De Correspondent
Lex Bohlmeijer - in gesprek met Jan Willem Duyvendak
SoundCloud
Interview

Wat is er toch aan de hand in Nederland? Terwijl de veiligheid toeneemt voelen veel mensen zich juist onveiliger. En nog zo’n paradox: mensen vinden dat het slecht gaat met Nederland, terwijl ze gelukkig zijn met hun eigen leven. Er worden knetterende debatten gevoerd over onze samenleving, niet zelden met een giftige insteek. Vele politici wekken de indruk dat Nederland ontvreemd wordt door andere culturen.

Valt Nederland van ellende uit elkaar?

Als je daar een origineel antwoord op wil horen in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, luister dan naar socioloog Jan Willem Duyvendak. Hij is hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en sinds 1 januari directeur van het prestigieuze Duyvendak doet al tien jaar onderzoek naar thuis en thuisgevoel. De resultaten publiceerde hij onlangs in een toegankelijk boek: Wie het leest krijgt een ander beeld van Nederland.

Vergis je niet: de laatste jaren is de notie van thuis centraal komen te staan in politieke visies én in maatschappelijk beleid

Thuisgevoel. Het lijkt wellicht een triviaal onderwerp. Maar vergis je niet: de laatste jaren is de notie van thuis centraal komen te staan in politieke visies én in maatschappelijk beleid.

Het idee daarvan is: iedereen moet zich thuisvoelen in Nederland. Terwijl: thuis voel je je maar bij heel weinig mensen; bij je familie bijvoorbeeld. En je krijgt als het ware de opdracht om andere mensen zo te zien. Dat laat maar bitter weinig ruimte voor verschil. Zo’n onmogelijke opdracht wordt een bron van onvrede, constateert Duyvendak. En het hoeft ook helemaal niet. Vriendelijk gedrag is al voldoende.

Waarom heeft deze verschuiving plaatsgevonden? Het gangbare beeld onder politici is dat de samenleving te divers is geworden, er zijn te veel migranten die ver afstaan van de Nederlandse waarden. En dat vindt Duyvendak zo bizar. Want meer dan in andere landen zijn Nederlanders het over de belangrijkste normen en waarden eens. Gender. Seksualiteit. Sociaal-economische ongelijkheid. We waren nog nooit zo homogeen - afgezien van een paar kleine orthodoxe groepen (christenen, joden, moslims). Zelfs PVV-aanhangers en de meerderheid van de moslims staan praktisch op dezelfde manier in het leven.

Net zo interessant is hoe Duyvendak de plek van ‘thuis’ in het maatschappelijk beleid analyseert. Verpleeghuizen zijn in rap tempo gesloten, ouderen kunnen niet anders dan thuis blijven wonen. Terwijl er enorm bezuinigd is op de verworvenheden van de verzorgingsstaat, moeten mensen massaal voor elkaar gaan zorgen.

Het staat haaks op het verlangen dat iedereen betaalde arbeid verricht. En het gaat voorbij aan het feit dat de meeste Nederlanders via belastingen bereid zijn om te betalen voor goeie zorg.

Kortom, misschien wordt het toch tijd om het idee dat ‘thuis best’ is een klein beetje bij te stellen.

Meer podcasts?

Deze journalist portretteerde het dorp van zijn jeugd. Alle 128 huishoudens Feanwâldsterwâl is een lintdorp in Friesland dat bestaat uit 128 huishoudens. Journalist Sjoerd Litjens portretteerde ze allemaal in een vier jaar durend monsterproject. Luister de podcast hier terug Deze kok brengt het beste van de Nederlandse en de Marokkaanse cultuur bij elkaar Mounir Toub (Helmond, 1978) publiceerde onlangs zijn eerste kookboek: Mijn Arabische keuken. Een ode aan de moeder. En een hartstochtelijk pleidooi voor de verrukking van het Marokkaanse eten. De samenleving zou er een voorbeeld aan kunnen nemen. Luister de podcast hier terug