Beste,

Het was een rondje rituele verontwaardiging in het Europees Parlement, dinsdag bij het debat over de De een na de ander gaf uiting aan zijn diepe ontsteltenis over het zoveelste bewijs dat de rijken der aarde en grote multinationals via lepe constructies met firma’s in Europese belastingparadijzen en overzeese vluchthavens voor kapitaal ontkomen aan hun plicht belasting te betalen.

Het gaf de eurocommissaris voor Economische en Financiële Zaken Pierre Moscovici. ‘Net zoals u allen ben ik diep verontwaardigd door de onthullingen van de Paradise Papers,’ zei hij. Het ergste vond Moscovici nog wel dat veel van dergelijke praktijken gewoon legaal zijn. ‘Daarom moeten we de wet veranderen!’ riep hij uit.

Hoe dan? Wat hij in ieder geval wezenlijk vond, is dat de belastingstelsels in de EU-landen meer naar elkaar toe groeien. Want: ‘Het is de afwezigheid van gemeenschappelijke regels in Europa die de bedrijven de gelegenheid biedt voor hun praktijken van agressieve belastingplanning.’

Daarom riep Moscovici de EU-lidstaten met klem op om zo snel mogelijk het plan voor gemeenschappelijke Europese belastingregels te accepteren dat de Europese Commissie in oktober 2016 voorstelde.

Belastingen: onze eigen zaak!

Vijf jaar geleden lanceerde de Commissie dat plan voor het eerst. Toen stuitte het op te veel protest van de lidstaten en trok ze het schielijk in. In 2016 haalde de Commissie in opgesmukte vorm opnieuw uit de la. Het is ‘een compleet nieuw systeem om multinationals te belasten, die de EU ondernemersvriendelijker zal maken en tegelijkertijd de belangrijkste wegen zal afsluiten om met winsten te schuiven,’ jubelde ze toen.

Wat is dan dit wonderbaarlijke voorstel? Zo revolutionair is het nu ook weer niet. Landen behouden het recht zelf vast te stellen welk percentage winstbelasting bedrijven moeten betalen. Wel komen er uniforme regels voor hoe bedrijven de winst waarover ze belasting betalen moeten vaststellen, zodat ze die winst niet langer met handige trucs kunnen drukken. En regels voor hoe multinationals hun winst kunnen toeschrijven aan de verschillende landen waarin ze actief zijn.

Die maken het sluw met winsten schuiven onmogelijk. Deze techniek bijvoorbeeld in zijn belastingroute via Nederland en Engeland. Het in Nederland gevestigde Starbucks Manufacturing brandt koffiebonen. De forse winsten die het boekt met de verkoop van die bonen roomt het af door hoge royalty’s te betalen voor het recept van het koffiebranden aan een in het Verenigd Koninkrijk gevestigde brievenbusfirma van Starbucks. In Nederland boekt het bedrijf daardoor nauwelijks winst en hoeft het maar een grijpstuiver aan belasting te betalen. En de dochter in de VK is niet belastingplichtig over de royalty’s.

Klinkt als een slim plan om dergelijke constructies uit te bannen. Maar opnieuw liggen aardig wat landen dwars. Zoals notoire belastingparadijzen Luxemburg en Nederland. De Nederlandse Tweede Kamer met als argumentatie dat belastingen een nationale bevoegdheid zijn. ‘Een val’ noemde de VVD het voorstel zelfs.

Moscovici riep de lidstaten dinsdag op om hun verantwoordelijkheid te nemen. De bal ligt in de hoofdsteden, zei hij. Dat was natuurlijk een verwijzing naar dwarsliggende regeringen in Den Haag en Luxemburg.

Nationale factchecks

Of het zal helpen is nog maar de vraag. In de dagen dat de Paradise Papers voor veel ophef zorgden, waagde de Nederlandse premier Rutte het doodleuk om het plan van de regering te verdedigen de dividendbelasting af te schaffen. Met als argument dat anders net als in België maar één multinational overbleef. Een feit dat de Belgische krant De Standaard ferm als beoordeelde, de Nederlandse NRC Handelsblad als

Twee dochterondernemingen van dezelfde multinational Mediahuis die regelmatig stukken van elkaar overnemen, blijken als het om nationaal gevoelig liggende zaken gaat toch liever hun eigen koers te varen.

Maar of het nu waar is of niet, als Nederland al meer multinationals heeft dan België, is dat de wrange vrucht van de Nederlandse boerenslimheid in het bieden van sluiproutes voor belastingontwijking aan internationaal opererende bedrijven. En het plan om de dividendbelasting af te schaffen is, de voorzitter van de Vlaamse sociaal-democraten John Crombez in de Nederlandse NRC terecht, typisch een voorbeeld van een politiek van ieder voor zich.

Eens te meer blijkt: soms is het naar Europese solidariteit met een lampje zoeken, vaak zien de lidstaten elkaar eerder als concurrenten dan als bondgenoten.

Dat is toch prima? Want van concurrentie op de vrije markt wordt iedereen toch beter? Als het om een race naar de bodem gaat in het heffen van belastingen waarmee de publieke voorzieningen overeind worden gehouden waarvan ook de bedrijven die ze ontwijken profiteren, is de zegenrijke werking van de vrije markt toch moelijk vol te houden. Dan hebben we een strenge marktmeester nodig. Alleen kan de Europese Commissie die rol maar zeer gebrekkig spelen, omdat ze niet meer speelruimte heeft dan de lidstaten haar toestaan.

Een verenigd en solidair Europa, zolang de koopmannen van het nationale belang zoals Rutte het voor het zeggen hebben, is het een verre illusie.

Wil je op de hoogte blijven van mijn Brusselse zoektocht? Elke zondag om 10.00 uur publiceer ik een nieuwsbrief waarin ik verslag doe van mijn pogingen het spel in Brussel te doorgronden en initiatieven voor een mooier Europa in kaart te brengen. Die verschijnt op de site, maar kan je ook in je mailbox ontvangen. Schrijf je hier in