Voor ouders is het internet een zegen en een nachtmerrie. Heerlijk om je kinderen even een uurtje kwijt te zijn zich even een uurtje te laten vermaken. Het wordt wat minder leuk als het grut per ongeluk op pornosites terechtkomt. Of op Facebook vriendschapsverzoeken krijgen van vieze kerels. En je kind zich laat verleiden om steeds meer bloot te geven voor de webcam.

Een aantal media wakkert de angst graag aan. RTL Nieuws slingerde onlangs de de wereld in: Maakt jouw kind seksfilmpjes? Ga er maar vanuit! Als je even verder leest, kom je er al snel achter dat volgens kenniscentrum Rutgers WPF zeven procent van de jongeren tussen 12 en 17 jaar weleens een naaktfoto heeft verstuurd.

Dat klinkt al heel wat minder spannend. Een wat meer nuchtere benadering van online seksuele gevaren is dan ook broodnodig.

It’s complicated

Voor over vooroordelen over porno sprak ik Annemarie van Oosten. Zij doet onderzoek aan de universiteit van Amsterdam naar het effect van pornografie op jongeren. Ze vertelde dat ze steeds meer de indruk krijgt dat positieve en negatieve media-effecten, want daar hebben we het hier over, voor een groot deel afhankelijk zijn van het karakter en de omgeving van jongeren.

Porno heeft niet zozeer een corrumperende werking op iedereen, het versterkt bestaande opvattingen van jongeren en kan tot seksueel ongewenst gedrag leiden. Maar dan moet er wel al een voedingsbodem zijn: vaak heeft de jongere ook andere problemen, zoals verwaarlozing.

Haar denkbeelden las ik onlangs ook terug in het van de Amerikaanse onderzoeker It’s complicated: The Social Lives of Networked Teens. In het hoofdstuk Are Sexual Predators Lurking Everywhere? ontleedt én ontkracht ze de mythe dat het seksuele gevaar in alle online hoeken schuilt.

Angst voor predators

De gedachte dat internet gevaarlijk is voor jongeren, is niet zo vreemd. Extreme verhalen worden flink uitgemolken. In de Verenigde Staten was er tussen 2004 en 2007 een populaire tv-show: To Catch a Predator. Een tv-ploeg deed zich voor als minderjarigen om als lokaas te dienen voor vieze mannen.

YouTube
Zie hier een paar clips uit To Catch a Predator.

To Catch a Predator boezemt niet alleen ouders angst in, maar ook jongeren. boyd praat bijvoorbeeld uitgebreid met de veertienjarige Sabrina, die in een heel rustige en veilige Texaanse buitenwijk woont. Het meisje komt weinig buiten, omdat ze overal gevaren ziet. Dat is blijkbaar een normale manier van denken in haar sociale kring. Ook het internet ervaart ze als bedreigend. Ze neemt niet deel aan gesprekken op online fora, omdat achter ieder toetsenbord weleens een predator schuil kan gaan.

Gek genoeg kent Sabrina niemand die ooit is lastiggevallen, maar ze heeft weleens voorbeelden daarvan gezien in de misdaadserie Law and Order en uiteraard in To Catch a Predator.

Geen oude viezeriken

boyd dook in de criminaliteitscijfers en ontdekte dat het meeste (seksuele) geweld tegen kinderen wordt gepleegd door een familielid, buurman of kennis. Daarnaast neemt het aantal delicten tegen kinderen in de meeste ontwikkelde landen sinds de vroege jaren negentig af. Op sociale media vinden steeds minder seksuele avances plaats. De keren dat deze avances leiden tot misbruik, zijn zeer zeldzaam. En als dat toch plaatsvindt, dan is in dat geval één op de vijf daders een bekende van het slachtoffer.

‘Tieners die online risicogedrag vertonen, worstelen vaak ook in het echte leven. En lang niet alle jongeren hebben stabiele ouders die naar hen omkijken’

De daders zijn meestal geen oude viezeriken, maar mannen die nét meerderjarig zijn. Dit is een belangrijk punt. Journalisten en activisten halen vaak een aan waaruit zou blijken dat één op de vijf kinderen online seksueel lastig gevallen wordt. Dit onderzoek wordt echter vaak verkeerd geïnterpreteerd, aldus boyd. Inderdaad werd zo’n twintig procent van de jongeren met seksuele avances geconfronteerd, maar het overgrote deel daarvan kwam van jongeren van onder de 25 jaar. Slechts vier procent van de predators was ouder. Het is dan ook niet verwonderlijk dat driekwart van de jongeren geen problemen had met de seksuele toenadering.

De keren dat seksuele avances tot misbruik leiden, zijn zeldzaam. En wanneer misbruik plaatsvindt, is er vaak meer aan de hand met de jongere. Die vertoont bijvoorbeeld al seksueel risicogedrag. Of er is sprake van middelenmisbruik. Volgens boyd zijn de risico’s dan ook niet eerlijk verdeeld. ‘Tieners die online risicogedrag vertonen, worstelen vaak ook in het echte leven. En lang niet alle jongeren hebben stabiele ouders die naar hen omkijken. De meeste jongeren doen het prima, maar met degene met wie het slecht gaat, gaat het vaak ook heel slecht.’

boyd begrijpt de angst van ouders wel. Geen enkele ouder wil dat zijn of haar kind gevaar loopt. De potentiële kosten van onoplettendheid zijn simpelweg te hoog, ook al is de kans op een nare gebeurtenis heel klein. Maar ouders moeten ook rekenschap geven van de kosten van hun overmatige bescherming. Jongeren moeten toch een plek in de publieke ruimte, online én offline, veroveren.

Tot slot nog kort iets over de rest van het boek It’s Complicated. Ik heb hier maar één hoofdstuk behandeld, maar de rest is ook zeker de moeite waard. boyd onderzoekt hoe jongeren zich online presenteren, waarom ze zoveel delen en waarom ze zo geobsedeerd lijken door sociale media. Daarnaast onderzoekt ze online pesten en beantwoordt ze de vraag in hoeverre jongeren van nu digital natives zijn. Het is voor iedereen met opgroeiende kinderen een lekker nuancerend boek.

Lees hier It’s Complicated Je kunt het boek hier bestellen of gratis downloaden. Porno is vrouwvriendelijker dan ooit (en wat data nog meer over onze lusten verraden) Porno is vrouwonvriendelijk, vies, gewelddadig en beschadigt onze jongeren. Of niet? Sinds de opkomst van internetporno werpt kwantitatief onderzoek een heel nieuw licht op het genre. Hier de zes belangrijkste inzichten op een rij. NB: Dit artikel bevat expliciete beelden en taalgebruik. Lees verder