Maar voor nu werkt hij hier achter de naaimachine.

Maite: Actually, I want to ask you; can I— I’m making radio about NEPA.

Wale: About NEPA?

Maite: Yeah!

Wale: NEPA, right?

Maite: Yes!

Wale: Okay. About Nigeria...

Maite: (lacht)

Wale: ...But is it...

Maite: No, it’s just recording...

Wale: ...because I want to say— I want to say bad about them. Ah! It’s true now.

Maite: Ah-ah! It’s just recording.

Wale: It’s true. It’s true. Okay! Okay.

Maite: Ok, tell me why you think NEPA is not working in Nigeria?

Wale: Ah. To me, NEPA are not really trying at all. They are not doing their work at all. I’m paying NEPA bill, before I could see light, I might see light probably maybe like 3 hours in 24 hours. That’s so bad, it’s not encouraging and business growing here in Nigeria and everything, I think what we need most is electricity light, but we don’t see it.

Maite: How do you deal with it for your business? ’Cause I know you’re a tailor, so how do you— you need electricity to run your machines.

Wale: Yeah, true. But I— I’d say I rather burn my money to buy fuel petrol 24/7 and that’s too bad. I don’t really enjoy the electricity and for me I— I use iron where I work. For me to use iron and when there’s no electricity, the gen is not really powerful enough to carry two. It’s so poor— it’s so poor, so poor.

Door de belabberde stroomvoorziening zijn de vaste lasten van een klein bedrijfje als dat van Wale enorm. Je moet een generator kopen, onderhouden, vullen met diesel, en dan ook hopen dat je onderaan de streep nog wat winst maakt. Wale werkt dan ook vaak bizarre uren: hij gaat aan de slag zodra er NEPA is, ook als dat midden in de nacht is.

Nog veel ingewikkelder wordt het als je op iets grotere schaal wil ondernemen.

Maite: Okay. So I thought we’d start with a text message that you sent me this morning before I arrived here.

Sanne Steemers: Yeah. So basically, what happened this morning, the first thing I saw on Twitter was a tweet from the Lagos electricity company saying that there’s been a system collapse and there is no electricity across Lagos State at all.

Dit is Sanne Steemers, uit Nederland. We praten Engels zodat haar werknemers ons ook kunnen verstaan.

Maite: Can you read the tweet?

Sanne: Power updates at 23:15 hours, we experience the system collapse across old transmission stations. Supply was received at 3:15 hours. Sadly, at 4:38 hours, the system collapsed again. TCN on our team are working to restore supply. Kindly bear with us.

Maite: Kindly bear with us. I like that. That ending.

Sanne: It’s— it’s just part of Lagos life.

Sanne kwam zes jaar geleden naar Lagos als consultant, en heeft nu een fabriek die volledig Nigeriaanse chocola maakt.

Maite: How often would you say this happens? I mean, this was funny because it’s this morning and we’re going to talk about electricity, but this happens all the time.

Sanne: It does happen all the time. I think one of the misunderstandings that a lot of foreigners have about Nigeria is that people ask about power cuts. But the reality is, it’s not a power cut. There is power sometimes and there is no power at other times. In this specific area where I live and work, it’s between eight and twelve hours a day we get electricity and the rest of the hours there’s just nothing. And you have to rely on your own resources there.

We zijn in Surulere, een oude wijk op het vasteland van Lagos, waar de fabriek vanaf de straat niet te onderscheiden is van de andere woonhuizen. De woonkamer is gewoon omgebouwd tot kantoor, de keuken tot fabriek. Sanne koopt cacao in van Nigeriaanse boeren, en verwerkt die hier tot chocola. Maar om dat te doen – in die grote glimmende machines die overal om ons heen staan – heb je natuurlijk elektriciteit nodig. Hoe doet ze dat?

Sanne: I’ve developed a system that works for me. So my first line of backup is something that is called an inverter, which is awesome. It’s basically a set of batteries that charges when there’s electricity on the grid. And when there’s not, it automatically takes over and it runs all my sockets, fans, internet modem, anything I urgently need, but not my air conditioning, for example, which is why we’re sitting in the heat currently.

Maite: It is pretty hot now. Yeah.

Sanne: So that’s— that’s the first line. If indeed I have electricity about half of my day, then the batteries run the other half, which is all right. If it lasts longer than that, for example, this week, for three days in a row, we’ve not had any electricity at all. Then a generator is the only thing that you can do, which is noisy and smelly and polluting, but it’s the only alternative we have at that point.

Sanne: I think the— the main challenge is that we have to work around it. There are certain processes that need real electricity, because they consume so much power. So the final process before we package the chocolate needs proper electricity.

Maite: What— what is that process?

Sanne: It’s a process called tempering. It’s actually the machine that you see right there.

Maite: Very big, shiny, shiny machine.

Sanne: Exactly.

Maite: It kind of looks like an ice maker.

Sanne: It kind of does look like an ice maker. But basically what it does, is it achieves the— the stabilization of the chocolate. So it – it doesn’t melt it as easily it, keeps it shine. It’s a process that only takes 45 minutes. But we need to be flexible enough to execute that at a time where there’s proper electricity. But for example, grinding takes up to 24 hours to get the chocolate smooth. So if we if we can’t run the machine constantly and we have to pause it, and then it can last up to a week to make the same batch of chocolate.

Maite: So— so what happens if... okay, you’re grinding and electricity fails? What happens in the factory?

Sanne: Um… we wait.

Dan wachten we.

We proberen uit alle macht vooruit te komen, maar het systeem werkt niet mee. En als we al onze energie hebben uitgeput met tegen het systeem opboksen – dan wachten we. Dan wachten we tot het systeem weer even wél meewerkt.

Een studie van de Wereldbank becijferde dat regelmatige stroomuitval de kans op het vinden van een baan met 41 procent vermindert. Het IMF rekende voor dat de Nigeriaanse economie jaarlijks zo’n 29 miljard dollar misloopt door de slechte elektriciteit.

De opstartkosten voor een klein bedrijfje als dat van Wale worden gigantisch als je ook een generator en benzine moet kopen. Sanne is dan misschien wel verknocht aan Nigeria, maar elke andere buitenlandse ondernemer zou wel 10 keer nadenken voor-ie z’n chocoladefabriek juist hier neerzet. Laat staan voor écht grote bedrijven: als je je hele kantoorgebouw, of fabrieken met een generator moet aangieren, ben je zo honderdduizenden euro’s per jaar extra kwijt. Telecomgigant MTN, bijvoorbeeld, rapporteerde dat ze in 2015 26 miljoen dollar hadden besteed aan diesel voor hun generatoren.

Nigeria is een van de duurste plekken in Afrika om te wonen, te werken en te ondernemen.

Je kunt echt niets verzinnen waar de prijs van de slechte elektriciteit niet is doorberekend in het product: huizen, eten, bruiloften, begrafenissen.

Sowieso kun je eigenlijk geen onderdeel van het leven verzinnen dat niet wordt beïnvloed door stroom.

Neem zuivel: een bakje yoghurt kost hier omgerekend zo’n 8 euro. Want ja, wat heb je nodig om zuivel te koelen? Juist, elektriciteit.

Of neem openbaar vervoer. Lagos State is bezig een tramlijn aan te leggen om de onwaarschijnlijke verkeersinfarcten die elke dag ontstaan tegen te gaan. Drie keer raden wat het probleem is? Juist, elektriciteit. Er moet nu een speciale energiecentrale voor de tram gebouwd worden.

Of neem veiligheid. Studie na studie laat zien dat straatverlichting een van de beste remedies is tegen criminaliteit. Verlichting, ja. Stroom dus.

Als ik wegga uit de fabriek bij Sanne horen we ineens dit geluid.

Maite: Was that the sound of NEPA?

Sanne: Unfortunately, that’s the sound of our inverter being empty.

Maite: That’s the opposite.

Sanne: Yes.

Maite: So that means no more electricity at all now?

Sanne: So no electricity. Give me a— give me one second to switch that off.

Maite: Sure.

Niet iedereen gaat natuurlijk zitten wachten tot het beter wordt. Er zijn zat Nigerianen die de slechte elektriciteit zien als een kans – om geld te verdienen én hun wereld beter te maken.

Neem Jeremiah Shallangwa en Oje Anetor, die ik via een ietwat krakerige telefoonverbinding spreek. Ze begonnen hun bedrijf, Instant Energy, uit… pure frustratie.

Jeremiah Shallangwa: It was okay that, while we were growing up, sometimes there would be power outage. We couldn’t really tell what it was, we thought it was like, you know, just the order of the day and this is how things are, but then when we grew up…

Maite: You think it’s like that in every country. Yeah, okay.

Jeremiah: We started to get more exposed, travel all around the world, you know, and then we realized that okay… what is going on? Like, I’ve been to some other countries and I’m like, there’s light 24/7. So there was only little we could really understand about this, until it started to become a personal pain to us in running our day to day activities in Nigeria. From our businesses to, you know, just basic things we wanted to do and, you know, we are like: no. There has to be something that is done.

Maite: Can you give an example of what was most frustrating or um...

Jeremiah: What was most frustrating... Um, first of all was the noise of the generators. That’s…

Oje Anetor: That’s one.

Jeremiah: That was one.

Maite: Yeah. It’s constant.

Oje: And the constant anxiety of not knowing when the electricity goes.

Jeremiah: Exactly. When the electricity goes.

Oje: So you have no idea... if there was like an advance warning before to say: ‘Oh yeah, by 4pm, the light goes out for another three hours’, then we can plan, but you don’t have an idea of when it goes so…

Jeremiah: No planning. Nothing.

Oje: And it can go in the middle of anything, so that was like a constant anxiety you had to live with. It wasn’t nice at all.

Maite: Yeah.

Jeremiah: Yeah, I mean sometimes you could also be emotional. You could be watching your favorite show and all of a sudden light goes out and you know you have to expect that. It’s like you can’t do anything with one-hundred percent trust that the light is not gonna go off. I— I mean it was, like I said, it was okay growing up, but then once it started to affect how we lived our lives. Like, so, doing businesses, we now realized you had to take money out of your pocket that you didn’t budget for this to buy petrol, to buy diesel, to keep the generator running ’cause you wanted to be productive and that wasn’t just possible.

Maite: Yeah, just to start up costs of any business go up so much. Yeah.

Jeremiah: Exactly.

Oje: So we— we decided that we have to come in and see how we can also be a solution provider for this problem.

Jeremiah en Oje werken nu aan een soort Uber voor elektriciteit: wie zonnepanelen op zijn dak heeft kan zich aanmelden als ‘chauffeur’, en wie elektriciteit wil afnemen kan zich aanmelden als ‘klant’. Maar waarom, vraag ik hen, moeten zij zich hiermee bezighouden? Is elektriciteit nu niet bij uitstek een dienst die de overheid gewoon goed zou moeten regelen? Waarom lukt dat niet?

Jeremiah: I think...

Oje: Accountability, first of all. We Nigerians— we can think we have a blessing and a curse. The blessing is we don’t wait for government to get things done for us; we don’t hold government accountable enough. We don’t see governance as service; we see it as some place some people get a job and just— once their time is over, someone else comes in and does his own job.

Jeremiah: Very true.

Oje: So we don’t see it as people who have come to offer service to the people of the country. So we more or less ignore government in a way and decide to do things by ourselves. Provision of electricity, provision of water, provision of security: we fence our houses, put barbed wire to provide security, instead of ensuring that the community around us is safe. So it’s— it goes to the blessing of, yes we try to survive, evolve beyond our problems, but the downside to that is it affects the general growth as a nation. So I think the foundation starts with us really at the end of the day. If we want to fix the grid, I think we all know what to do. Are we willing to do it? That’s… that’s another question.

Maite: Hey Brian!

Brian Min: Hello!

Maite: Finally, we meet!

Brian: Yeah, it has taken some time, thanks for your persistence.

Maite: Well, thank you for making the time.

Ik besluit om even uit te zoomen, heb behoefte aan meer context. Want wat ik me steeds af blijf vragen is: wat is hier nu de kip, en wat is het ei? Werkt de elektriciteit niet, omdat er in Nigeria nog zo veel armoede is? Of is er nog zo veel armoede in Nigeria, omdat de elektriciteit niet werkt?

En dus bel ik Brian Min, een Amerikaanse professor aan de University of Michigan, die op een heel bijzondere manier onderzoek doet naar elektriciteit. Hij gebruikt satellietbeelden om iets te zeggen over de politieke en economische stabiliteit in een land. Ik las het fascinerende boek dat hij erover schreef: Power and the Vote: Elections and Electricity in the Developing World. Hier vind je meer informatie over dat boek.

Brian: Yeah. So I am a political scientist, and for a long time I really cared about this question of how governments decide what to do and who to prioritize when it comes to the basic basic things we expect from a state, like security or health or education. But of course, access to energy as well. Now, unlike a lot of other sectors, energy is fascinating, because its use is visible and measurable in some unique ways.

So, for example, for more than three decades, there have been satellites that capture images of the earth night, that capture every output of light that you see from the ground. Lees ook: ‘De schaduwkant van al ons licht: voor elke ster die je ziet, zie je er negen niet’. That was particularly fascinating to me, because we don’t often get to see things like, where does the government invest in education quality, for example, but when it comes to energy, it’s actually— there’s a direct visible signature of where a country has decided to prioritize or who— who it’s decided to prioritize when it comes to who gets electricity or not.

Maite: So you basically started from looking at the world, from the sky.

Brian: That’s right. So when I began looking at this data, it was fascinating, because what you saw was when you overlaid the distribution of light at night against the distribution of the world’s population, you could clearly see incredible disparities in access. Bekijk deze geweldige graphics van de Wereldbank over toegang tot elektriciteit. So just to take one example, Africa has 15 percent of the world’s population, but generates only about 2 percent of the world’s light.

Even within countries where you’d expect there to be pretty uniform access, actually, you see pockets of populations that have been ignored or have been left off the grid. And so you start to see a clearer picture of how a state prioritizes its population and its economies in terms of who to provide access to electricity.

Maite: And how does that link to whether or not a state is developing? Because, of course, Africa also has the largest percentage of least developed countries in the world. How are those two, the power sector and development, interlinked?

Brian: The fascinating thing about the power sector is both how technically complex it is, how economically expensive it is, and also how politically salient it is. And so it is a sector in which all of these features intersect. It’s expensive to provide electricity. And so there’s no question that it involves or requires the effort of the state. In fact, throughout history, there has been no country that has successfully completed electrification of its country without significant and substantial investment by the state. And so for poor countries, this presents a challenge.

It’s absolutely clear that having more resources may make it easier to provide broader access. But– but whether you are developing or developed, you still need to make some tough choices. Do you concentrate your investments in cities where most private businesses are located or do you focus on suburban and peri-urban areas? Do you focus on areas where industry are located? Do you send power out into the fields to facilitate agriculture? Or do you string out wires to far-flung villages where the poor are desperately in need of these services?

Those are decisions that every state, whether you’re developed or not, needs to make on an ongoing basis when it comes to the power sector. Regardless of your level of development, remains fundamentally a big challenge: how do you make these decisions?

Maite: You need so many kind of chains in order to get electricity into a home, you need so many aspects of this sector to work that it’s kind of like the fabric of society or something. Do you share that societal view of the sector?

Brian: I think you are absolutely right. The power sector is not some isolated sector that exists separate from the rest of society. The thing that’s especially unique, I think, about power is that just from a technical standpoint, it is this very complex system— you need to generate as much electricity as people need at any given moment. There’s no value in creating more electricity because you can’t store it. Althans, daarvoor bestaat onvoldoende opslagcapaciteit.

That means this is— this is not the type of system where you just turn on a switch and walk away. There are people at every point in this chain in the system, as you’re describing, that are involved in making these decisions. 

Achter die gaatjes in mijn stopcontact zit dus een extreem complex systeem. Een web van techniek en mensen, die in constante samenwerking een precair evenwicht in stand proberen te houden. In de volgende aflevering gaan we kijken hoe die techniek werkt – en welke mensen er aan de knoppen zitten.

Ik ben stroom gaan zien als de graadmeter voor de staat van een land.

Of in elk geval: de staat van een staat. Want elke dag zie ik om me heen dat een land meer is dan de overheid. Ook hier in Nigeria slagen mensen erin een leven op te bouwen, kinderen groot te brengen, elkaar te helpen. Ook hier werkt Wale achter zijn naaimachine, Sanne in haar fabriek, ik aan mijn verhalen. Een land is meer dan ‘het systeem’ – een samenleving kan misschien ook functioneren ondanks, in plaats van dankzij de staat.

Voor ik hierheen verhuisde had ik me nooit gerealiseerd wat dat betekent: leven met een slechte elektriciteitsvoorziening. Maar nu zie ik dagelijks om me heen hoe het álle vooruitgang schaadt.

Want natuurlijk, er zou hier zo veel meer kunnen. En waar dat op spaak loopt, dát wil ik weten. In de volgende aflevering duik ik dus in de hoe en wat van het elektriciteitsnet. Een dienst die zo banaal is en tegelijk zo belachelijk complex.

Hoe komt er eigenlijk stroom uit je stopcontact – en waar kan dat allemaal misgaan?

Dat hoor je de volgende keer in: Never Expect Power Always.

Never Expect Power Always is een productie van De Correspondent, gemaakt door Jacco Prantl en mij, Maite Vermeulen. Eindredactie: Anna Vossers. Redactie: Valentijn de Hingh, Sanne Blauw, Zeno Siemens-Brega en Sterre Sprengers. Factcheck: Riffy Bol. Vormgeving: Luka van Diepen. Development: Heleen Emanuel. Speciale dank aan Marjolijn van Heemstra, die een conceptversie van deze serie van commentaar voorzag.

Meer verdieping over dit onderwerp vind je op decorrespondent.nl/nepa. Hier vind je meer over NEPA.

Heb je met plezier geluisterd maar ben je nog geen lid van De Correspondent? Word dat dan alsjeblieft! Alleen met jouw steun kunnen we verhalen als deze blijven maken. Voor slechts 7 euro in de maand ben je al lid. Ga naar decorrespondent.nl/wordlid. Word hier lid van De Correspondent. Dank je wel en tot volgende week!