Op een warme vrijdagmiddag eind juli vorig jaar waren de straten van de buurt Thorncliffe Park gevuld met families die na het Jummah-gebed de lokale moskee verlieten. Sommigen keerden terug naar een van de vele flats in deze dichtbevolkte wijk in het oosten van Toronto, de grootste stad van Canada. Anderen maakten een omweg langs het nabijgelegen Iqbal Halal Foods, de grootste etnische kruidenier van de provincie Ontario.

Zelf deed ik onderzoek voor een verhaal naar de stedelijke vernieuwing van Thorncliffe Park, dat al drie decennia lang een overgangsbuurt is voor immigranten. Ze vestigen zich hier voor de eerste paar jaar van hun bestaan in Canada, waarna ze verder trekken naar een permanentere verblijfplek.

Het overgrote deel van de inwoners is afkomstig uit Zuid-Azië. Daarnaast wonen er migranten uit de Filipijnen, het Caribisch gebied, China en Latijns- en Midden-Amerika. Hoewel tussen de verschillende groeperingen weleens spanningen ontstaan, schetsten de bewoners die ik sprak vol trots het beeld van een veilige en levendige gemeenschap. Net als duizenden gezinnen voor hen zullen ook zij een nieuw bestaan opbouwen in een van de meest immigrantvriendelijke landen ter wereld.

Canada laat immigranten toe in recordaantallen – ik ben een van hen. Minister van Immigratie John McCallum heeft aangekondigd dat het er dit jaar opnieuw Hij ziet immigratie als tegenwicht tegen de demografische ontwikkelingen in het land, dat te kampen heeft met vergrijzing van de bevolking en een tekort aan arbeidskrachten.

Multiculturalisme is een van de redenen dat Canadezen trots zijn op hun nationaliteit. Dat Canada in de eerste maanden van 2016 25.000 Syriërs opnam en de nieuwe inwoners met open armen verwelkomde, oogstte wereldwijd lof. In een tijd waarin Europese leiders het multiculturele project als mislukt bestempelen en hun best doen om buitensporige migratiestromen in de kern te stoppen, waarin de volgende president van de VS mede is gekozen vanwege zijn uitsluiting van bepaalde groeperingen gebaseerd op hun afkomst en religie, lijkt het er steeds meer op dat Canada het enige land is dat immigratie en diversiteit nog toejuicht.

Het is precies zoals ik het schrijf: daar lijkt het op. Maar ook in Canada komt rechts-extremisme op.

Het positieve verhaal over migratie

Canadezen zien immigratie als belangrijk onderdeel van de economie en de welvaart van het Toenmalig premier Pierre Trudeau verklaarde in 1971 voor het eerst een officieel te zullen voeren, en ook zijn zoon Justin, de huidige premier, ziet multiculturalisme als drijvende kracht van de natie.

Al sinds 1990 vertoont immigratie naar Canada een sterk onder verschillende Inmiddels is een vijfde van de bevolking van buitenlandse In Toronto, de drie na grootste stad van Noord-Amerika, is dat zelfs de

Na de verkiezing van Donald Trump als president van de Verenigde Staten werd veel - en - gegrapt over Amerikanen die wilden verhuizen naar Canada. En zowel binnen als buiten Canada vraagt men zich verwonderd af hoe het mogelijk is dat een land dat van oudsher zo veel met migratie te maken heeft gehad nog altijd van de xenofobe gevoelens die Europa en de VS momenteel overspoelen.

Canadezen zien immigratie als belangrijk onderdeel van de economie en de welvaart

Volgens experts is de verklaring: dat in Canada niet de problemen speelden die in andere landen een voedingsbodem vormden voor xenofobie. De economie bleef relatief onaangetast door de mondiale recessie; vanwege de geografische ligging is er in Canada nauwelijks sprake van ongedocumenteerde migratie. De hoeveelheid migranten die het land binnenkomen is weliswaar spectaculair, maar heeft nooit voor verrassingen gezorgd. Zowel het aantal als het budget worden ieder jaar openbaar gemaakt.

De immigranten, studenten en tijdelijke arbeidskrachten die naar Canada komen worden onderworpen aan langdurige selectieprocessen die nauwkeurig zijn afgestemd Zelfs vluchtelingen – althans degenen die na het screeningproces in Canada worden toegelaten – maken deel uit van de economische, maatschappelijke en culturele

Zolang Canada zijn immigratie onder controle houdt – en het lijkt erop dat dat voorlopig zo zal zijn – zal het land ontkomen aan de onverdraagzaamheid die de westerse wereld beheerst, zo luidt het verhaal. En al zou het uit de hand lopen, dan is het zo diep verankerd in de samenleving dat het land het hoofd zou kunnen bieden aan de xenofobische wind die van over de Atlantische Oceaan en de zuidgrens

Maar hoe kan het dan dat rechts-extremisme ook in Canada in opkomst is?

Canada werd gebouwd op onderdrukking

Een recent bracht ten minste honderd groepen witte racisten en neonazi’s verspreid over het hele land in kaart, plus een onbekend aantal ‘lone wolves.’ De aantallen nemen sinds de jaren negentig van de vorige eeuw gestaag toe.

De groepen en individuen richten zich actief tegen aboriginals, de zwarte bevolking, Joden, moslims, Aziaten en de LHBT-gemeenschap, evenals tegen immigranten (haatdelicten tegen moslims alleen al zijn in drie jaar ruim

Onderzoekster Barbara Perry waarschuwt in dat onderzoek dat de overheid en de politie het bestaan en de invloed van deze groepen bagatelliseren, ook al heeft de in een intern document bevestigd dat de dreiging voor de nationale veiligheid die van rechtse extremisten uitgaat groter is dan de dreiging vanuit de radicale islam. Perry schrijft dit ‘gunstige klimaat’ voor rechts-extremisme toe aan de diepe verwevenheid van racisme en genderongelijkheid in de Canadese samenleving.

Onverdraagzaamheid speelt een grote rol in de geschiedenis van Canada. Het land is gebouwd op kolonisatie en onderdrukking van de oorspronkelijke bevolking, en die duurt in zekere zin nog altijd voort. De nieuwe inwoners waren afkomstig uit Ierland, het Verenigd Koninkrijk en Noord-Europa, niet alleen omdat dit destijds de gebieden waren die grote hoeveelheden migranten voortbrachten, ook omdat immigratie van niet-witten aanvankelijk verboden was en later, tot midden twintigste eeuw, werd ontmoedigd.

Zuid- en Oost-Europeanen werden alleen getolereerd om laaggeschoold werk te doen in sectoren waar een tekort was aan arbeidskrachten – landbouw, houthakkerij, mijnbouw, bouw en textiel. Aziaten werden het meest geminacht. Slavernij was tot 1834 legaal en gangbaar – ja, dat heb je

Fascistische groepen vestigden zich vanaf de jaren twintig

Ook extremistische groepen zijn in Canada niet nieuw. De Ku Klux Klan vestigde zich er in 1920, terwijl de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw hun eigen fascistische, antisemitische en nazistische groepen voortbrachten, als een afspiegeling van de ontwikkelingen in Europa.

Pegida, de Soldaten van Odin en Gouden Dageraad hebben allemaal een tak in Canada

En extremisme is er nog altijd. Eind jaren tachtig verschenen de neonazi’s op het toneel en zij zijn tot op de dag van vandaag actief. Een van de actiefste wit-racistische groepen, Aryan Guard, stamt uit 2006. Sommige van de nieuwere bewegingen zijn duidelijk geïnspireerd op of verbonden aan Europese extremistische groeperingen. Pegida, oorspronkelijk ontstaan in Duitsland, de Soldaten van Odin (Finland) en Gouden Dageraad (Griekenland) hebben bijvoorbeeld allemaal een tak in Canada.

En nadat Marine le Pen van het Franse Front National in maart 2016 een bezoek aan Canada bracht, als lid van het Europese Parlement, riep een man uit Quebec het uit, een anti-islamitische politieke groepering geïnspireerd op – maar niet officieel erkend door – de Franse partij.

Het bezoek wat werd gezien als het zoveelste bewijs dat er voor al te rechtse idealen in de politiek van Canada geen plaats is.

Maar dat is simpelweg niet waar.

Ook grote partijen flirten met xenofobie

Heel weinig officiële politieke partijen in Canada hebben het tegengaan van immigratie op hun programma staan (ik telde er één op federaal niveau). Zelfs de partijen hebben geen plannen om de hoeveelheid immigranten significant terug te dringen. Desalniettemin hebben verschillende grote partijen de laatste tijd openlijk geflirt met xenofobie.

In Quebec is de toon van het debat over religieuze uitlatingen en gewoonten de afgelopen tien jaar steeds meer anti-islam geworden. In 2012 deed de PQ een voorstel voor een inconstitutionele wet die officieel bedoeld was om secularisme nader te definiëren, maar zich in de praktijk vooral richtte tegen gehoofddoekte vrouwen.

De partij verloor de provinciale verkiezingen uiteindelijk en de wet kwam er niet. Maar sinds de nieuwe leider van PQ, Jean-François Lisée, aankondigde religieuze uitlatingen voor rechters, gevangenisbewakers, politieagenten en leraren te zullen verbieden als zijn partij weer aan de macht komt, staat het onderwerp opnieuw volop in de aandacht.

De Conservatieve Partij nam onder een ongewoon hard standpunt in tegen immigranten, waarbij weinig subtiele parallellen werden getrokken tussen immigratie en nationale veiligheid. Harper verklaarde ‘islamisering’ tot de grootste bedreiging van Canada – het onderzoek van de CSIS over rechts-extremisme is blijkbaar nooit op zijn bureau beland.

Extreme standpunten van behoudende partijen

Zo verzette Harper zich tegen het recht van een moslimvrouw om tijdens haar inburgeringsceremonie een niqaab te dragen en wilde hij de invoeren, met voor ‘barbaarse praktijken’ als gedwongen huwelijken – zaken die sowieso al illegaal zijn volgens de Canadese wet.

Toen in 2010 aan de westkust van Canada een boot met arriveerde, sprak toenmalig minister van Openbare Veiligheid Vic Toews over de opvarenden als ‘mogelijke mensensmokkelaars en terroristen,’ benamingen die de vroegere leiders van het land ook voor Aziaten gebruikten.

Het meldpunt voor barbaarse praktijken is er nooit gekomen. Maar de conservatieven zijn nog niet klaar met hun angstzaaierij

Nadat Harper in 2015 de verkiezingen verloor van Justin Trudeau, stapte hij uit de politiek. Het meldpunt voor barbaarse praktijken is er nooit gekomen. Maar de conservatieven zijn nog niet klaar met hun angstzaaierij. Kandidaat-partijleider trok onlangs de aandacht met haar voorstel nieuwe immigranten te screenen op

We weten inmiddels beter dan erop te vertrouwen dat een onconventioneel figuur geen prominente rol zou kunnen spelen in de Canadese politiek. Het zou niet de eerste keer zijn. Van 2010 tot 2014 was en een crack-cocaïnegebruiker, bestuurder van Toronto.

De opvang van Syriërs gaat niet vlekkeloos

Kortom, het zorgvuldig vormgegeven beeld van Canada als tolerante en multiculturele natie - het beeld dat Trudeau de wereld zo graag voorspiegelt - vertoont genoeg barsten, als je maar weet waar je moet zoeken. Zo maakte de bevolking van Canada zich bijvoorbeeld over de kosten die de opvang van Syrische vluchtelingen met zich mee zou brengen, en over de belasting voor openbare diensten en de bedreiging voor de veiligheid.

Hoewel immigranten die nu naar Canada komen hoger opgeleid zijn dan ooit tevoren, zorgen toenemende ongelijkheid en slecht beleid ervoor dat ze hun vaardigheden moeilijk in de praktijk kunnen brengen en vaak in armoede leven. Een hulpverlener die ik in Thorncliffe Park sprak vertelde hoe moeilijk het voor de veelal hoogopgeleide immigranten uit de buurt was om hun diploma’s en papieren ook hier geldig te laten verklaren, ook al was het juist vanwege deze diploma’s en papieren om naar Canada te komen.

Wat de Canadezen nu te doen staat

Nieuwkomers in Canada worden opgenomen in een samenleving waar raciale scheidslijnen nog altijd duidelijk aanwezig zijn. Schrijver Desmond Cole schreef een over zijn discriminerende ervaringen met de politie in Toronto. Adbirahman Abdi, een 37-jarige Canadese man van Somalische afkomst met geestelijke gezondheidsproblemen, werd in de zomer van 2016 in Ottawa door de politie

Wie Canada’s racisme aan de kaak durft te stellen, kan de wind van voren verwachten. Denise Balkissoon, die meewerkt aan de podcast over ras van de Canadese landelijke krant Globe and Mail, van de hatelijke opmerkingen die zij kreeg sinds ze aan de show werkt. Vooral een aflevering over ‘nipper-tipping,’ een bepaald soort misdaad die tegen Aziatische vissers wordt begaan, veroorzaakte een golf van agressie.

Bovenstaande voorbeelden vloeien alle voort uit het kolonialistische, paternalistische en racistische verleden van Canada, dat de inwoners en instanties van het land nog altijd geen plek hebben weten te geven. In een maatschappij die is gebouwd op ongelijkheid kan multiculturalisme niet eeuwig als lijmmiddel dienen. Maar wanneer de Canadezen bereid zijn om de donkere kant van hun identiteit onder ogen te komen, kan het wel een solide basis vormen voor nationale verzoening.

Het alternatief is niet het behoud van de huidige situatie, maar vele malen erger. Want haat kan overal een voedingsbodem vinden. Zelfs in Canada.

Dit artikel is uit het Engels vertaald door Laura Weeda.

Correctie: In een eerdere versie stond dat Adbirahman Abdi is ‘vermoord’; dat is op verzoek van de auteur aangepast in ‘gedood,’ wat overeenkomt met het Engelstalig origineel ‘killed.’

Meer lezen?

Het onschuldigste land ter wereld zwijgt zijn gitzwarte verleden dood Vandaag gaan de Canadezen naar de stembus. ‘Het zal wel,’ denk je dan algauw. ‘In Canada loopt alles toch op rolletjes?’ Geenszins: het land heeft ruim honderd jaar culturele genocide op zijn inheemse volken gepleegd. En geen politicus wil daar verantwoording over afleggen. Lees het verhaal van Doro en Dick hier terug De discussie over cannabis zit in Nederland op slot, maar Canada zoekt naar de sleutel De discussie over het reguleren van cannabis zit op slot. Dit omdat internationale verdragen regulering verbieden. Maar er zijn uitwegen, hoorde ik op een drugstop van de Verenigde Naties deze week. Ook voor Nederland. Lees het verhaal van Thijs hier terug