Uiteindelijk kom je altijd weer bij Darwin uit. Wat trekt ons toch zo aan in de evolutietheorie?

Beste,

Sinds afgelopen juli werken we op De Correspondent aan een Afhankelijkheidsverklaring Hier werken we aan een Afhankelijkheidsverklaring. – een lofzang op de afhankelijkheid, als tegenwicht voor onze moderne obsessie Het startschot werd gegeven door Rebekka de Wit. Lees haar essay hier terug. met autonomie, onafhankelijkheid en zelfontplooiing.

Mijn bijdrage aan deze serie verscheen deze week en ging over de afhankelijkheidsrelatie tussen ouder en kind. Want baby’s zijn de afhankelijkste wezens denkbaar, en ze blijven dat langer dan welk ander dier dan ook. Lees mijn bijdrage aan de Afhankelijkheidsverklaring hier terug. De verantwoordelijkheid die dat met zich meebrengt kan – in mijn ervaring dan toch – overweldigend zijn: ‘dit is gekkenwerk,’ dacht ik vlak na de geboorte van mijn zoontje.

Voor het schrijven van dit essay over afhankelijkheid las ik Mothers and Others  Lees hier meer over Mothers and Others. (2009) van primatoloog en antropoloog Sarah Blaffer Hrdy. Extreme afhankelijkheid van baby’s heeft de mens veel gebracht, stelt zij: baby’s grootbrengen kost zoveel energie dat onze verre voorvaderen de zorg zijn gaan delen met derden. Daar ligt volgens Hrdy de bron van onze empathische, altruïstische en andere ‘pro-sociale’ vermogens.

De motor achter de evolutie?

Een lezer wees er onder mijn stuk op dat Hrdy’s theorie vooral dat is: een theorie, en dus deels speculatief. Dat klopt: hoewel Hrdy haar betoog met een duizelingwekkende hoeveelheid bronnen staaft, en ze wereldwijd geroemd wordt om haar bijdrage aan de wetenschap, kan je nooit helemaal hard maken dat de gedeelde zorg voor baby’s de motor van onze evolutie is geweest.

We kunnen immers niet, zoals ze zelf schrijft, in een tijdmachine stappen en terugreizen naar het Pleistoceen om te kijken hoe onze voorouders toen leefden. Ik vind het desondanks een aannemelijk verhaal, maar moet toegeven dat ik het niet heb vergeleken met alle concurrerende theorieën over de oorsprong van onze cognitieve en sociale vermogens.

Dat zou ook een flinke klus zijn geweest, want het lijkt wel of wetenschappers en schrijvers er een sport van maken steeds een andere ‘motor van de evolutie’ aan te wijzen. In het boek Van big bang tot burn-out Lees hier meer over Van big bang tot burn-out. (2017), dat ik een tijdje geleden besprak, ‘Het hele leven bestaat uit stress – en onze genen zijn niet up to date,’ schreef ik over het burn-outboek. doen psychiater Witte Hoogendijk en journalist Wilma de Rek dat bijvoorbeeld met ‘stress,’ en in Darwin’s Unfinished Symphony  Lees hier meer over Darwin’s Unfinished Symphony. (2017), dat ik nu aan het lezen ben, wijst evolutiebioloog Kevin N. Laland op ‘cultuur’ als de ‘drijvende kracht’ achter de evolutie van de mens.

Uiteindelijk kom je altijd bij Darwin uit

We raken maar niet over de evolutie uitgeschreven en -gelezen. Zie het succes van Yuval Noah Harari’s boeken Sapiens en Homo Deus. Binnen het posthumanisme, waarover ik vorig jaar samen met Anoek Nuyens een serie maakte, De slotbeschouwing van die posthumanismeserie vind je hier terug. spelen de inzichten van Charles Darwin een belangrijke rol en de transhumanisten willen de evolutie in eigen hand nemen. Voor transhumanisten is de dood een probleem, en problemen kan je oplossen.

In de bijdragen onder mijn verhaal van deze week werden ook weer twee boeken getipt over evolutie en de mens: De supersamenwerker Lees hier meer over De supersamenwerker. (2016) van Dirk van Duppen en Johan Hoebeke en Terug naar onze zoogdierlijke roots Lees hier meer over Terug naar onze zoogdierlijke roots. (2016) van Aafke Hendriks. Ik zet die titels op mijn leeslijstje, met Evolueren wij nog? Lees hier meer over Evolueren wij nog? (2017) van Nico M. van Straalen en Dick Roelofs.

Ik heb het al eerder gedacht: waar je ook begint – stress, cultuur, afhankelijke baby’s – uiteindelijk kom je altijd weer bij Darwin uit. Wat ik me afvraag: hoe moet je je nou tot al die verschillende theorieën verhouden? En waar komt de aantrekkingskracht van de evolutie als verklaring én als hetgeen dat verklaard moet worden eigenlijk vandaan? Lijkt het maar zo, of zijn we op dit moment misschien wel meer dan ooit geobsedeerd door hoe we werden wie we zijn, en waar het in de toekomst met onze soort naartoe gaat?

De komende weken probeer ik meer grip te krijgen op ‘de evolutie’ als sleutelwoord en -begrip van deze tijd. Hebben jullie nog leestips of ideeën – of denken jullie dat ik er helemaal naast zit – laat het vooral weten!

Van wie zijn ‘mijn data’?

Tot slot iets heel anders: deze week kwam ik een advertentie tegen waarin Google belooft: ‘Uw gegevens, u beslist.’ Dat zette me aan het denken: in hoeverre kan je zeggen dat ‘jouw data’ ook echt ‘van jou’ zijn?

Zonder de diensten van Google zouden veel van ‘mijn gegevens’ immers überhaupt niet zijn ontstaan. Daar verdiep ik me de komende tijd ook wat verder in: in het idee van data als eigendom of bezit, en hoe behulpzaam dat idee is. Ook hier geldt dat leestips en andere suggesties meer dan welkom zijn.

Tot de volgende wekelijkse mail,

Lynn

Wil je volgen wat ik zoal lees en schrijf? Schrijf je in voor mijn nieuwsbrief Op De Correspondent verdiep ik me in moderne sleutelwoorden en schrijf ik over alledaagse cultuur. Wil je per mail op de hoogte blijven van nieuwe stukken in de maak en wat ik zoal voor moois tegenkom op De Correspondent en daarbuiten? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief! Inschrijven doe je hier