Ken je deze meme van Pepe the Frog?

Weet je dat dit ogenschijnlijk simpele plaatje heel gelaagd is? Want dit zit er allemaal in:

We zien Pepe the Frog, een cartoonkikker die rond 2015 is toegeëigend door de rechts-extremistische alt-rightbeweging. Er moeten tienduizenden varianten van deze kikker zijn gebruikt in memes die politici, media, vrouwen, minderheden, instituties, activisten en gelovigen

Pepe komt tot ons in de verschijning van Kek, ook weer een meme. Kek is de Egyptische god van chaos, een god met een kikkerhoofd. De meme is afkomstig uit de gamewereld, waar de term ‘kek’ werd gebruikt om

Rond 2015 ontstond op verschillende fora de een satirische religie, compleet met iconen (zoals het hoofd van Pepe the Frog), een land (Kekistan), en allerlei gebruiken. Het woord ‘Kek’ (en ‘Topkek’) is een soort signaalwoord geworden waarmee je kunt laten zien dat je tot de edgy internetklasse van ingevoerde en hoort, waarbij dus op lol gedoeld kan worden, Begrijp je het nog?

We zien nog iets wat lijkt op getallensymboliek. Dat is wat lastiger te interpreteren. 666 lijkt me een verwijzing naar de duivel. Het getal 88 wordt binnen nazistische kringen gebruikt als vervanging voor Adolf Hitler (Heil Hitler, met de H als achtste letter van het alfabet). Maar waarschijnlijk zie ik er te veel in en vond de maker het gewoon grappig of steekt hij of zij juist de draak met de getallensymboliek van nazi’s.

We zien chaos, vuur, vernietiging en Kek die het allemaal sereen aanschouwt.

En dit alles is gegoten in een heel simpele, amateuristische beeldtaal, waarover zo meer.

Wat betekenen de belangrijkste memes?

Onlangs schreef ik over waarom we dit soort plaatjes serieus moeten nemen en niet moeten afdoen als een grap van een stel verveelde jongemannen met rechtse en antifeministische ideeën.

Voor sommigen zal de productie en verspreiding van dit soort memes een redelijk onschuldig tijdverdrijf zijn, maar voor een harde kern van activisten zijn deze memes niets minder dan propaganda, een manier om de maatschappelijke bandbreedte van wat aanvaardbare uitingen zijn naar rechts

Voor een harde kern van activisten zijn deze memes niets minder dan propaganda

In dit verhaal wil ik met hulp van onze beeldredacteur Lise Straatma en enkele onderzoekers van van het dieper ingaan op drie belangrijke memes die door de rechtse politieke activisten zijn toegeëigend of verzonnen en veel worden gebruikt, in dit geval Pepe the Frog, Feels Guy en Amerimutt. Wat betekenen deze memes? En in welke context worden ze gebruikt?

Waarom werken we mee aan de verspreiding van deze beelden? Je kunt deze simpelweg in het dagelijks leven tegenkomen. We proberen ze hier in de juiste context te plaatsen en dus kritisch te benaderen.

Om genoeg materiaal te verzamelen, schraapten van het Digital Methods Initiative 48 uur lang alle posts van het ‘politiek incorrecte’ kanaal /pol/ op imageboard 4chan, een belangrijke bron van veel Dat leverde 56.000 plaatjes op.

Een van de onderzoekers, Sal Hagen, bouwde een tool, een zogenoemde waarmee hij en zijn collega’s in korte tijd 5.000 posts konden classificeren op thema en soort meme. Thema’s zijn bijvoorbeeld pro-Trump, (neo-)nazisme, anti-islam, anti-semitisch, complotdenken, seksisme. Het soort memes gaat over de figuur die als basis dient, in dit geval dus Pepe the Frog, Feels Guy en Amerimutt. Let wel: dit is geen ‘af’ onderzoek, maar een

Laten we beginnen met de meest beroemde meme die uit 4chan is voortgekomen en politiek is ingezet: Pepe the Frog.

Pepe the Frog

Pepe werd al in 2008 op 4chan gebruikt, maar had toen nog geen racistische of pro-Trump-ondertoon. Deze relatief onbekende stripfiguur zou mensen buiten de 4chan en gamer- en foracultuur weinig hebben gezegd.

Pepe lijkt snel te zijn getekend, slechts een krabbeltje te zijn. Deze vluchtigheid zorgt ervoor dat Pepe niet al te serieus overkomt.

Toen de kikker rond 2015 vaker opdook met een racistische of antifeministische ondertoon, werd dankbaar gebruikgemaakt van dat onschuldige beeld. Het zou allemaal maar een grap zijn.

Dit is Pepe in een heel wat minder onschuldige situatie. Pepe is hier een witte nationalist of neonazi. Het meisje is een ‘Tumblr-slet’ of ‘Tumblr-feminist’. Die term verdient uitleg: het blogplatform Tumblr is volgens 4channers de thuishaven van zogenoemde social justice warriors, een verzameling van activisten die zich inzetten voor feminisme, diversiteit. Het beeld zelf lijkt een verwijzing naar de beroemde foto van de executie

Door de grote populariteit is Pepe in allerlei gedaanten getransformeerd. Hieronder zie je in welke contexten Pepe op 4chan wordt opgevoerd. Deze onderverdeling is dus met behulp van de memetagger gemaakt.

Op 4chan komt Pepe toch nog steeds vaak voor in een racistische context. Ofwel hij wordt als nazi opgevoerd, of in een antisemitische setting. Nog steeds gaan veel Pepes over Donald Trump. Maar de meeste Pepes komen voor in combinatie met andere bekende memes, zoals Feels Guy.

Pepe wordt hier opgevoerd in de context van chaos, van het einde der tijden. De meme lijkt hiermee te verwijzen naar de satirische Cult of Kek, waarbij de kikker in verband wordt gebracht met chaos en vernietiging.
Pepe wordt vaak opgevoerd in Europese nationale contexten. Hij wordt bijvoorbeeld geregeld als hooligan afgebeeld, in dit geval met een vlaggetje van Kroatië. Geregeld wordt Pepe gebruikt om andere nationaliteiten belachelijk te maken, door bijvoorbeeld Pepe af te beelden als zwakzinnige met een vlag van een land.
Nazisme is een belangrijk terugkerend thema. De maker van deze meme zal ongetwijfeld zeggen dat het ironisch is bedoeld, gezien het vrolijke plaatje en de soort van regenboog. Deze meme komt ook weleens voor met de regenboog die door de homobeweging wordt gebruikt.
Dit plaatje is in ieder geval niet ironisch bedoeld. Pepe (en andere memes) worden ook vaak op historische afbeeldingen geplaatst. Hier wordt het slachtoffer van de executie in een bekende giftige karikatuur neergezet, terwijl de Pepes lachend toekijken. De maker is nog zover gegaan om het fotobeeld zelf te bewerken, waardoor het meer op een schilderij lijkt.
Pepe als Oswald Mosley, de Britse fascistische leider die voor én na de Tweede Wereldoorlog een grote invloed had op Angelsaksische extreemrechtse bewegingen. Mosley wordt hier als strijdbaar, maar ook bijna als knuffelbaar neergezet. Het logo is afkomstig van de vlag van de British Union of Fascists.
Pepe komt in deze dataset het meest voor in combinatie met andere memes. Deze meme gaat blijkbaar over het veronderstelde onvermogen van zwarte mannen om verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf en hun kinderen. MGTOW verwijst naar Men Going Their Own Way, een (soms gewelddadige) antifeministische beweging. Rechts zien we Le Happy Merchant die ook loopt te mopperen.
Deze meme is een bewerking van het logo van de Amerikaanse inlichtingendienst National Reconnaissance Office. De octopus is een Pepe-figuur. De wereldbol een Japanse anime-figuur. Anime is prevalent op 4chan. De meme is redelijk onschuldig en gaat vooral over de enorme zelfoverschatting van 4chan.
Een vrij onschuldige meme over Pepe en Feels Guy die samen lol hebben, of is het leedvermaak?
Deze memestijl kan gecategoriseerd worden als vaporwave. Dit is een visuele en musicale stroming die teruggrijpt op de synthesizer-esthetiek van de jaren tachtig, een esthetiek die je ook terugziet in de Blade Runner-films. De stijl appelleert aan de jarentachtignostalgie die je nu veel ziet, bijvoorbeeld in series als Stranger Things op Netflix.
Links is ook vaak de kop van Jut. Hier zien we Pepe een bezoekster van een verkiezingsbijeenkomst van Hillary Clinton belagen. De bezoekers lijken niet echt enthousiast. Pepe heeft de tijd van zijn leven.
Trump wordt hier afgebeeld als Pepe, maar ook als een soort Conan the Barbarian. Deze meme richt zich tegen mainstream conservatieven (cucks) én tegen linkse activisten (SJWs, Social Justice Warriors).
Dit soort memes, waarbij Donald Trump als Pepe wordt afgebeeld, komen erg veel voor. Het handteken (‘oké’) is ook belangrijk. Op sociale media gebruiken sommige alt-rightactivisten die emoji om aan te geven dat ze tot Trumps ‘volgelingen’ horen.
Een Trump-meme met een duidelijke politieke boodschap.
Deze Trump-meme is nogal ambigu. Enerzijds zien we hier een zelfverzekerde Pepe, die er trots op is een redneck te zijn. Anderzijds worden deze redneck-Pepe’s vaak ook weer als domme uitvloeisels van inteelt afgebeeld. Het is niet altijd duidelijk of de maker nu de draak steekt met rednecks, of hen als een soort voorhoede ziet van de Trump-revolutie.

Pepe is zich inmiddels aardig los aan het weken van alt-right, dat hem had toegeëigend. De oorspronkelijke tekenaar van Pepe, Matt Furie, probeert met rechtszaken te ontmoedigen dat Pepe voor racistische doeleinden worden gebruikt. En ook linkse activisten proberen Pepe toe te eigenen door hem voor propaganda te gebruiken.

Feels Guy

Volgens de online meme-catalogus Know Your Meme is Feels Guy ongeveer in 2010 ontstaan en aanvankelijk op een aantal Europese

Feels Guy wordt, zoals de naam al zegt, vooral gebruikt om bepaalde gevoelens over te brengen, aanvankelijk vooral verdriet, al dan niet van existentiële aard.

Feels Guy is een populaire meme die op veel verschillende sociale media wordt gebruikt. Lange tijd en op de meeste sociale media heeft Feels Guy geen enkele racistische betekenis. Maar rond 2015 maakte hij de oversteek naar enkele Amerikaanse platforms zoals Reddit en 4chan, waar racisten de meme sindsdien proberen toe te eigenen.

Pepe staat op het punt de keel door te snijden van Feels Guy. Uiteraard is deze meme een verwijzing naar de propaganda van IS.
Pepe staat op het punt de keel door te snijden van Feels Guy. Uiteraard is deze meme een verwijzing naar de propaganda van IS.


Ook bij Feels Guy zien we veel verschillende thema’s terugkeren.

Laten we weer op een paar memes inzoomen.

Een wat matige poging om Feels Guy in verband te brengen met Donald Trump. In plaats van The Art of the Deal staat er The Art of the Feel.
Deze politieke Feels Guy bespot aanhangers van Hillary Clinton. Vaak wordt Feels Guy in zo’n intense staat - rode ogen, stromende tranen, tanden op elkaar - opgevoerd om ergens extreme onvrede mee uit te drukken.
De roze Feels Guy, met de bebloede ogen, is Pink Wojak, die wordt gebruikt om handelaars in Bitcoin belachelijk te maken. Hier is Pink Wojak blijkbaar in gevecht met een Pepe. De betekenis is niet helemaal duidelijk.
Er gaan ook veel variaties rond van Feels Guy, of liever gezegd een soort degeneraat van Feels Guy, om een groep belachelijk te maken. In dit geval een Liverpool-fan. Het linkse tekentje lijkt iets weg te hebben van een hamer en sikkel.
Op 4chan duiken geregeld nazi-memes op met kalme, enigszins vrolijke Feels Guys (en Girls). Juist het emotieloze contrasteert met de gevoelige betekenis van de nazi-uniforms.
In het midden staat de Britse fascist Oswald Mosley. Enkele Britse landsdelen hebben zich aan hem vastgeklampt. Waarschijnlijk is deze meme een verwijzing naar de Brexit.
Deze Feels Guy (of Girl) kijkt niet echt vrolijk. Het ziet ernaar uit dat ze een donkere man moet gaan bevredigen.
Feels Guy wordt soms opgevoerd in een antisemitische setting. Deze meme gaat over de vermeende Joodse invloed op de media.
Feels Guy wordt geregeld in een religieuze setting opgevoerd. Deze oogt tamelijk onschuldig.
Deze familiestambomen zijn ook erg populair en worden ook in andere meme-thema’s gebruikt. Deze meme gaat blijkbaar over de vermeende verzwarting van een bevolking, iets waar de mememaker moeite mee lijkt te hebben gezien het niet al te flatteuze resultaat.

Amerimutt

Amerimutt, is een meme over witte Amerikanen die volgens (extreem)rechtse Europeanen helemaal niet wit zijn, want ze zijn niet ‘raszuiver’: Amerikanen hebben vaak voorouders uit veel verschillende landen. De 56 procent verwijst naar het percentage van Amerikanen dat wit zou zijn.

Amerimutt is ongecultiveerd en dom, weet niet waar Parijs ligt en eet het liefst de hele dag hamburgers. De meme is een reactie op de kritiek van Amerikaanse 4channers dat Europa niet kordaat optreedt tegen vluchtelingen. De meeste Amerimutt-memes zijn ronduit racistisch, maar sommige Amerimutts worden ook weer gebruikt om het racisme van alt-right belachelijk te maken. Kortom: ook hier zie je weer een strijd van toeëigening.

Dit is een vrij bekende Amerimutt-meme. We zien een nogal lelijke, zelfingenomen meneer met een McDonald’s-petje kijken naar de muur tussen de VS en Mexico. Wie is hier nu precies de winnaar?
Een afgeleide van Amerimutt. Waarschijnlijk zien we hier een Black Lives Matter-activist en wordt de witte ‘politiek correcte, schuldbewuste linkse klasse’ belachelijk gemaakt.
Ook deze ronduit racistische meme lijkt een Amerimutt-afgeleide, hoewel dit beeld ook al veel ouder zou kunnen zijn.
Deze meme lijkt de draak te steken met de vermeende Amerikaanse obsessie met huidskleur.
Amerimutt komt ook vaak voor in een antisemitische context. Hier zien we een Le Happy Merchant een zwarte Amerimutt aan de halsband houden.
Deze meme valt op door de redelijke hoge productiekwaliteit. We zien hier een Amerimutt huilend achter zijn laptop zitten. Hij zal vermoedelijk een Amerikaanse anon zijn, een bezoeker van imageboard 4chan.
Hier steken Europese anons de draak met hun Amerikaanse forumleden op 4chan. De meme is een bewerking van de vaak gememeficeerde Simpsons.
Ook hier zien we weer een racistische stamboom, zoals je die ook vaak bij Feels Guy en Pepe ziet. Het is niet helemaal duidelijk of deze nu de draak met raszuiverheid steekt, of dat er iets van gemeend is.
Eerlijk gezegd begrijp ik deze niet helemaal. We zien een karikatuur. Mijn eerste indruk was dat dit over Obama ging, maar toch voelt dat niet helemaal juist. Het petje verwijst uiteraard naar Trump.
Deze meme steekt de draak met Brexit en Britse racisten. De Amerimutt-meme wordt dus tegen de oorspronkelijke makers gekeerd.
Deze Amerimutt heeft een antisemitische ondertoon, maar maakt ook de gangbare Amerikaanse praktijk van besnijdenis na geboorte belachelijk.
Dit is juist weer een antiracistische Amerimutt. We zien een knappe donkere man die de les wordt gelezen door een stel stinkende witte supremacisten.
Een echte Italiaan kijkt naar zijn stinkende Amerikaanse verwant die zich blijkbaar ook nog Italiaans voelt.
Europese anons maken Amerikaanse anons op 4chan belachelijk.

Wederom: trap er niet in

Wat deze memes gemeen hebben is de stijl. De afbeeldingen zijn simpel vormgegeven, zonder bijvoorbeeld schaduwen of veel variatie in dikte van het lijnwerk. Ze lijken met MS Paint te zijn gemaakt, een computerprogramma dat in 1985 zijn intrede deed op Windowscomputers.

Deze simpele stijl zorgt ervoor dat deze illustraties heel herkenbaar en makkelijk na te maken zijn. En het geeft ze een onschuldig karakter: ze komen in eerste instantie niet bedreigend of aanstootgevend over. Op deze manier kan een gecodeerd bericht met een racistische of seksistische boodschap een groot, meestal nietsvermoedend publiek bereiken, zonder onmiddellijk verwijderd te worden. Als een Paard van Troje dringen extremistische memes het publieke domein binnen.

En laat je ook niet misleiden door de simpele vormgeving. Veel van deze memes zullen niet met MS Paint zijn gemaakt, maar door mensen die behoorlijk bedreven zijn. Neem bijvoorbeeld deze meme die Donald Trump doorstuurde. Die is best goed gemaakt, door iemand die wist wat hij of zij deed. Met andere woorden: trap er niet in.

Wil je meer weten, lees dan alles over het meme-onderzoek van het Digital Methods Initiative op hun blog over de memes, over de thema’s), of het wat

Dit artikel is onderdeel van een langlopende serie over extreme politieke bewegingen. Deze serie wordt gesteund met een financiële bijdrage van het