Hoe complottheorieën nepnieuws worden (en help ons mee een YouTube-bubbel in kaart te brengen)

Beste,

Ik vond het wel een van de meest bizarre verhalen waar ik de laatste jaren aan heb gewerkt: dat over Pizzagate.

Lang verhaal kort: op het webforum 4chan ontstaat een complottheorie over seksueel misbruik van en moord op kinderen in de kelder van een pizzarestaurant in Washington D.C. door kopstukken van de Democratische partij, onder wie Hillary Clinton. Het verhaal wordt opgepikt door uiterst rechtse mediapersoonlijkheden en politici en gebruikt als propaganda tijdens de presidentsverkiezingen. Kort daarna loopt een huisvader met een machinegeweer het restaurant binnen waar het misbruik zou plaatsvinden.

Buiten dat het een bizarre vertelling is, vind ik het verhaal vooral interessant omdat het veel zegt over de relatie tussen complottheorieën en nepnieuws. Complottheorieën zijn verhalen waar mensen daadwerkelijk in geloven, althans, in ieder geval in delen van het verhaal. Nepnieuws is informatie waarvan de bron weet dat die niet waar is, maar die om politieke of economische redenen wordt verspreid. Het is gewoon propaganda.

Bij Pizzagate zag je dat complottheorieën en nepnieuws vermengd raakten, met een giftige cocktail als gevolg.

Toch is Pizzagate geen uitzondering, betoog ik in twee verhalen die ik vorige week heb gepubliceerd. In het eerste verhaal Lees hier De zaak Pizzagate - of hoe nepnieuws en complottheorieën hun weg vinden naar een breed publiek. presenteer ik een reconstructie die ik samen met het Digital Methods Initiative van de Universiteit van Amsterdam heb gemaakt. We laten stap voor stap zien hoe het narratief van Pizzagate vorm krijgt en hoe de theorie zich verspreidt, al dan niet bewust door propagandisten.

In het tweede verhaal Lees hier Deze rechts-populistische complottheorie wil maar niet verdwijnen. maak ik de sprong naar onze kant van de Atlantische Oceaan om te laten zien dat ook hier de meest bizarre theorieën voor politieke doeleinden worden ingezet. Ik kijk daarbij naar het idee dat een homogene linkse elite moedwillig de Europese beschaving probeert te ondermijnen door moslimmigranten binnen te halen. En nee, dit is geen marginale theorie, maar wordt geregeld in de Tweede Kamer en door serieuze mensen uitgedragen.

‘Ras’, intelligentie en politieke correctheid

Ik heb met erg veel interesse de podcast geluisterd van neurowetenschapper Sam Harris en Vox-hoofdredacteur Ezra Klein. De twee proberen een langlopende ruzie te beslechten over een eerdere uitzending van Harris waarin hij Charles Murray had geïnterviewd. Murray is nogal omstreden omdat hij een link legt tussen ras en intelligentie, een onderwerp waar ik al een paar stukken aan heb gewijd.

Het is een erg goede podcast geworden, maar lees mijn aanbeveling Lees hier Beluister deze tweestrijd over politieke correctheid in de wetenschap. vooral even voordat je ’m luistert.

Ons YouTube-experiment, kijk je mee?

Misschien heb je meegekregen dat we proefpersonen zoeken Lees hier Doe mee met ons onderzoek naar de filterbubbel van YouTube. voor een YouTube-experiment. Samen met Hassan Bahara en Annieke Kranenberg van de Volkskrant doe ik onderzoek naar de aanbevelingen die je krijgt als je naar enkele termen zoekt. Onze hypothese is dat YouTube je steeds extremere video’s aanbiedt.

We hebben hiervoor software geschreven die proefpersonen op hun eigen computer kunnen uitvoeren. De resultaten, tien JSON-bestanden, sturen ze dan naar mij terug. Inmiddels heb ik een Pythonscript geschreven dat de resultaten inleest, ordent en een netwerk van aanbevolen video’s en kanalen construeert (ik gebruik hiervoor de networkx library).

Ik ben het script nog aan het debuggen en ben nog niet tevreden. Ik heb het idee dat het allemaal een stuk efficiënter kan. Ook twijfel ik of Python wel de beste oplossing is - wellicht dat dit een mooi klusje is voor Elasticsearch.

Mocht je naar de code willen kijken, Je vindt een versie van mijn code op GitHub. of een sterke mening hebben over de beste methode om de data te analyseren, dan hoor ik dat graag.

En tot slot nog een lekkere nerd-tip

Via de podcast Data Skeptic (al een aanrader op zich), kwam ik bij een leuke app terecht: Brilliant. Deze biedt puzzels en korte cursussen aan op het gebied van wis- en natuurkunde en computerwetenschappen. Er zijn modules over bijvoorbeeld logica, algebra, kansberekening, differentiaalvergelijkingen, kunstmatige intelligentie, mechanica en relativiteitstheorie.

De puzzels zijn mooi opgemaakt en voorzien van veel uitleg, waardoor het zelfs voor bèta-wannabe’s met een alfa-studie (zoals ik) goed te volgen is. Langzaam wordt het niveau opgeschroefd en als je het echt niet meer weet, dan is er een grote internationale gemeenschap die bereid is tekst en uitleg te geven.

Leuke app, mooi initiatief (wel een beetje prijzig, maar via Data Skeptic kun je twintig procent korting krijgen). Dus bij deze mijn warme aanbeveling.