Beste,

Een verbod op het homohuwelijk zou je kunnen handhaven door op superwetenschappelijke wijze het geslacht van verloofden te onderzoeken – door hun DNA te analyseren ofzo. Maar daarmee is een verbod op het homohuwelijk nog niet wetenschappelijk onderbouwd.

Voor westerse natuurbescherming lijkt dit soms wél te gelden. Die wordt vaak ‘science-based’ genoemd, wetenschappelijk onderbouwd, maar dat is vooral omdat er wetenschappelijke methodes worden gebruikt.

Waar natuurgebieden komen, wordt bijvoorbeeld mede bepaald door de biodiversiteit te meten. Of het resultaat werkt, wordt vervolgens geëvalueerd door aantallen planten en dieren te monitoren. Allemaal wetenschappelijk. Maar is de westerse manier van natuurbescherming daarmee ook beter wetenschappelijk onderbouwd dan andere pogingen tot het behoud van ecosystemen?

Ik begin steeds meer te geloven van niet. De scheiding van mens en natuur, waarop de westerse kijk op natuurbescherming sinds jaar en dag is gebaseerd, is net zozeer een geloof als welk geloof dan ook.

Sterker nog, ik betrap mezelf soms op de gedachte dat de manier waarop ecosystemen in sommige traditionele niet-westerse culturen behouden blijven, in veel gevallen misschien wel beter past bij onze wetenschappelijke kennis.

Is het afscheiden van natuur de oplossing, of juist het probleem?

Dat gebeurt des te vaker sinds ik me ging verdiepen in de ‘30-by-30 deal’, een concreet plan voor wereldwijde natuurbescherming dat op tafel ligt in aanloop naar de biodiversiteitstop in Kunming, China, dit najaar.

Het idee ervan is om 30 procent van de aarde – zowel land als zee – tot beschermd natuurgebied te maken voor 2030. Het is gebaseerd op ecologische studies die inschatten dat dit het minimale percentage is. Er zijn al grote analyses uitgevoerd die volgens de laatste wetenschappelijke methodes bepalen óf dit economisch wenselijk is, en wáár die gebieden precies moeten komen. Allemaal zeer wetenschappelijk.

Maar is het hele idee om ecosystemen te behouden door middel van het scheiden van grond voor menselijk gebruik en grond voor de natuur, wel wetenschappelijk onderbouwd?

Dat is het niet, volgens de politieke ecologen Vijay Kolinjivadi en Gert Van Hecken. Integendeel. Deze kunstmatige scheiding is een voortzetting van het westerse kolonialisme dat juist tot een versnelling van de huidige natuurcrisis heeft geleid.

Hoe de scheiding tussen mens en natuur meer kapotmaakt dan beschermt Lees of luister het verhaal hier terug

Religie als wetenschappelijk onderbouwde methode

Het alternatief is om de landbouw zo in te richten, dat de natuur er juist kan floreren. Dat betekent wel dat maximale productie niet langer het doel is, en dus beleidsmatig beperkt moet worden. Maar is de westerse mens in staat om haar eigen consumptie willens en wetens binnen de perken te houden?

Ook over díe vraag biedt de wetenschap geen uitsluitsel. Wat wel bewezen is: sommige samenlevingen kunnen dit.

Hoewel de westerse cultuur een groot deel van de wereld heeft overgenomen, is er ook nog steeds een waaier aan traditionele niet-westerse samenlevingen. Hun manier van leven is doorgaans niet ‘science-based’. Ook dan zijn er regels die de omgang met de natuur in goede banen moeten leiden, maar die zijn niet gebaseerd op de wetenschappelijke methode. Ze zijn gebaseerd op religieuze geboden en rituelen.

Wat de kracht daarvan is, leerde ik van het boek Jaguarman van Raoul de Jong. Het gaat over winti, het zusje van voodoo in de Verenigde Staten. Het is de religie die tot slaaf gemaakten de kracht gaf om te overleven onder slavernij, en ontsnapte mensen in staat stelde om zelfvoorzienende samenlevingen op te bouwen in het regenwoud, die tot op de dag van vandaag bestaan. Lees er meer over in mijn aanbeveling. Kunstenaar Brian Elstak maakte er prachtige illustraties bij.

Voor deze sterke quote van Frits van Troon, die de regels van de natuur leerde van medicijnmannen in de Amazone, was geen plek meer in mijn stuk: ‘het gevolg van de vernietiging die we veroorzaken is niet dat de natuur verdwijnt, maar dat de natuur zich transformeert op een manier die ervoor zorgt dat wij mensen uiteindelijk niet zullen overleven.’

Dat sluit nou eens naadloos aan bij de wetenschap.

Natuurbescherming is een kwestie van geloof Lees dit verhaal hier terug

IQ is niet ‘aangeboren’

Verder schreef ik me deze maand druk over een column van emeritus hoogleraar biochemie Martijn Katan in NRC. Dat ging over zijn vermoeden dat de grote en stabiele kloof tussen arm en rijk in termen van gezondheid en inkomen in Nederland in steeds grotere mate het gevolg is van aangeboren verschillen in intelligentie.

Katan maakt zich zorgen dat we niet het goede doen om de kloof te dichten. Ik maak me er nog meer zorgen over dat hij als feit poneert dat IQ grotendeels aangeboren is. Want daarmee zet hij het zwaarste wapen op scherp van clubs die weinig op hebben met het dichten van die kloof.

Want IQ mag dan deels genetisch bepaald zijn, dat betekent niet dat je omgeving niks aan dat deel kan veranderen. Zoals geneticus Kathryn Paige Harden het zegt: ‘Bijziendheid is deels genetisch bepaald. De oplossing? Brillen. Die geven ons visuele gelijkheid.’

De mythe van aangeboren intelligentie: ongenuanceerd én levensgevaarlijk Lees dit verhaal hier terug

Vogelgriep

Tenslotte nog zoals elke nieuwsbrief, een korte update over vogelgriep. In Nederland waren er deze maand weinig gevallen, een luwte in de storm met ‘slechts’ geruimde 90,000 kippen. Wel vallen er onder wilde vogels nu erg veel doden, omdat koloniebroeders nu massaal samenkomen: superspreading events. Denk aan lepelaars en grote sterns, kwetsbare soorten.

Ook in de écht grote zeevogelkolonies, zoals in Schotland en Canada, vallen veel doden. Met dank aan de intensieve pluimveehouderij. Lees er meer over in

Dat was het voor nu. Veel dank voor je aandacht, en tot de volgende!


Nog geen lid van mijn nieuwsbrief? Schrijf je in en ontvang mijn nieuwsbrief elke maand in je inbox. Meld je hier aan