Beste,

Ik ken maar één regio met een eigen werkwoord: de Balkan. Zoek je het woord ‘balkaniseren’ op in een woordenboek, dan vind je omschrijvingen als ‘in kleine delen uiteenvallen’ en ‘in stukken opbreken.’ Het vat de geschiedenis van de regio perfect samen - en misschien de toekomst ook wel.

Want hoewel de laatste oorlog op de Balkan een jaar of twintig oud is, voelt het op veel plekken nog als gisteren. De oorlog vind je nog overal in het straatbeeld terug.

Kapotgeschoten gebouwen aan de oude frontlinie in Mostar. Op de tweede verdieping wonen nog mensen. Foto links: Steven Schoppert. Foto rechts: Freek Herberts
Kapotgeschoten gebouwen aan de oude frontlinie in Mostar. Op de tweede verdieping wonen nog mensen. Foto links: Steven Schoppert. Foto rechts: Freek Herberts

Ik was afgelopen week in Mostar, een van de belangrijkste steden van Bosnië-Herzegovina. Mostar betekent letterlijk ‘brugwachter.’ Dwars door de stad stroomt de smaragdgroene Neretvarivier, die sinds de zeventiende eeuw wordt gezien als de westgrens van de islamitische wereld. Daaroverheen: de Stari Most. Een schitterende brug uit 1566, die letterlijk twee werelden verbindt.

De Stari Most. Aan de linkerzijde (oost) wonen de Bosniakken, aan de rechterzijde (west) de Kroaten. Foto: Steven Schoppert
De Stari Most. Aan de linkerzijde (oost) wonen de Bosniakken, aan de rechterzijde (west) de Kroaten. Foto: Steven Schoppert

Tot 9 november 1993, toen de Stari Most door een tankgranaat in stukken werd geschoten. De Bosnische oorlog was in volle gang: aan de westzijde van de rivier vochten de Kroaten, aan de oostzijde de Bosniakken (Bosnische moslims).

Graffiti in Mostar herinnert aan de dag dat de brug kapot werd geschoten. Foto: Steven Schoppert
Graffiti in Mostar herinnert aan de dag dat de brug kapot werd geschoten. Foto: Steven Schoppert

Inmiddels is de brug met zo’n 14 miljoen euro aan internationale hulp herbouwd. Maar de Kroaten en de Bosnische moslims wonen nog steeds ieder in hun eigen deel van de stad.

En daar komt de eerste aflevering van de om de hoek kijken. Samen met co-presentator Frank Westerman ben ik in Mostar op onderzoek gegaan, ieder aan een eigen kant van de brug.

Van de Balkan zeggen ze wel dat elke generatie er een eigen oorlog meemaakt. Onze vraag voor deze aflevering: gaat dat nu weer gebeuren? Of zijn die miljarden aan internationale hulp na de oorlog zo goed gebruikt dat mensen zich weer verzoenen?

Op de Stari Most beginnen we met de aflevering. Foto: Jannes Drop
Op de Stari Most beginnen we met de aflevering. Foto: Jannes Drop

Ik interview twee stand-upcomedians die harde grappen maken over de oorlog. En ja, daar op de achtergrond staat een standbeeld van Bruce Lee. Foto: Bas van der Ham
Ik interview twee stand-upcomedians die harde grappen maken over de oorlog. En ja, daar op de achtergrond staat een standbeeld van Bruce Lee. Foto: Bas van der Ham
We lopen over een Bosniakken-begraafplaats midden in de stad, waar mijn gids veel vrienden heeft liggen. Foto: Bas van der Ham.
We lopen over een Bosniakken-begraafplaats midden in de stad, waar mijn gids veel vrienden heeft liggen. Foto: Bas van der Ham.

Het was mijn eerste reportage voor televisie ooit. En ja, dat is totaal anders dan een reportage voor De Correspondent schrijven. Omdat je rekening moet houden met geluid, met tolken die niet in beeld mogen, met hoe je naar de camera gedraaid staat, met hoe verhalen aan elkaar gemonteerd kunnen worden. En met het zweet dat in de Bosnische zomerhitte in je ogen druipt (in de zon was het 46 graden!). Gelukkig was er een geweldige crew om me erdoorheen te helpen!

Eén ding staat vast - de beelden gaan fantastisch zijn. Met een drone, met slowmotionbeelden van de brugspringers (een eeuwenoude traditie in Mostar) en met die prachtige omgeving.

Daar gaat een brugspringer, die zich van 25 meter in het ondiepe water laat vallen. Foto: Steven Schoppert
Daar gaat een brugspringer, die zich van 25 meter in het ondiepe water laat vallen. Foto: Steven Schoppert
Cameraman Roel van Hees bestuurt de drone in de verte. Foto: Steven Schoppert
Cameraman Roel van Hees bestuurt de drone in de verte. Foto: Steven Schoppert
In de verte staren, zodat daar later een voice-over overheen gemonteerd kan worden. Foto: Jannes Drop
In de verte staren, zodat daar later een voice-over overheen gemonteerd kan worden. Foto: Jannes Drop

Onze conclusies bewaar ik nog eventjes voor de uitzending. Een tipje van de sluier?

Het meest hoopvolle dat ik zag: twee stand-upcomedians - een Kroaat en een Bosniak - die samen keiharde grappen over de situatie in hun land maken.

Het meest bedroevende dat ik zag: vrijwel alle diensten in de stad zijn nog gescheiden. Kroaten en Bosniakken hebben hun eigen banken, hun eigen postsysteem, hun eigen elektriciteitsaanbieders, hun eigen openbaar vervoer, en - het toppunt - hun eigen scholen.

De uitzending is pas op 9 januari. Heb je voor die tijd al zin gekregen om je in deze fascinerende geschiedenis te verdiepen? Dan raad ik jullie het boek van co-presentator Frank Westerman van harte aan: Voor Frank was het namelijk niet de eerste keer in Bosnië: hij is tijdens de oorlog correspondent geweest in de regio, en schreef daar een geweldig boek over.

In de schaduw nemen we het script even door. Foto: Steven Schoppert
In de schaduw nemen we het script even door. Foto: Steven Schoppert

Tot slot...

...wil ik jullie deze korte animatiefilm nog aanraden. De filmmaakster, Jennifer Zheng, gaat voor het eerst met haar moeder in gesprek over hun migratie van China naar het Verenigd Koninkrijk. Het is een ontroerend portret over eerste- en tweedegeneratiemigranten - en beeldschoon geïllustreerd. De film is onder andere genomineerd voor een

Vimeo
Tough, van Jennifer Zheng.

Wil je deze updates liever in je inbox? Dat kan! Schrijf je in en ik houd je tweewekelijks op de hoogte van alles wat ik schrijf, lees, zie en hoor over migratie en ontwikkeling. Meld je hier aan