Het is nog precies twee weken tot de Tweede Kamerverkiezingen en je kunt - tenzij je op nieuwsdieet bent - niet om de peilingen heen. Ze domineren de mediaberichten, bepalen welke politici naar een debat mogen komen en wie er vervolgens tot winnaar - al dan niet verliezer - uitgeroepen

Hoe word je wijs uit al het nieuws? Ik geef je én de kans om zelf voor peiler te spelen.

1. Zie een peiling niet als een voorspelling

zijn altijd momentopnames. Op een bepaalde dag, wordt aan een bepaalde groep mensen gevraagd wat ze vinden. Die vraag is iets als ‘Als er vandaag verkiezingen zouden zijn, wat zou u dan

Natuurlijk zijn er best wat mensen die dat al precies weten, en met geen knuppel meer van hun keuze af te brengen zijn. Maar anderen twijfelen nog of weten überhaupt nog niet of ze naar het stemhokje zullen gaan.

Die twijfelaars zullen in aanloop naar de verkiezingen van alles en nog wat gebruiken om hun keuze te bepalen: televisiedebatten, de Stemwijzer, gesprekken met vrienden. En ze gebruiken natuurlijk ook de peilingen zelf, bijvoorbeeld omdat ze strategisch willen

En zelfs als er vandaag verkiezingen waren, zouden peilingen geen perfecte weergave van de uitslag zijn. Want ze zijn nooit helemaal representatief. Zo zijn Nederlanders met een migratieachtergrond steevast ondervertegenwoordigd. Al doen peilers er van alles aan dit probleem op te het blijft gissen wat die bevolkingsgroep op dit moment vindt.

Kortom: een peiling is geen glazen bol. Weet je nog wat er gebeurde bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012? In nog geen maand tijd kelderde de SP in de peilingen, en knalde de PvdA omhoog. Als je toen peilingen als voorspelling had gezien, was je bedrogen

2. Laat flutpeilingen links liggen

‘Boze bruine man’ stapt over van PvdA naar Denk kopte een maand geleden. Ook andere media pikten het nieuws op. Niet gek, want - zoals eerder gezegd - is weinig bekend over Nederlanders met een migratieachtergrond.

Maar al snel bleek: de peiling waar NRC zich op baseerde was behoorlijk flut. Stukje bij beetje hoogleraren Jelke Bethlehem en Joop van Holsteijn het onderzoek van NRC - die zo sportief was zijn eigen berichtgeving te laten ontmaskeren. De peiling was niet representatief, en ook de analyse deugde niet.

Zo zie je: een peiling die de krant haalt, is niet per se een kwaliteitspeiling. Soms is het gemakkelijk te achterhalen of een peiling betrouwbaar is. Zo is bij een Twitterpeiling meteen duidelijk dat de uitkomsten niet representatief zijn. De niet-Twitterati doen immers niet

Soms is het moeilijker en moet je zelf in de onderzoeksverantwoording Ben je niet zo’n liefhebber van zulke lectuur? Onthoud dan: bij deze zes peilingen zit je redelijk

  • de Politieke Barometer van Ipsos
  • de Stemming van EenVandaag
  • Peil.nl van Maurice de Hond
  • I&O Research
  • het LISS-panel

Nog beter: gebruik de Peilingwijzer, een samenvatting van deze zes peilingen. Daarover straks meer.

3. Negeer kleine verschillen

Een peiling van kwaliteit maakt nog geen nieuws van kwaliteit. Kijk maar eens naar VVD streeft PVV voorbij in peiling. Het bericht is gebaseerd op de Politieke Barometer van Ipsos. Dat is een van de peilingbureaus van de checklist, dus tot zover niks aan de hand.

In het vervolg van het artikel lees je dat de VVD 28 zetels krijgt en de PVV 26. Een verschil van twee zetels, dus. Dat lijkt misschien heel wat, twee Halbe Zijlstra’s meer in de kamer. Maar als je het erbij pakt, zie je: het verschil is te klein. Want twee zetels, dat ligt binnen de Die geeft aan hoe nauwkeurig de schatting is.

Vergelijk het met het schatten van iemands lengte vanaf de andere kant van de kamer. Je kunt best zien of iemand groot of klein is. En waarschijnlijk red je het best om binnen een halve decimeter juist te schatten. Maar op de centimeter nauwkeurig, dat is nagenoeg onmogelijk.

En zo zit het ook met peilingen. Die kun je ook niet op de zetel nauwkeurig schatten. Dat wordt pas echt duidelijk als je zelf een keer voor peiler speelt. En dat kan, dankzij de van Zij maakten een interactieve explainer die feilloos laat zien: peilingen zijn niet precies.

Dus: stap in de schoenen van een peiler en start je eigen peiling! (De tekst gaat verder na de animatie.)

Peil Je Wijzer - Een interactieve explainer over peilingen

Al is de situatie in Peil Je Wijzer de conclusie geldt voor iedere peiling: er is altijd een foutmarge. Hoe groot die precies is, kun je terugvinden in de onderzoeksverantwoording. Een goede vuistregel: kleine schommelingen van één, twee of zelfs drie zetels zijn niet

Die twee zetels verschil tussen Mark Rutte en Geert Wilders? Dat is dus echt geen nieuws.

4. Kijk naar de trend, niet naar de uitschieters

Hoe verleidelijk het ook is om constant de peilingen te analyseren: één peiling op één moment zegt gewoon heel weinig. Puur door toeval kan een peiling de ene keer hoger uitvallen dan de andere.

Dan heeft elk peilingbureau ook nog eens zijn eigen methodes. Zo geeft de één een beloning als je een vragenlijst invult, en geeft de ander niets. Zo vraagt de één of je een aantal zetels over partijen wilt verdelen, en vraagt de ander op welke partij je gaat stemmen. En elke peiler heeft zijn eigen groep deelnemers, samengesteld op zijn eigen manier.

Al die verschillen zorgen voor verschillen in uitkomsten. Zo schat Maurice de Hond de PVV steevast hoger in dan de rest en komt bij I&O Research de PvdA vaak op iets meer Concludeer dus niet dat Wilders onderuitzakt, als je op zondag de ene peiling ziet en op woensdag de andere.

Wil je weten of er echt iets van betekenis gebeurt? Kijk naar meerdere peilingen, op meerdere momenten. De is hier ideaal voor. Daarin raapt politicoloog Tom Louwerse de zes belangrijkste zetelpeilingen bij elkaar. Zo worden verschillen tussen bureaus tegen elkaar

Peilingen op hun plek

Peilingen worden vaak gebruikt om precieze voorspellingen te doen. En dat is nou juist waar ze niet goed in zijn. Want ze zijn niet precies. En het zijn geen voorspellingen.

Probeer er dus niet meer informatie uit te persen dan erin zit. Negeer flutpeilingen en kleine verschillen. Kijk naar de trends in de Peilingwijzer en realiseer je dat ook die geen absolute waarheid verkondigt. En lees ook eens een verkiezingsprogramma. Wat mij betreft een stuk interessanter dan de paardenrace tussen Rutte en Wilders.

Geniet van de verkiezingen. Maar peil met mate.

Peil Je Wijzer is gemaakt door dat statistiek toegankelijker maakt. Maarten Lambrechts werkte ook mee; was een grote inspiratie. Dit project werd mogelijk gemaakt door het

Wil je Peil Je Wijzer delen? Hier vind je het in een apart stuk De PVV daalt met twee zetels, de PvdA is de grootste in Amsterdam en GroenLinks staat bijna gelijk met D66. Wat is zulk peilingnieuws waard? Stap in de schoenen van Maurice de Hond en kom erachter. Bekijk hier Peil Je Wijzer

Wil je op de hoogte blijven van mijn artikelen? Als correspondent Ontcijferen onderzoek ik de wereld van cijfers. In mijn wekelijkse mail houd ik je op de hoogte van mijn verhalen en deel ik het beste wat ik zie, hoor en lees. Een vast onderdeel: #nerdalert, voor de getallenliefhebbers. Schrijf je hier in voor mijn wekelijkse mail

Meer weten?

Kijken: Hoe peil je een peiling? Ik geef 3 tips Brexit, Donald Trump, keer op keer zaten de peilingen ernaast. Toch vliegen ze je ook nu weer om de oren. Daarom: 3 tips waardoor je beter weet wat je aan peilingen hebt in de aankomende Tweede Kamerverkiezingen. Lees mijn verhaal hier terug

Mijn TEDx-talk: Zo verdedig je jezelf tegen cijfergeweld in het nieuws Wat doe je als je een peiling in het wild tegenkomt? Hoe zet je een grafiek op haar plek? En hoe zorg je ervoor dat je niet verdrinkt in de eindeloze stroom dieetadviezen? Daar sprak ik onlangs over bij TEDxMaastricht. Kijk mijn TEDx-talk hier terug Strategisch stemmen is niet slim Strategisch stemmen, ieder verkiezingsseizoen doet het idee de ronde. Als een soort invloedverdubbelaar. Dit keer zouden aanhangers van partijen als CDA, D66, GroenLinks en zelfs de PvdA overwegen VVD te stemmen om Geert Wilders de pas af te snijden. In dit Politiek Dagboek: strategisch stemmen is niet goed voor de democratie en werkt averechts. Lees het verhaal van Marc hier terug