/dc-useruploads-images/a3628f5b605a44e88bb1a5f95682d33d.png)
Parijs, 1836. Het zijn de hoogtijdagen van de romantiek. De Poolse componist Frédéric Chopin woont sinds kort in de stad van de liefde. Hij speelt piano op een salonavond wanneer een kleine, donkerharige vrouw verschijnt, gekleed in de kleuren van de Poolse vlag.
George Sand, een van de eerste Franse romanschrijfsters, heeft zich in rood en wit gehuld om de pianist te imponeren. Met weinig succes. Wie moet dat voorstellen, wil Chopin van zijn vrienden weten, noem je dát een vrouw?
Sand is een ongebruikelijke verschijning voor haar tijd: draagt broeken, rookt pijp, heeft affaires bij de vleet – met mannen en vrouwen. En als ze iets wil, maakt ze er werk van. Niet lang na hun ontmoeting hebben zij en Chopin een relatie (ze zal hem ‘Chop Chop’ noemen en voor elk van hun vrijpartijen een streepje kerven in het hout van het bed). De stormachtige verhouding wordt een belangrijke bron van creativiteit voor Chopin. En van liefdesverdriet, iets waar de pianist veelvuldig aan lijdt.
Dat deelt hij met Roel van Duijn, ex-provo en -Kabouter, activist, schrijver, oprichter van het Chopingenootschap. En liefdesverdrietconsulent (mogelijk de enige van Nederland).
Ik benaderde Van Duijn in de hoop met hem te spreken over hoe idealisme en romantiek zich tot elkaar verhouden. Hoe iemand die de filosofie van de jaren zestig op allerlei manieren heeft geleefd, aankijkt tegen de liefde. Wat er gebleven is. En wat veranderd.
Toen ik hem voor dit interview vroeg een bron te bedenken die van invloed is geweest op zijn ideeën over de liefde, hoefde hij niet lang na te denken. ‘Ik ga Chopin voor je spelen,’ mailde hij me. Tussen de stukken door vertelt hij over het korte, intense leven van zijn lievelingscomponist.
‘Dat vlinderachtige…’ zegt hij, na de laatste noten van een afscheidswals voor Chopins eerste gedoemde liefde, ‘dat was iets heel nieuws in die tijd. Het is sensueel, drukt duidelijk verliefdheid uit.’
Chopin is volgens Van Duijn bij uitstek relevant als we het over romantiek hebben. ‘Hij was een van de eersten die klassieke kunst inruilde voor romantische kunst. Hij begon te componeren naar zijn allerindividueelste emoties en brak daarmee met een schoolse, stichtelijke traditie.’
Na de wals krijg ik een minder vlinderachtig stuk te horen. ‘Chopin was in Wenen,’ legt Van Duijn uit, ‘toen hij te horen kreeg dat de Russen de steden in zijn vaderland Polen kort en klein sloegen. Uit wanhoop heeft hij toen zijn Revolutie-etude gecomponeerd: een uitbarsting van woede en verlangen naar opstand.’
Romantiek en revolutie. Ook dat deelt Van Duijn met zijn lievelingscomponist. Hij is 72 en kijkt terug op roerige decennia van actievoeren en liefhebben. Niet altijd met de gewenste uitwerking, wel altijd met idealisme en overgave.
Liefde en de buitenwereld
Naast de voordeur van zijn Amsterdamse doorzonwoning hangt een bordje: HULPPOST LIEFDESVERDRIET. Toen hij in 2003 met zijn zoveelste liefdesverdiet kampte, besloot hij zijn gestrande relaties te onderzoeken. Hij zocht lotgenoten en ontdekte dat hij anderen kon helpen, misschien wel beter dan zichzelf. Een opleiding voor therapeut heeft hij niet gevolgd, hij gaat uit van zijn allerindividueelste, jarenlange ervaring.
Mensen komen bij hem om te praten. Ze vinden hem via zijn site Liefdesverdriet.info. ‘Sommigen zijn de zelfmoord nabij.’ Over zijn eigen dalen schreef hij een boek, Liefdesverdriet. Daarin kijkt hij, na zich veertig jaar lang alleen op de buitenwereld te hebben gericht, ook kritisch naar zichzelf en zijn voorbije relaties.
‘Toen ik begon met de praktijk hebben we duizend mensen opgebeld. De helft wist niet eens waar we het over hadden. Liefdesverdriet, wat is dat?’
Ik vraag hem of dat de oorzaak is van dat overmatige liefdesverdriet, te veel op de buitenwereld gericht zijn. ‘Het heeft ermee te maken. Ik was als activist en politicus erg geconcentreerd op hoe je de maatschappij kunt verbeteren; veel minder op wie ikzelf was en hoe je in de liefde het beste gelukkig kunt worden.’
Maar of je vatbaar bent voor liefdesverdriet, is volgens Van Duijn ook een kwestie van karakter. ‘Toen ik begon met de praktijk heb ik met hulp van psychologiestudenten duizend mensen opgebeld. De helft wist niet eens waar we het over hadden. Liefdesverdriet, wat is dat? De andere helft, die wel vatbaar is, bleek vaak de neiging te hebben zich aangetrokken te voelen tot partners die ze ongelukkig maken. Ik had vroeger ook een sterke voorkeur voor drama queens. Mijn moeder was zo’n type en ik ben het blijven associëren met vrouwelijkheid en spanning. Het was wat ik het leukst vond en zo dacht ik dat het hoorde.’
Nog steeds vindt hij dat hij zijn ‘hart moet volgen. ‘Maar tegelijk is het belangrijk om te leren van de geschiedenis. Toen ik er voor de zoveelste keer in zat, kwam ik tot de conclusie: ik ben te gericht op labiele vrouwen. Ik moet voortaan opletten of iemand met wie ik iets wil stabiel is, haar van tevoren onderzoeken. Heeft ze goede, lange vriendschappen? Een goede relatie met haar familie? En natuurlijk: wil zij ook echt iets met mij?’
Liefde en realisme
Het klinkt rationeel voor een romanticus. ‘Realisme is het begin van alle romantiek, daar ben ik achter gekomen. Lang heb ik vooral geloofd in irrationele liefde op het eerste gezicht, waaraan je je zonder nadenken overgeeft. Pats, boem, verliefd, en dan met elkaar naar bed en dan trouwen. En eigenlijk stelde ik me dan ook altijd voor dat dat voor eeuwig zou zijn.’
Trouwen, zegt hij. In het lieflijke huis verwijst weliswaar weinig naar een ruig activistisch verleden – Van Duijn schenkt thee in mokken met harten erop; op tafel staat op een kleedje een vaas met donkerroze rozen. Toch verbaast het me van een vrijdenker als hij, trouwen. Heeft hij altijd in het huwelijk geloofd?
‘Vanaf mijn 33ste. Dat is zo’n magisch punt in een mensenleven,’ lacht hij. ‘De leeftijd waarop Jezus stierf, waarop Bilbo in De hobbit de wereld in trekt.’ Van Duijn was wethouder van Amsterdam geweest, had met zijn utopische ideeën veel tegenwerking gehad van conservatievere partijen. Hij zag zich geconfronteerd met de beperkingen van zijn idealen en nam uitgeput wijk naar het platteland, samen met de vrouw van wie hij op dat moment hield. Ze trouwden, kregen kinderen, melkten koeien, maakten kaas. ‘Ik had behoefte aan blijvend liefdesgeluk.’
Liefde en meer liefde
Tot die magische 33, gedurende zijn tijd als anarchist, was hij tegen monogamie geweest. ‘Ik vond dat je er jaloezie mee inbouwde. Jaloezie, dat was het doden van de creativiteit van de ander. Ik had een relatie waarin we ervan uitgingen dat het helemaal oké was als de ander ook met anderen ging. En dat je dan vooral niet jaloers mocht zijn. Zo ging het natuurlijk niet; zodra zij met een andere jongen naar bed ging, werd ik vreselijk jaloers. Ik zon dan op wraak door weer met een ander meisje naar bed te gaan. En dat deed zij dan natuurlijk ook weer en zo escaleerde het.’
Spijt? ‘Helemaal niet. Ik heb erg van die periode genoten, er veel van geleerd en denk dat het goed is als jonge mensen dit soort dingen doen. De wereld verkennen. Kijken wat er te halen valt.’
‘Ik had een relatie waarin we ervan uitgingen dat het helemaal oké was als de ander ook met anderen ging. En dat je dan vooral niet jaloers mocht zijn’
Polyamorie, noemt men dat tegenwoordig. Deze ethische non-monogamie leeft zodanig dat er een nieuw woord voor is bedacht. Er verschijnen de laatste tijd veel boeken en artikelen over. Is dat een teken dat we de jaren zestig heroverwegen? ‘Nou ja, de jaren zestig zijn in zoverre actueel dat er wereldwijd grote behoefte is aan vrijheid, democratie en individuele ontwikkeling. Dat staat op veel plaatsen onder druk.’
En saamhorigheid dan? ‘Zeker, dat ook. Maar gemeenschap is goed als het van onderop komt en niet van boven wordt opgelegd, zoals dat nu bijvoorbeeld in Rusland gebeurt. Mensen worden daar gedwongen bepaalde dingen te doen, te denken, te lezen en andere dingen per se niet.’
Liefde en Rusland
We spreken over hoe dat ook op het gebied van de liefde geldt. ‘Poetin heeft een nieuwe vlag laten ontwerpen met daarop een man en een vrouw en drie kinderen. De vlag van de liefde, volgens de Russische president, afgekeken van de Franse antihomobeweging La Manif Pour Tous. Dat zoiets door de staat wordt opgelegd, is vreselijk. Het antwoord op dat soort onderdrukking ligt denk ik nog steeds in idealen die ontstonden in de jaren zestig.’
Rusland gaat Van Duijn de laatste jaren aan het hart omdat hij, na een reeks verdrietige scheidingen, inmiddels getrouwd is met een Russische. Boven de piano, onder het portret van Chopin, hangt een foto van hem en Marina. Ze hebben elkaar ontmoet op Relatieplanet.nl.
Achteraf vermoedt hij dat Marina’s foto hem deed denken aan actrice Julie Christies met bont omkranste blonde schoonheid in de klassieker Doctor Zhivago (waarin ook revolutie en romantiek hand in hand gaan). ‘Lara, heet ze in die film. Ik heb hem gezien toen ik zestien was en die vrouw sneed als een mes door mijn ziel. Ik had lang fantasieën over haar.’
Marina mocht dan aan de Wolga wonen en twintig jaar jonger zijn, Van Duijn kocht een Russisch woordenboek en boekte een vlucht naar Moskou. ‘Ik zat klappertandend in het vliegtuig, bang dat ze toch niet zo leuk was als ik had gedacht, bang ook dat ze me zouden arresteren, met mijn verleden. Maar Marina stond vriendelijk te zwaaien op het vliegveld en na een uur vond ik haar al leuker dan ik had gehoopt. We hebben dezelfde dag voor het eerst gezoend op het Rode Plein.’
De ingrediënten voor blinde overgave waren er, maar Van Duijn, ouder, wijzer, besloot eerst naar de feiten te kijken. ‘Ik ben Marina volgens mijn nieuwe theorie gaan onderzoeken. Een beetje stiekem, natuurlijk. Of ze een goede band had met haar ouders, of ze ook echt iets met mij wilde. Niet of we gemeenschappelijke hobby’s hadden of dat soort dingen, het ging me om haar inzet, haar stabiliteit, haar liefdeskracht. De antwoorden waren heel bevredigend.’
Hij en Marina hebben het goed, zegt Van Duijn. Hij is bewuster, realistischer en onafhankelijker.
Liefde en creativiteit
Zo hoopt hij ook dat zijn liefdesverdrietcliënten bij hem weggaan. Soms hebben ze daar maar één gesprek voor nodig, soms komen ze wekenlang terug.
Een van de grootste misverstanden die hij tegenkomt bij cliënten is de gedachte dat ze de betreurde geliefde moeten ‘loslaten.’ ‘Dat idee is rijp voor de prullenbak. Loslaten gaat duidelijk niet, anders zaten ze niet bij mij. Soms zijn ze al meerdere jaren in dat verdriet verwikkeld. Ik adviseer die mensen om radicaal afscheid te nemen. Een daad te stellen. Wraak te nemen soms zelfs, door bijvoorbeeld de autobanden van de ex lek te steken. Of, minder radicaal, een fles met afscheidsbrief te water te laten. Ceremonieel het mes erin, dat werkt veel beter dan zogenaamd loslaten.’
Het lijkt mij een gangbaar hedendaags idee, dat loslaten. Waar komt het vandaan? vraag ik hem. ‘Tsja, het past als vriendelijke gedachte wel in een go with the flow-mentaliteit. Maar het is een heel passieve gedachte. Zelfmisleiding. Het idee is nu juist dat iemand de regie over zijn leven weer terugneemt en actief zijn eigen plan trekt. Mensen die bij mij komen, zitten gevangen in het idee dat die ene “de ware” is.’
De Ware. Dat herinnert me eraan dat ik Van Duijn eigenlijk als eerste had willen vragen of hij in ‘de ware’ gelooft. Maar hij is al begonnen Chopin te spelen. Het antwoord is inmiddels duidelijk. Ik heb een realistische romanticus tegenover me. Iemand die met bonzend hart op een vliegtuig springt op weg naar een Russin die hem doet denken aan een filmster, maar als het erop aankomt een weloverwogen partnerkeuze maakt.
Liefdesverdriet heeft hij voorlopig uit zijn eigen leven gebannen, maar het fascineert hem nog steeds, als scheppende kracht. Chopin stierf op zijn 39ste, zonder zijn Sand aan zijn zijde. Er was revolutie in Frankrijk en zij, met haar drang om steeds weer iets nieuws te ontdekken, was geïnteresseerd geraakt in allerlei andere mannen. Toch gelooft Van Duijn dat Chopin geen spijt heeft gehad van zijn jaren met haar. Het was een relatie waar heel veel creativiteit uit voortgekomen is. Misschien had zijn mooiste werk zonder haar niet bestaan.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
