Zou minister Hennis-Plasschaert (Defensie, VVD) de notitie ook hebben gekregen?

Op 22 november 2013 stuurde de National Security Agency (NSA) naar al haar medewerkers, met daarin vijf talking points waarmee het NSA-personeel sceptische familie en vrienden moest geruststellen over de waarde van al die massasurveillance waar ze zoveel verhalen over horen. De brief leest als een knap staaltje PR, met kant-en-klare oneliners als repliek op elke kritiek die je op de NSA zou kunnen hebben. 

Dreun maar even mee (de onderstrepingen zijn van de dienst zelf): ‘NSA’s mission is of great value to the Nation. NSA performs its mission the right way - lawful, compliant, and in a way that protects civil liberties and privacy. NSA performs its mission exeptionally well. We strive to be the best that we can be, because that’s what America requires as part of its defense in a dangerous world. The people who work for NSA are loyal Americans with expert skills who make sacrifices to help protect the freedoms we all cherish. NSA is committed to increased transparency, public dialog, and faithful implentation of any changes required by our observers.’

Waarvan akte.

Minister Hennis-Plasschaert lijkt de talking points goed te hebben bestudeerd, want in haar reactie op de ophef over de beruchte 1,8 miljoen metadata die de Nederlandse diensten in december 2013 blijken te hebben verzameld, kwamen ze stuk voor stuk - vrij vertaald - langs: het gebeurde allemaal ‘in het kader van terrorismebestrijding’ en natuurlijk ‘binnen de kaders van de wet,’ ten behoeve ‘van de veiligheid in Nederland,’ om het ‘risico voor de eigen mensen te beperken,’ iets wat natuurlijk ‘van groot belang’ is en bovendien goed om een ‘publiek debat’ over te voeren. Mocht er dan toch iets aan de hand zijn, dan kan de ‘commissie van toezicht’ op de rem trappen en dan zouden de diensten ‘het handelen aanpassen.’ En ja, de minister vindt ‘privacy ook heel belangrijk.’ Dus.

Anders nog iets?

Dat de minister van Defensie hier de PR-afdeling van de NSA napraat, is misschien nog niet zo verwonderlijk. Zorgwekkend is vooral die moeder aller schijntegenstellingen die ze er tussen de regels door mee bekrachtigt: de schijntegenstelling tussen privacy en veiligheid. Steeds hoor je die in discussies over de massasurveillance opduiken; president Obama een halfjaar geleden zelfs letterlijk: ‘You can’t have 100 percent privacy and 100 percent security.’ 

Privacy is een vorm van veiligheid. Het beschermt je tegen machtsmisbruik, chantage, censuur, corrupte overheden en uitglijders die je de rest van je leven achtervolgen

Dat is, pardon my French, natuurlijk lulkoek. Sowieso is ‘honderd procent veiligheid’ onmogelijk, maar die tegenstelling met privacy is volstrekt onheus. Om te beginnen: privacy is een vorm van veiligheid. Privacy beschermt je tegen machtsmisbruik, chantage, censuur, corrupte overheden, identiteitsfraude en uitglijders die je de rest van je leven achtervolgen.

Zonder een Godwin te willen plegen: waarom denk je dat Adolf Hitler het gemunt had op de privacy van joden? Met een ster op de borst waren ze een stuk makkelijker te vinden. En waarom denk je dat privacy er het antwoord op was: onderduiken is, zij het de meest extreme variant denkbaar, een vorm van (gedwongen) privacy.

Dat eindeloos herhaalde mantra, dat voor een beetje veiligheid onze privacy alleen maar in de weg zit, is alleen daarom al een hardnekkig misverstand. Niet voor niets is het, naast vrijheid, verreweg de meest ondermijnde waarde in dictatoriale samenlevingen. Geen betere machtsbasis voor de Kim-Jong Uns van deze wereld dan een samenleving waarin niemand zich kan verbergen. Een wereld zonder privacy is juist de onveiligste wereld denkbaar.

Daarbij komt: andersom is ook nooit overtuigend hard gemaakt dat al die massasurveillance van de Amerikaanse en, naar nu blijkt, Nederlandse diensten ooit daadwerkelijk tot meer veiligheid hebben geleid. Integendeel: een onlangs verschenen van een onafhankelijke onderzoekscommissie concludeerde dat er ‘geen aantoonbaar verband is tussen de dataverzameling door de NSA en het voorkomen van terrorisme.’ Op de vraag hoeveel aanslagen de NSA sinds 11 september 2001 had weten te voorkomen, luidde van een andere onderzoeksgroep eveneens ondubbelzinnig: ‘We found none.’

Nog zo’n hardnekkige schijntegenstelling

Schijntegenstellingen zoals privacy versus veiligheid zie je wel vaker voorbijkomen. De tegenstelling tussen duurzaamheid en de economie, in de hedendaagse politiek met graagte gepropageerd, is er ook zo één. We willen wel investeren in duurzame energie, luidt dan vaak de redenering, maar lieve mensen: denk in hemelsnaam toch ook aan het bbp.

Eerst het geld, dan het groen.

Ook hier is het kortzichtigheid troef. Ja, misschien dat de transformatie van onze energievoorziening in eerste instantie best wat geld gaat kosten, zoveel zelfs dat de economie wat minder hard groeit dan toen we nog oneindig olie uit de grond en CO2 de lucht in konden pompen.

Kijk maar naar Duitsland: daar begint de succesvolle Energiewende - een kwart van alle Duitse energie is al duurzaam - aardig (19,4 miljard euro aan duurzaamheidspremies in 2013). Maar wie ook maar een milimeter verder kijkt dan de van morgen, ziet onmiddellijk: in hernieuwbare energie zit heel, héél veel geld.

Stel dat Europa straks niet meer afhankelijk is van fossiele brandstof uit, ik roep maar wat, Irak, Rusland en Saoedi-Arabië? Enig idee hoeveel geld dat bespaart?

Ten eerste: duurzame energie kan uitgroeien tot een sector van ongekende omvang met een dito hoeveelheid nieuwe banen (in Duitsland: al meer dan 360.000 tot nu toe). Maar dat is het belangrijkste niet. Stel dat Europa straks niet meer afhankelijk is van fossiele brandstof uit, ik roep maar wat, Irak, Rusland en Saoedi-Arabië? Enig idee hoeveel geld dat bespaart? Hoeveel oorlogen dat overbodig maakt? Hoezeer dat corrupte dictators verzwakt? Hoeveel subsidie dan niet meer wegvloeit naar de grote oliereuzen? Hoeveel milieuschade - nu niet verdisconteerd in de kosten van ons energieverbruik - daarmee voorkomen wordt?

De langetermijnvoordelen zijn haast te groot om echt te bevatten, maar je hoeft geen Einstein te zijn om te weten dat een duurzame economie op de langere termijn een goudmijn is.

En, om het cirkeltje dan ook maar rond te maken: zou Nederland nog zoveel miljarden aan peperdure JSF’s, militaire missies en inlichtingenapparaten moeten uitgeven als al die dicators en Al-Qaeda’s straks hun voornaamste inkomstenbron - olie en nog eens olie - kwijt zijn, omdat wij het niet meer nodig hebben? 

Privacy, veiligheid, duurzaamheid en economische voorspoed zijn enkel tegenstellingen in een wereld waarin machthebbers veel te veel baat hebben bij het idee dat die waarden onverenigbaar zijn. Maar in de wereld die ik voor me zie, zijn ze niet alleen niet-tegengesteld: ze kunnen zelfs niet zonder elkaar.