Je bent op reis in een ver, warm land en je Rough Guide of Lonely Planet maakt in een kadertje gewag van een eeuwenoud ritueel, een ritueel waarbij aanhangers van een of andere cultus op een vast tijdstip bijeenkomen om te zingen, te prevelen, te eten en te luisteren naar teksten van minimaal tweeduizend jaar oud, teksten die worden voorgelezen door een man in traditionele klederdracht die te midden van vlammen en walmen vervolgens een boek, een brood en een beker de hoogte in steekt. Een ritueel waar buitenstaanders meer dan welkom zijn, ongeacht hun gezindte, en dat, niet onbelangrijk voor de avontuurlijke reiziger, kosteloos is, terwijl het toch makkelijk een vol uur duurt.

Het zou een ‘top spot’ zijn, om het in het backpacks te zeggen.

Dat ritueel bestaat. Het heet: de mis.

Maar doordat het zo dichtbij is, zien we niet meer hoe opmerkelijk het is. In laat-katholieke contreien als Vlaanderen en Zuid-Nederland krimpt de minderheid die er nog aan deelneemt steeds verder. En voor de meeste inwoners is het iets belegens uit de vorige eeuw - als de herinnering eraan al niet beschimmeld is geraakt met oud schuldgevoel, nare ervaringen of recente onthullingen.

Enkele jaren geleden omschreef de Vlaamse essayist Luc Devoldere zichzelf als ‘post-katholiek.’ De inhoudelijke leerstellingen waren hem vreemd geworden, de vormentaal bleef hem vertrouwd. Een goede term, maar kennelijk zijn velen nog niet post-katholiek genoeg geworden om de verlopen schoonheid van het christendom en zijn rituelen weer op waarde te kunnen schatten.

Nu en dan stap ik dus maar een kerk binnen. Altijd moet ik dan denken aan die onvergetelijke regels uit ‘Church going,’ dat magistrale gedicht van Philip Larkin dat enigszins knullig begint:

Hatless, I take off
my cycle-clips in awkward

Om vervolgens dwingende vragen over de toekomst van deze gebouwen te stellen:

Power of some sort or other will go on
In games in riddles seemingly at random;
But superstition like belief must die
And what remains when disbelief has gone?
Grass weedy pavement brambles butress sky

Hoewel hij niet weet hoeveel die ‘muffe schuur met bijgebouwen’ waard is, stelt hij vast:

It pleases me to stand in silence here
A serious house on serious earth it is.

YouTube
Hoor hier de dichter voordragen.

Ooit maakte ik een paasmis mee in een koptisch klooster in de Egyptische woestijn. Drie uur lang onwereldse schoonheid. Op een andere keer: een Russisch-orthodoxe bruiloft in Sint-Petersburg. En natuurlijk al die vieringen in Congo, schitterend, uitbundig, eindeloos.

In de herfst van vorig jaar kreeg ik een uitnodiging om in de abdij van Orval over mijn werk te komen spreken. Orval ligt verscholen in de Ardennen, te midden van okeren loofhout. De monniken leven er al enkele eeuwen in stilte, maar nu en dan is er tijd voor gesprek. ‘Onze communauteit is klein geworden,’ had de abt mij geschreven, ‘ik weet niet of wij uw gebruikelijke gage kunnen betalen.’ Toen ik hem antwoordde dat die kon bestaan uit twee pullen Orval en een bed, was de zaak beklonken.

Na mijn lezing mocht ik mee naar het avondgebed. In de immense, donkere, art déco-kerk zong een handjevol mannen in donker habijt het Salve Regina, de dagsluiting. Buiten lagen de roestige, koude bossen. De monniken keerden zich naar het verlichte glas-in-loodraam van de Maagd Maria, hoog in de kerk. Ik zag enkel hun ruggen, hun zingende ruggen waarvan de schouders na elke gregoriaanse zangregel even welfden. En ik stond daar, goddeloos getroost door oude woorden, oude gebaren en zoveel schoonheid.

Meer odes?

Ode aan het liften Wekelijks bezing ik iets, iemand of ergens. Deze week een lofzang op de beste opleiding burgerschapsvorming die ik ooit kreeg: het liften. Lees de ode hier terug Ode aan Joost Zwagerman Joost Zwagerman is overleden. Dit zijn mijn herinneringen aan de erudiete, gretige, gulzige en vurige man. Lees de ode hier terug Ode aan een vloeibaar meesterwerk De Belgische choreografe Anne Teresa De Keersmaeker behoort al jaren tot de absolute wereldtop. Maar wat ze met haar laatste productie Work/Travail/Arbeid doet, is van een onaardse schoonheid. Een dansvoorstelling die negen weken duurt. Lees de ode hier terug