Het lesprogramma staat op het bord. Onderdeel één. Het controleren van huiswerk. De docent loopt vijf minuten langs de tafels en werpt een vluchtige blik in de schriften en werkboeken. Onderdeel twee. De uitleg. De docent dreunt een halfuur lang de teksten uit het lesboek op en wij luisteren. Onderdeel drie. Het huiswerk.

Mijn docenten hechten veel waarde aan het noteren van het lesprogramma. Zo zouden wij precies weten wat we van het komende lesuur kunnen verwachten en krijgt de les wat structuur.

Zonde. Waarom? Omdat zo’n lesprogramma op het bord geen ruimte voor verrassing in de les overhoudt. Ik hoef niet tot in de details te weten waar ik de komende veertig minuten aan toe ben en mijn docent hoeft al helemaal niet ‘voor de duidelijkheid’ het lesprogramma ook nog even op te lezen. Op die manier is mijn docent voordat de les goed en wel is begonnen, mijn aandacht al kwijt.

Het kan ook anders. Ik geef u graag twee schoolvoorbeelden van docenten die weten hoe het moet.

Zo af en toe keek hij een leerling indringend aan en zei dan: ‘Zeg jij daar nou eens iets intelligents over’

Neem mijn voormalig docent geschiedenis. Ik geloof niet dat ik tijdens al zijn lessen ook maar één opdracht uit het lesboek heb gemaakt. Sterker nog, ik denk niet dat ik het tijdens de lesuren überhaupt ooit heb opengeslagen. Dat was vermaak voor thuis.

Zodra hij binnenkwam en rustig zijn koffie naar binnen had gegoten begon hij steevast een verhaal over de ontwikkelingen in de politiek, waarbij hij continu uitstapjes maakte naar gebeurtenissen uit de geschiedenis. Zo af en toe keek hij een leerling indringend aan en zei dan: ‘Zeg jij daar nou eens iets intelligents over.’

Hij vertelde mij laatst tijdens een interview voor de schoolkrant dat hij in 1976, vlak nadat hij als docent aan de slag was gegaan, een feestje had en de volgende dag zonder lesplan brak naar school was gekomen. Zonder enige voorbereiding stond hij voor de klas en begon zomaar wat te praten. Hij vond het een openbaring. Sindsdien heeft hij nooit meer een les voorbereid.

En zo wist ik van tevoren nooit wat er tijdens zijn lessen zou gebeuren, behalve dat er een bevlogen docent voor de klas zou staan die bereid was verder te gaan dan de toetsstof alleen. In plaats van slechts gebeurtenissen, namen en jaartallen op te noemen projecteerde hij de geschiedenis op het heden en liet hij ons daarover nadenken en tot inzichten komen. Zijn lessen waren voor mij een openbaring.

Voorbeeld twee. Een docente Klassieke Culturele Vorming. Ze vertelde ons ooit, naar aanleiding van de paragraaf over klassieke filosofen en hun visie op het leven na de dood, over de ochtend dat ze wakker werd en na een carrière als misdienares abrupt van haar geloof afstapte. Ze vond het vooral jammer dat ze nu ook niet meer in de hemel kon geloven. Haar verhaal werd gevolgd door een actieve discussie over het wel of niet bestaan van het hiernamaals. Niet omdat je over de discussie iets terug zou zien in de toets, maar gewoon om op zoek te gaan naar een interessante invulling van de les.

Tijdens de lessen werd nooit uitgelegd wat netjes in mijn boek stond vermeld maar werd voortgeborduurd op die informatie, waardoor de lessen van deze docenten niet slechts voorbereidingen op toetsen en examens waren. Ze zijn mij bijgebleven omdat ze draaiden om discussies, zelf nadenken, beredeneren en conclusies trekken. De docent voegde daadwerkelijk iets toe.

En dat is precies wat ik van mijn docenten vraag. Een docent wint mijn sympathie zodra hij een mooie aanvulling kan geven op wat ik thuis heb geleerd. Want in ruil voor een interessante les ben ik best bereid om het leerwerk als huiswerk te bewaren. En zo’n lesprogramma, dat is vermaak voor thuis.

Tessa Sparreboom (17) droeg deze column ook voor op de slotmiddag van De Balie leert. Een videoregistratie van die middag is te vinden.

Geef ons een lesje interpreteren, betoogt Iris Oosterhoorn (16) Er wordt vaak gedaan alsof leerlingen op de middelbare school alleen maar leren de lesstof te reproduceren. Maar naarmate de schoolperiode van een leerling vordert, komt de nadruk juist veel meer te liggen op vaardigheden als interpreteren, analyseren en evalueren. Leerling Iris Oosterhoorn (16) schreef er een column over. Lees hier de vorige column van Iris Oosterhoorn terug Een goede docent houdt iedere les de spreekbeurt van zijn leven, vindt Iris (17) Nu het middelbare-schooljaar ten einde loopt en de planning voor volgend jaar gemaakt wordt, wordt het tijd stil te staan bij de vraag: wat is eigenlijk de ideale leraar? Vandaag het antwoord van een van mijn leerlingen, Iris Oosterhoorn (17), die niet van toets tot toets wil leven. Lees hier de column van Iris Oosterhoorn