Kind en carrière: ze gaan best samen, maar niet vanzelf, en niet te allen tijde. Wie in Nederland zwanger is, heeft daarom recht op 16 weken zwangerschapsverlof, betaald door de overheid. Die regeling bestaat al bijna honderd jaar, en is bedoeld de gezondheid van zwangere vrouwen te beschermen.
Wie in Nederland vader wordt, heeft recht op twee dagen betaald kraamverlof (ook wel vaderschapsverlof of partnerverlof genoemd) en ook, sinds kort, op drie extra dagen onbetaald verlof.
Ten slotte hebben alle Nederlandse werknemers het recht om ouderschapsverlof op te nemen: 26 keer het aantal werkuren in de week voor zowel vader als moeder, op te nemen in de eerste acht levensjaar van het kind. Deze regeling is bedoeld om de combinatie van arbeid en zorg te vergemakkelijken, maar het verlof is onbetaald: je moet het je dus kunnen veroorloven, om tijdelijk in inkomen achteruit te gaan.
Er gaan steeds meer stemmen op voor het verruimen van verlofregelingen. De OESO kwam eind vorig jaar nog met een policy brief waarin betaald verlof voor vaders werd aanbevolen en de SER bepleitte ‘een verruiming van de verlofmogelijkheden voor jonge vaders en moeders’ in haar rapport Een werkende combinatie. In de media komt het onderwerp ook geregeld terug, zo ook bij De Correspondent. Maar wat beloven de politieke partijen er deze verkiezingen over? En wat te stemmen als het om ouderschapsverlof gaat?
Hoe Nederland het internationaal gezien doet
Met het huidige pakket aan regelingen voor jonge ouders behoort Nederland internationaal gezien tot de middenmoot. In het Verenigd Koninkrijk krijgt een vrouw 39 weken zwangerschapsverlof, in Ierland zijn het 26 weken en in Italië 21 weken. Vaderschapsverlof is bijna overal langer dan in Nederland: België, Frankrijk, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk geven kersverse vaders twee weken betaald verlof, Finland ongeveer drie en Litouwen zelfs vier.
Daarbovenop kunnen zowel vaders als moeders in veel landen ouderschapsverlof opnemen waarbij ze volledig of gedeeltelijk financieel worden gecompenseerd. In Duitsland bijvoorbeeld krijgt een moeder 14 weken zwangerschapsverlof, maar kunnen beide ouders daarnaast ‘Elternzeit’ opnemen, tegen ongeveer 67 procent van het loon. Zelfs wie een jaar wegblijft mag daarna gegarandeerd terug naar zijn of haar baan. De overheid betaalt dit, en om te stimuleren dat niet alleen moeders, maar ook vaders van de regeling gebruik maken, krijgen ouders samen twee maanden extra als beide ouders verlof opnemen. Zulke incentives of ‘daddy quotas’ – ouderschapsverlof dat alleen voor vaders beschikbaar is – zijn er ook in IJsland, Noorwegen en Zweden.
Door ouderschapsverlof betaald te maken wordt het voor iedereen toegankelijk: dit kan helpen ongelijkheid tegen te gaan
Voor een ruimhartiger vaderschaps- en ouderschapsverlof zijn veel argumenten aan te dragen. Het is beter voor de baby, die op minder jonge leeftijd naar de crèche hoeft en een meer betrokken vader krijgt. De arbeidsparticipatie van vrouwen zou omhoog gaan wanneer zij in eerste instantie langer bij hun baby kunnen blijven; zorgtaken raken blijvend beter verdeeld tussen vaders en moeders; en discriminatie op de arbeidsmarkt tegen vrouwen zou dalen op het moment dat een werkgever weet dat zowel een man als een vrouw een tijd uit de running zal zijn in het geval van voortplanting. En oh ja, door ouderschapsverlof betaald te maken wordt het voor iedereen toegankelijk: dit kan helpen sociale en economische ongelijkheid tegen te gaan.
Het is dus goed voor het kind, voor de emancipatie én voor de gelijkwaardigheid binnen relaties en in de maatschappij om ouders allebei de kans te geven (even)veel tijd met hun pasgeboren baby door te brengen. Daar komt bij dat het kostwinnersmodel uit de mode raakt en ook vaders meer en beter betrokken willen zijn bij de opvoeding van hun kinderen.
Wat de partijen beloven
Dit is allemaal niet onopgemerkt gebleven. Bij de verkiezingen in 2012 was het onderwerp praktisch nonexistent: de PvdA en D66 hadden het vaag over ‘verlofmogelijkheden,’ het CDA wilde het kraamverlof voor vaders van 2 naar 5 dagen verlengen, en GroenLinks was, met een voorgestelde verlenging van het zwangerschapsverlof naar 20 weken en een kraamverlof voor partners van twee weken, het ruimhartigst.
Deze ronde leeft het onderwerp aanzienlijk meer, zeker links van het midden. GroenLinks is weer het ruimhartigst, PvdA, D66, CDA en PvD liggen redelijk op één lijn, en SP is, ondanks dat de partij in het verleden meerdere moties rondom dit onderwerp heeft ingediend, het meest vaag.
GroenLinks wil vier weken betaald kraamverlof voor partners, en zeven weken extra betaald ouderschapsverlof (tegen 70 procent van het loon) voor elke werknemer, op te nemen in de eerste 9 maanden.
De PvdA wil drie maanden betaald verlof voor partners.
De Partij voor de Dieren wil ook drie maanden betaald verlof voor partners.
D66 schrijft twaalf weken betaald verlof voor partners voor tegen 70 procent van het loon (mits opgenomen in de eerste 6 maanden).
Het CDA wil 3 maanden extra verlof voor beide ouders samen, tegen 70 procent van het loon, en te verdelen in onderling overleg.
De ChristenUnie stelt voor het zwangerschapsverlof verlengen van 16 naar 20 weken, en het verlof voor partners van vijf naar tien dagen.
Nieuwkomer DENK wil het vaderschapsverlof met 8 dagen verlengen.
Nieuwkomer Artikel 1 wil ‘het verlof voor alle ouders binnen het gezin’ naar ‘een totaal van 4 maanden’ brengen.
De SP wil het partnerverlof verlengen ‘in overleg met de sociale partners.’
Voor de VVD, de PVV, de SGP en 50Plus zijn werkende moeders en zorgende ouders geen issue, althans, niet een issue waar de overheid zich tegenaan heeft te bemoeien in de vorm van verlofregelingen.
Resultaten uit het verleden...
Goed, voorstellen in verkiezingsprogramma’s zijn weinig meer dan dat: voorstellen, waarvan iedereen weet dat ze tijdens de formatie kunnen worden aangepast, uitgeruild, of afgezwakt.
Dat verlofregelingen voor jonge ouders dit jaar in meer programma’s voorkomen dan bij de vorige verkiezingen, is dan ook eerst en vooral een teken van de toegenomen maatschappelijke belangstelling voor het onderwerp; toekomstvoorspellingen zou ik er niet op baseren.
Is er ondanks de relatief recente interesse wel iets te zeggen over hoe partijen in het verleden met partnerverlof en ouderschapsverlof zijn omgegaan? Een beetje. In de infocards vind je welke (weinige) partijen instemden met de moties.
- Spitten we de zoekmachine Watstemthetparlement.nl door op moties rondom ouderschapsverlof, dan zien we dat SP en GroenLinks al vroeg met het onderwerp bezig waren. In 2007 diende SP bijvoorbeeld een motie in om 26 weken betaald ouderschapsverlof tegen 70 procent van het minimumloon in de wet te verankeren, in 2009 diende GroenLinks een motie in om het ouderschapsverlof deels betaald te maken.
- In 2014, de afgelopen kabinetsperiode dus, stelde SP voor om alleenstaande ouders die de zorg voor hun kind niet met een ex-partner kunnen delen, dubbel ouderschapsverlof te laten opnemen.
- Ook stelde SP opnieuw voor om het ouderschapsverlof financiëel te compenseren, ditmaal met 75 procent van het minimumloon.
- Daarnaast dienden SP en Groenlinks samen een amendement in om het partnerverlof uit te breiden van twee naar vijf dagen.
- Alleen met het wetsvoorstel dat een jaar later de verruiming van het partnerverlof van twee naar vijf dagen regelde, stemden alle partijen in, met uitzondering van de fractie Kuzu/Özturk.
- De PvdA heeft daarnaast in de afgelopen kabinetsperiode geregeld kamervragen gesteld over het tamelijk krappe partnerverlof.
Wat moet je stemmen?
Als enige leidraad voor je keuze in het stemhokje is het verlof voor ouders wellicht een te kleine en ook nog een te onzekere factor. Het thema begint pas net een beetje momentum te krijgen: waarschijnlijk kunnen we over een paar jaar pas zien in hoeverre de beloftes kans van slagen hebben. Duidelijk is in elk geval dat GroenLinks en SP zich al lang inspannen om de verlofmogelijkheden te verruimen, en dat van die twee, GroenLinks nu met het meest concrete plan komt.
Ook D66, PvdA, Partij voor de Dieren en CDA willen naar een verlofvriendelijker toekomst, en het was onder een PvdA-minister dat het vaderschapsverlof al iets werd uitgebreid. Een stem voor die partijen kan dan ook geen kwaad als dit thema je aan het hart gaat; en dat geldt ook voor een stem op de ChristenUnie.
Vind je dat combinatie van kind en carrière überhaupt geen overheidszaak zou moeten zijn, geef je stem dan aan VVD, PVV, of SGP.
Voor dit stuk kreeg ik onder meer hulp van Marilse Eerkens, Laura den Dulk van de Erasmus Universiteit, en Zehra Sariaslan en Suzanne Bauma van Atria, waarvoor dank.
Dit verhaal is onderdeel van een serie op De Correspondent waarin verschillende correspondenten campagnebeloften vergelijken met stemgedrag. Voor de research maken we gebruik van de zoekmachine Wat stemt het parlement.
Gender in verkiezingstijd Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis Atria scande alle verkiezingsprogramma’s op emancipatie-gerelateerde onderwerpen, waaronder partnerverlof maar ook zaken als zwangerschapsdiscriminatie, geweld tegen vrouwen, kinderopvang en de loonkloof. Wil je volgen wat ik zoal lees en schrijf? Schrijf je in voor mijn nieuwsbrief Op De Correspondent verdiep ik me in moderne sleutelwoorden en schrijf ik over alledaagse cultuur. Wil je per mail op de hoogte blijven van nieuwe stukken in de maak en wat ik zoal voor moois tegenkom op De Correspondent en daarbuiten? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief!
Lees ook:
De Verkiezingsgids van De Correspondent We delen onze verkiezingsverhalen niet alleen op het platform, maar ook in De Verkiezingsgids. Wil je als eerste een seintje krijgen, meld je dan aan voor ons speciale verkiezingsevenement op Facebook. Welke partijen investeren in de belangrijkste ontwikkelingsperiode van een mens: nul tot vier jaar? Welke kansen benutten politieke partijen om de ontwikkeling van baby’s en peuters een zet in de goede richting te geven? Marilse Eerkens keek naar de daden van de afgelopen vier jaar én de plannen voor de komende vier jaar. Inclusief stemadvies. Welke partijen nemen cultuur serieus? Wat zeggen de verkiezingsprogramma’s over kunst en cultuur? Nina Polak zet het voor je op een rijtje. Het goede nieuws: er is reden tot optimisme. Waarom de doorberekeningen van het CPB misleidend zijn De SP zorgt op korte termijn voor de meeste banen, de VVD op lange termijn voor de minste werkloosheid. Tenminste, als je de doorrekeningen van het Centraal Planbureau (CPB) van de verkiezingsprogramma’s erbij pakt. Maar bij die berekeningen doet het CPB nogal wat twijfelachtige aannames.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!