Beste,

beginnen de onderhandelingen over de Brexit dan eindelijk echt. Maar of er enige hoop is dat die tot een akkoord zullen leiden....

Als er geen vertrouwen is, zijn alle onderhandelingen gedoemd te mislukken. En er is totaal geen vertrouwen. Dat zei Vasco Cal afgelopen woensdag bij een avond over de brexit die ik voorzat. En Cal kan het weten.

Hij is brexit-adviseur van de Schotse premier Sturgeon. En hij werkte vele jaren in de Europese Commissie en is een goede bekende van Michel Barnier, nu de brexit-onderhandelaar vanuit de Europese Commissie.

Het was geen vrolijk stemmende avond, woensdag in het provinciehuis van Flevoland. Niet alleen Cal, ook de andere sprekers zagen nogal wat beren op de weg.

De beren op de weg

Rem Korteweg, hoofd Europa van instituut Clingendael, zei dat we na de uitslag van de Britse verkiezingen de slechtst mogelijke uitgangspositie voor de onderhandelingen hebben. Want het is volstrekt onduidelijk welke koers de andere kant van de tafel wil varen. Hij wees op de zwakke positie van Theresa May, die om een meerderheid te vinden afspraken moet maken met de Democratic Unionist Party (DUP), de aartsconservatieve partij van de Noord-Ierse protestanten.

Een akkoord tussen May en de DUP is stelt Peter Hain, oud-onderhandelaar van het Goede Vrijdagakkoord. Hij vreest dat de DUP de kans zal grijpen om haar eis door te drukken dat van ernstige misdaden verdachte agenten en soldaten niet worden vervolgd en zo de wankele vrede in Noord-Ierland in gevaar zal brengen.

Een klein lichtpuntje is wellicht dat de DUP Als het Verenigd Koninkrijk alle banden met de EU doorsnijdt - niet langer deel uitmaakt van de gemeenschappelijke markt en zelfs geen douane-unie sluit - wordt de grens met Ierland een stevige. En dat wil de DUP niet.

Voorlopig is de strijd tussen de voorstanders van een softe en een harde brexit niet beslecht, constateerde Korteweg. En dat zorgt voor vertraging die we kunnen missen als kiespijn. Want we hebben maar zo weinig tijd om het eens te woorden over zo verschrikkelijk veel.

In de eerste fase van de onderhandelingen gaat het vooral over de rechten van EU-burgers en de financiële afwikkeling, legde Gérienne Lammers van de Brexit Taskforce van het ministerie van Buitenlandse Zaken uit. De EU zet hoog in: het wil dat alle huidige rechten behouden, ook het recht in het VK werk te zoeken en zich er te vestigen.

En dat terwijl het veel brexiteers er juist om te doen is daar vanaf te komen. Als het om de centen gaat, wil de EU dat het VK alle aangegane verplichtingen nakomt, ook als die lopen tot voorbij de uiterste datum waarop het afscheid neemt, 29 maart 2019.

Zoals het een overheidsdienaar betaamt, hield Lammers zich op de vlakte of ze wel enige kans ziet dat de partijen eruit komen. Maar ze vertelde wel dat er alvast gewerkt wordt aan plannen voor als dat niet lukt.

Symboolpolitiek?

Dat onderhandelingen hondsmoeilijk kunnen zijn, ontdekte ook het kwartet partijen dat in Nederland een kabinet probeerde te vormen. Aan onderling vertrouwen hadden ze nochthans volop gewerkt. Rutte trachtte Klaver te paaien door te melden dat hij ‘deugt’ (alsof hij de zuivere ziel is die de schapen van de bokken kan scheiden). Informateur Herman Tjeenk Willink had wat gezelligheid in de onderhandelingen proberen te brengen, door het viertal fractieleiders uit te nodigen.

Maar het mocht niet baten. De formatie strandde op een verschil van inzicht over de aanpak van migratie. Over het eindvoorstel van Tjeenk Willink waar GroenLinks zich niet in kon vinden, schreef ik Over de onheuse verwijten van D66 richting GroenLinks De strekking: de formatie is niet gestruikeld over een bagatel, maar over een halszaak. En D66, dat zeer teleurgesteld is in GroenLinks, huldigde tot voor kort precies de standpunten waar GroenLinks nu aan vasthoudt.

Even werd ik aan het twijfelen gebracht door mijn waarde collega Hij werpt de vraag op of je beter aan de kant kunt blijven staan in een poging je ideeën zuiver te houden of enige concessies doen om je idealen enigerlei mate te verwezenlijken. Ook wijst hij erop dat over zaken als de Turkijedeal op Europees niveau wordt besloten. Het is een illusie dat je garanties kan geven dat Europese beslissingen voldoen aan tijdens de kabinetsformatie vastgelegde criteria, stelt Marc.

Daar is natuurlijk geen ontkennen aan. Garanties geven kan niemand. Maar we moeten onze eigen rol op het Europese strijdtoneel ook weer niet onderschatten. Het was niet alleen Nederlandse hoogmoed dat de Turkijedeal ooit de naam had. In de Europese ideeënvorming over de deal heeft Diederik Samsom een aardige rol gespeeld.

Bij de formatie worden nu de krijtlijnen van onze toekomstige inzet in Europa getrokken. Wie er sterk van overtuigd is dat de Turkijedeal juridisch ondeugdelijk is en in de praktijk dramatisch uitpakt, kan niet anders dan inzetten op het voorkomen dat we onze fouten herhalen in toekomstige deals met Noord-Afrikaanse landen.

D66, dat altijd kritiek heeft gehad op de Turkijedeal, had dat ook moeten doen. Net als het CDA, dat er eveneens helemaal geen heil in zag. Lees waar NRC-journalist Stéphane Alonso me op wees in reactie op mijn stukje over D66.

Eigenlijk is het dus niet absurd dat GroenLinks niet wilde plooien, maar wel dat D66 en het CDA GroenLinks niet hielpen om de VVD tot andere gedachten te bewegen.

Wil je op de hoogte blijven van mijn Brusselse zoektocht? Elke zondag om 10.00 uur publiceer ik een nieuwsbrief waarin ik verslag doe van mijn pogingen het spel in Brussel te doorgronden en initiatieven voor een mooier Europa in kaart te brengen. Die verschijnt op de site, maar kan je ook in je mailbox ontvangen. Schrijf je hier in