Twee weken geleden werd in mijn tuin het eerste deel gepresenteerd van de serie Behind the Blue Screen. Drie korte ‘huis-tuin-en-keukenfilms’, waarin iemand verslag doet van zijn of haar leven. Het unieke hieraan: het waren films uit Iran, gemaakt door Iraniërs, die dankzij voor deze serie ontworpen virtuele blauwe maskers vrijuit konden praten over hun ervaringen.

Met steun van het Mediafonds ontwikkelden de makers van het project Behind the Blue Screen, filmmaker Jaap van Heusden en ontwerper Ruben Pater, een app om inwoners van Iran te bereiken. Er is slechts een handvol correspondenten in het land overgebleven en die moeten erg oppassen de autoriteiten niet te veel voor de voeten te lopen.

Waarom het dan niet aan de studenten, expats en immigranten zelf vragen? Die namen hun verhaal op met behulp van een beveiligde smartphone en de speciale app. Die app bewerkte de videobeelden direct, zodat de Iraniërs vrijuit konden spreken. Vervolgens konden ze de smartphone doorgeven en de verhalen delen met andere Iraniërs. Zo ontstaat een keten van verhalenvertellers, die nu ook tot hier reikt.

Wat blijkt? De videoselfies zijn geen filmpjes met politieke statements of hard nieuws. Het zijn gewone verhalen die ons de mogelijkheid geven Iran te leren kennen. De filmpjes tonen geen verhalen van slachtofferschap, maar anekdotes vol details, zelfspot en gevoel voor drama.

The Very Religious Schoolgirl

De vraag die de makers stelden aan de Iraniërs die ze met hun Blue Screen-app op pad stuurden, was steeds: welk verhaal vind jij dat wij over Iran moeten horen? Een thema dat vaker terugkomt is de eerste schooldag. Ook in Nederland leer je vaak pas op school zelfstandig met de buitenwereld omgaan. In Iran is het verschil tussen binnen- en buitenshuis enorm. In onderstaand verhaal wordt een meisje op school voor het eerst geconfronteerd met het regime en dat vraagt om een creatieve aanpak.

Vimeo

When I Grow Up

Als je in Nederland Iraanse dertigers ontmoet, zijn ze vaak opgegroeid tijdens de Iran-Irak-oorlog (1980-1988). Ze kunnen zich nog goed herinneren hoe Teheran werd gebombardeerd en hoe neven en ooms naar het front werden gezonden. Deze verteller vond de oorlog op tv destijds machtig interessant en koesterde een ongewone jongensdroom, die op school serieus werd genomen.

Vimeo

Frowned Upon

Wie goed kijkt, ziet achter het blauwe masker ook onzekerheid, angst en de dreiging van de instituties. Maar de angst zegeviert niet altijd. Iran veranderde na de revolutie van 1979. Veel ouders waren voor die tijd nog gematigd moslim of zelfs openlijk communist. Nu werden vrijheden in rap tempo aan banden gelegd. En hun kinderen moesten leren laveren tussen de vrijheden van thuis en de strenge restricties op school.

Vimeo

Filmmaker en ontwerper Ruben Pater zijn nog lang niet uitverteld. Daarom blijf ik de komende tijd de aandacht vestigen op andere korte films in deze serie.

De eerste aflevering van Behind the Blue Screen Journalistiek vanuit Iran is geen sinecure. De veiligheid van bronnen en journalisten is moeilijk te garanderen. Hoe krijg je de verhalen uit dit land dan toch verteld? Filmmaker Jaap van Heusden en ontwerper Ruben Pater ontwikkelden een methode waarmee hen dat gelukt is. Vandaag zijn de eerste resultaten van hun project te zien. Bekijk hier de aflevering Correspondentavond: Behind the Blue Screen Op 24 oktober in Pakhuis de Zwijger: Wat is nu dat echte Iran precies? Oordeel zelf, en kom luisteren naar wat Iraniërs zelf te vertellen hebben. Niet in onze microfoon, maar als videoverhalen. Op 24 oktober presenteren we een avond vol verhalen uit Iran, het land van verhalenvertellers bij uitstek. Kijk hier voor meer informatie over deze avond.