Maak kennis met wier schrijftalent haar een verschrikkelijke tocht naar Europa bespaarde. Dit jaar verscheen een verhalenbundel, Die Erfindung der Deutschen Grammatik (De uitvinding van de Duitse grammatica), gebaseerd op haar leven als nieuwkomer in Berlijn.

Het leverde haar een tournee op, nog voordat ze een vaste woning in haar nieuwe thuisland had gevonden. Abbas heeft grote amandelvormige ogen en kijkt zoekend rond als ik haar vragen stel via Skype. Een vrouw die nog aan haar omgeving moet wennen. Haar Engelse zinnen verraden een Arabische melodieuze ondertoon.

Abbas: ‘Ik verzon uiteindelijk verhalen over mijn reis naar Duitsland omdat ik mij schuldig voelde dat ik met het vliegtuig was gekomen. Bovendien had ik een visum voor drie maanden,’ schrijft ze in haar boek. In de lange rij voor de asielaanvraag in Berlijn, kwam ze Syriërs tegen die stuk voor stuk dramatischer tochten hadden meegemaakt.

Het leren van de taal

Maar ze sprak ook Syriërs die net als zij het vliegtuig naar Duitsland hadden genomen. ‘Het duwt hen in een slachtofferpositie,’ schrijft ze in Die Erfindung der Deutschen Grammatik. ‘De asielaanvraag wordt door hoogopgeleide Syriërs als een smet ervaren.’

‘De asielaanvraag wordt door hoogopgeleide Syriërs als een smet ervaren’

Maar toen de eerste verblijfsvergunningen werden uitgedeeld, kwam een andere vraag boven: ‘Wie is minder vluchteling?’ Een verblijfsvergunning van vijf jaar verlost je van het stempel ‘vluchteling’ want dan mag je jezelf ‘gast’ noemen,’ schrijft ze in haar boek. ‘Gast’ klinkt inderdaad minder hulpbehoevend dan ‘vluchteling’.

Visum of niet, iedereen moest de taal leren. Abbas had er in het begin weinig zin in: ‘Fuck the system! Ik besloot de straat op te gaan en zelf Duits te leren. Want een nieuwe taal leer je op straat. In de school van het leven.’ Die boodschap schreef ze vervolgens op een briefje en gaf ze aan een Duitse ambtenaar van het arbeidsbureau die passend werk voor haar zocht.

Het opschrijven van haar ervaringen

Deze ervaringen en meer gedachten over Duitsland begon Abbas vorig jaar op te schrijven. Die Erfindung der Deutschen Grammatik kwam vervolgens eerst als e-book uit en is inmiddels ook in print te verkrijgen. De korte absurdistische verhalen gaan over een Syrische vrouw die moet integreren in Duitsland. Het meeste worstelt ze met het leren van de Duitse taal.

Taaie kost zou je zeggen, maar niets is minder waar. Abbas trekt het alledaagse leven in Berlijn zodanig in het absurde dat je heel vaak moet lachen. Ze voert bijvoorbeeld twee cynische hertogen op, de zogenaamde uitvinders van de Duitse taal, die zich bij het opstellen van de grammaticale regels tot doel hebben die dermate ingewikkeld te maken dat buitenlanders ze niet eens kunnen leren.

Een van die hertogen: ‘We gaan het lidwoordsysteem dusdanig vormgeven dat het iedere leerling compleet zal ontmoedigen [...] Droom er maar niet van deze taal ooit onder de knie te krijgen, geflipte buitenlander.’

Wat Abbas leerde

Bij het lezen van Abbas’ verhalen krijg je soms het idee dat de schrijfster helemaal niet in Berlijn wil zijn of de taal wil leren. Ze had dan ook niet voorzien dat ze met haar vlucht in 2012 uiteindelijk vijf jaar weg zou blijven. Laat staan dat ze in Duitsland zou belanden en een humoristische verhalenbundel zou schrijven over haar integratie.

Een verhalenbundel die aardig wat lessen bevat over integreren. Zo doet ze voorstellen om de taallessen - waar ze zich dan maar op stort - aansprekender te maken voor Arabische asielzoekers. Zo wil ze een hoofdstuk opnemen over ‘Omgang met Drugsdealers.’ Abbas heeft werkelijk geen idee hoe op die lui te reageren als ze aangesproken wordt op straat. In Syrië bestaan ze namelijk niet, zegt ze.

‘Humor blijkt een manier om de afstand te verkleinen’

Een tweede: de inhoud van alle liefdesverhalen in de lesboeken - en dat zijn er veel - moet dramatischer. ‘Schattige liefdesverhalen’ gebaseerd op Duitse personages trekken de aandacht van Arabieren niet. ‘Het zou nuttig zijn als men in de lesboeken verhalen gebruikt waarin intriges met schoonfamilie en voodoopraktijken verwerkt worden. Liefdesverhalen vanuit Arabisch perspectief.’

Abbas heeft ook serieuzere voorstellen voor zaken die vluchtelingen werkelijk nachtmerries bezorgen: de bezoeken aan overheidsinstanties voor administratieve zaken en het zoeken naar een woning.

‘Waarom spitsen de taallessen en de oefeningen zich hier niet direct op toe?’ Een logische vraag. De vluchteling wil dolgraag direct oefenen in het kunnen voeren van belangrijke gesprekken over verblijfsvergunning, woning en werk met desbetreffende overheidsinstanties.

Ze spreekt over die ervaringen en behoeften van Syrische asielzoekers met het Duitse publiek tijdens haar tournee. Wat haar opvalt is de politieke correctheid en voorzichtigheid bij haar publiek. Op Skype: ‘Die houding maakt de afstand groter. Het toont aan dat vluchteling-zijn verworden is tot een identiteit, een idee, alsof we een mysterieuze beweging zijn of zo. Humor blijkt een manier om de afstand te verkleinen.’

En wat Abbas wil vertellen

Paradoxaal genoeg levert haar vlucht haar nu het succes waar vele schrijvers op wachten. Toch is het voor Abbas geen droom die uitkomt. Zelf had ze net zo lief in Syrië gewoond. ‘In normale omstandigheden was ik op mijn leeftijd gesetteld, had ik misschien een gezinsleven en concentreerde ik me op een leven als schrijfster in mijn eigen land.’

Maar het wordt steeds gevaarlijker om terug te keren, want haar kritische uitspraken op sociale media tegen het regime raken steeds meer verspreid op het internet. In plaats van terug te keren is ze hard op weg een belangrijke Syrische stem in Europa te worden.

Toch verwijst ze in haar bundel geen enkele keer naar de opstand waar het in Syrië allemaal mee begon. ‘Ik denk namelijk dat het documenteren van de realiteit een literaire tekst kan verpesten. Bovendien kan je met literaire teksten niet concurreren met wat er op straat gebeurt.’

Vond ze dan niet dat ze moest schrijven over de mensen die achterbleven? Om hun verhalen te redden, zoals veel andere kunstenaars dat doen? Dat vindt ze te hoog gegrepen, want je moet daar ongewild literaire beelden van oorlogsslachtoffers bij verspreiden. ‘Ik wil niet de horror en ellende van mensen exploiteren.’

Ze illustreert haar standpunt met het verhaal van de Syrische deserteur die 53.275 foto’s van gemartelde gevangenen het land uit smokkelde en aan Human Rights Watch gaf. ‘Hun verhalen zijn gelukkig gered. Maar de verspreiding van die foto’s via exposities en sociale media roept de vraag op of dat niet de waardigheid van die mensen nog meer

Ze wil liever een inkijk bieden in hoe Syriërs hun integratie in Duitsland beleven. Tegelijkertijd geeft ze een boodschap aan alle Duitse overheidsinstanties die met integratie te maken hebben en daarmee aan alle Europese opvanglanden: ‘Elkaar in de ogen aan kunnen kijken op gelijke hoogte is cruciaal voor succesvolle integratie. Integratie hoort een uitwisseling te zijn, want wij kunnen Duitsland verrijken.’

Lees ook:

Sinds de Syrische opstand zijn dichters journalisten geworden (en is de taal weer van het volk) Dichters en schrijvers zijn weerloos tegenover wapens, maar waarom blijven Syrische dichters en schrijvers dan toch doorgaan met hun werk? Vandaag stel ik je voor aan Hala Mohammad, een Syrische dichteres met zes dichtbundels op haar naam. Lees het verhaal hier terug Deze vijf vrouwen brengen de vrede in Syrië een stap dichterbij Aan de basis van het conflict in Syrië stond een grote burgeropstand. De activisten van weleer zijn in veel gevallen gedood, ontvoerd of gedwongen te vluchten, maar wie het kan, zet op afstand én in eigen land het verzet voort. Opvallend: het zijn vooral vrouwen die hierin het voortouw nemen. In dit verhaal stel ik er vijf aan je voor. Lees het verhaal hier terug Opdat wij niet vergeten: het regime-Assad getoond door zijn voormalige fotograaf Caesar was fotograaf van Assad, totdat hij deserteerde en 50.000 gruwelijke foto’s het land uit smokkelde. Dit is zijn verhaal. Lees het verhaal hier terug