Wat de knulligste couppoging ooit over het Turkije van nu leert

Iedere mislukte staatsgreep is een zegen voor de mensheid. In Turkije in ieder geval. De Turkse geschiedenis leert namelijk dat na iedere geslaagde militaire coup (en dat waren er nogal wat) het land niet anders dan geweld, armoede, folteringen en duizenden executies oplevert.

De coups zorgen voor tijdelijke rust, maar de fundamentele problemen - de achtergestelde positie van de Koerden en de alevieten, de slechte staat van de democratie, het matige onderwijs, de corruptiecultuur - blijven als een veenbrand woeden, om vroeg of laat het land in vuur en vlam te zetten.

Het is kortom alleen maar toe te juichen dat de Turkse militairen die het avontuur aangingen op een haast hilarisch amateuristische wijze handelden. Doordat zij fout op fout stapelden was het kinderwerk voor president Recep Tayyip Erdogan om zijn achterban, de politie en het deel van het leger dat hem nog steeds trouw was succesvol te mobiliseren.

De coup die Erdogan populairder maakte dan ooit

In de nacht van de couppoging waren de Turken zo getuige van de klungeligste couppoging in de menselijke geschiedenis:

• De generaals en de officieren hadden een tiental soldaten op de twee bruggen in Istanbul gestationeerd.
• Het hoofdkwartier van de staatstelevisie in Ankara werd door wat militairen bestormd.
• Bij het vliegveld van Istanbul hielden twee of drie tanks de wacht.
• Een paar andere verloren tanks maakten hun eigen ronde door Istanbul en Ankara.
• Straaljagers gooiden bommen op het parlementsgebouw.

Dit alles gebeurde terwijl haast iedereen van de partij van president Erdogan vrij rondliep. Ze belden bijna constant met de televisiezenders om het volk om steun te vragen. Erdogan kon zelfs op het vliegveld een persconferentie houden. De slecht geplande en nog slechter uitgevoerde poging om de macht over te nemen stierf met de eerste zonnestralen van de volgende dag een zachte dood.

En nu? Nu is Erdogan populairder dan ooit en het land behoed voor de verschrikkingen van een junta.

De nacht die het begin inluidde van de republiek van Erdogan

Is het verhaal daarmee afgedaan? Helaas niet. Want het gaat hier niet om zomaar een beweging die dankzij het mislukken van de couppoging haar macht consolideert, het gaat om Erdogan en zijn islamitische gedachtegoed die door de gebeurtenissen de afgelopen dagen hun positie hebben verstevigd.

Sterker nog, Erdogan en de zijnen bezitten Turkije nu. Als je het mij vraagt, kan 15 juli de geschiedenis ingaan als de oprichting van de republiek van Erdogan. Een republiek waar de Koerden, de seculieren, de alevieten en alle andere burgers met een afwijkende, niet-soennitische achtergrond of simpelweg dwarse meningen niet welkom zijn.

Met een van hen belde ik zaterdagochtend. Ze was bang en gaf aan niet bij naam genoemd te willen worden. ‘Vanaf vandaag is er niets meer over van het seculiere karakter van dit land. De hele nacht zingen ze vanuit de minaretten koranverzen. Vanuit de moskeeën worden de mensen opgeroepen om de straat op te gaan. Ik wil nu slapen, maar er komt geen einde aan het gezang.’

Toen ik een halfuur later een bericht van haar kreeg, begreep ik dat ze de slaap nog altijd niet kon vatten. Ze schreef: ‘De militairen misbruiken hun macht, maar de regering doet hetzelfde door imams voor haar politieke doeleinden in te zetten.’

De nacht waarin IS-sympathisanten de straat opgingen

In die historische nacht waren het niet alleen de imams die het land een islamistische kleur bezorgden. De duizenden mensen die de straat opgingen om het tegen de soldaten op te nemen hadden maar een leus in de mond: Allahu Ekber (Allah is groot).

Veel mannen die de tanks beklommen, hadden zich in religieuze kledingdracht getooid. Jonge soldaten die naar later bleek van niets afwisten en dachten dat ze aan een militaire oefening meededen, werden gelyncht door mannen met lange baarden. Een van de soldaten werd op IS-achtige wijze op een brug onthoofd.

Jonge soldaten die dachten dat ze aan een militaire oefening meededen, werden gelyncht door mannen met lange baarden

Eerder kwamen verschillende enquêtebureaus met de mededeling dat bijna 10 procent van de Turken sympathiseert met IS. Dat percentage groeide in de loop der jaren, totdat het bekende onderzoeksbureau Gezici enkele dagen voor de couppoging op zijn website kopte: ‘42,9 procent van de Turken sympathiseert met IS.’

Een klein deel van die sympathisanten ging in de roerige nacht de straat op. Hun daden waren een waarschuwing voor iedereen die voortaan zijn stem durft te verheffen tegen hun leider. Een leider die de volgende dag een uitzinnige menigte toesprak en liet doorschemeren dat de doodstraf heringevoerd gaat worden, iets wat later door zijn premier bevestigd werd.

Ondertussen duiken op internet meer video’s op van de handelingen van de fanatieke meute. In een van de films zie je een groep jongemannen naar een afgezette brug rennen. Een van hen draagt een pistool. Een schelle stem roept in de verte: ‘Vier hebben we er afgemaakt. Vier hebben we er afgemaakt.’ Op het asfalt ligt een soldaat dood te bloeden. De aanvallers tonen geen genade: ‘Sterf, hoerenzoon! Jij, ongelovige! Sterf! Sterf!’

De nacht die de polarisatie nog verder vergrootte

Aan de ene kant heb je nu een grote massa die verheugd is dat Erdogan weer de touwtjes in handen heeft, aan de andere kant een massa die stiekem hoopte op succes voor de coupplegers. Die mensen bibberen nu van de angst. Zij haten regeringspartij AKP en president Erdogan.

De vraag is wat hij met zijn macht gaat doen. Wordt hij nog autoritairder dan hij al was? Gaat hij vervroegde verkiezingen uitschrijven om zijn droom van het presidentiële ambt met superbevoegdheden waar te maken? Komt de doodstraf werkelijk terug en wie gaan zijn rechters dan ophangen? Blijft er nog wat over van de oppositionele pers? Blijft er überhaupt iets over van de oppositie?

Erdogan kennende zal hij de repressie in ieder geval verhogen. Maar zoals tijdens de juntaregimes de werkelijke problemen niet verdwijnen als het volk zwijgt, zo zal een stil Turkije ook onder Erdogan niet bijdragen aan een beter Turkije.

Immers, of de mensen nu wel of niet hun mond houden, de sterke polarisatie van de bevolking is een feit. En dan is er nog de oorlog tegen de Koerdische PKK die heviger woedt dan ooit, IS die om de maand een bomaanslag pleegt, de haperende economie die de armoede vergroot en de meer dan drie miljoen Syrische vluchtelingen die opgevangen moeten worden.

Lees ook:

Laten we ons nu kwaad maken over de toekomst van Turkije Vrijdagavond nam het leger kort de macht over in Turkije. Inmiddels zwaait president Recep Tayyip Erdogan weer de scepter. Is hiermee de democratie de winnaar? Lees hier de analyse van Sinan Çankaya terug Hoe jihadisten het vliegveld troffen dat hen ooit zo gastvrij heeft verwelkomd Kort geleden richtten zelfmoordterroristen een bloedbad aan in Istanbul, met meer dan 41 doden en 239 gewonden tot gevolg. Vanuit Istanbul probeer ik de nachtmerrie die Turkije al jaren uit zijn slaap houdt te duiden. Nu IS terrein verliest in Syrië, wijken steeds meer jihadisten naar Turkije uit. Lees het verhaal van Erdal Balci hier terug Turkije wil diens volksdansen afschaffen. Want dat hoort niet bij de cultuur Turkije is de laatste tijd veel in het nieuws vanwege de autoritaire Recep Tayyip Erdogan en diens lange arm in Europa. Maar de Turkse democraten hebben de laatste tijd andere zorgen aan hun hoofd dan de affaire-Ebru Umar. Ze willen de volksdansen afschaffen. Lees het verhaal van Erdal Balci hier terug