Beste,

Ik vond afgelopen weekend ontroerend: zingend, klappend en dansend stonden honderden migranten op het dek van de Aquarius, terwijl het logge schip de haven van het Spaanse Valencia binnenvoer. De opluchting was bijna tastbaar – na 20 uur ronddobberen in een rubberboot en dagen afwachten op het reddingsschip hadden de 630 migranten eindelijk Europa bereikt.

Enkele dagen ervoor werd de Aquarius door de kersverse Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken de toegang tot Italiaanse havens geweigerd. ‘Italië zegt nee tegen illegale immigratie’,

Illegale immigranten. Zo noemt Salvini de dansende mensen op het schip.

Technisch gezien klopt dat: al deze mensen steken een grens over zonder de juiste papieren.

Maar semantiek is hier belangrijk. Want illegale migranten, zoals Salvini de term bedoelt, zijn migranten die géén recht hebben op asiel. Door de Aquarius te weigeren, ontzegde hij alle 630 opvarenden categorisch het recht om asiel aan te vragen.

Eenmaal in Valencia stapten mensen uit 26 verschillende landen van boord. Velen van hen (zoals degenen uit Nigeria) maken inderdaad nauwelijks kans op asiel. Maar anderen komen uit Eritrea en Zuid-Soedan – landen van waaruit bijna alle migranten een vluchtelingenstatus krijgen toegewezen.

Dat Salvini deze migranten het recht op een asielprocedure ontzegt, is in strijd met het Vluchtelingenverdrag en de zoveelste stap in Een debat waarin taal een hele belangrijke rol speelt.

Door de mensen op de Aquarius ‘illegaal’ te noemen, criminaliseert Salvini de migranten – en voor de onoplettende luisteraar dus ook de potentiële vluchtelingen aan boord. Maar voor het internationaal recht bestaat er niet zoiets als een illegale vluchteling. Hoe de vluchteling in je land is gekomen, doet er niet toe. Als hij aanklopt, geef je hem bescherming, bepaalt het recht.

Tijd voor een migratielexicon

En zo wordt er in het EU-migratiedebat een verraderlijk spel met taal gespeeld. Een spel dat voor de gewone luisteraar bijna niet te volgen is.

Want wie de verhitte discussie over de vraag of Salvini’s weigering misdadig of juist dapper was een beetje volgde, vlogen de beleidstermen en het jargon om de oren. Illegale migranten, asielquota, pushbacks, refoulement en compacts – het zijn termen die soms meer mist dan helderheid brengen. Waar hébben onze regeringsleiders het nu precies over?

Om zicht te krijgen op wat er op het spel staat, en wat het EU-migratiebeleid nu eigenlijk behelst, maakte ik samen met collega Tomas Vanheste een lexicon. Des te relevanter in de aanloop naar de Europese migratietop aanstaande zondag, waar de Europese leiders ongewtijfeld weer een staaltje migratiejargon zullen laten horen.

Is Nigeria een racistische naam?

Ondertussen cross ik door Nigeria (yes, de eerste reportages komen er binnenkort aan) en ontving ik van collega de vraag van de week. Thalia mailde me:

‘Lekenvraag: kan je een keer [iets schrijven] over who the f*ck het woord Nigeria heeft bedacht en wat daar de gedachte bij was? [...] Wie was de briljante witte geest die zei: laten we het de negorij noemen (dat is althans mijn gevoel bij die naam)?’

Thalia is zeker niet de enige met deze associatie. Op allerlei fora lees ik de vraag: zijn de woorden nigger en Nigeria verwant?

Het antwoord is – gelukkig zou ik bijna zeggen – nee. Nigger komt van het Latijnse nigrum (de mannelijke vorm is niger) wat zwart betekent. Vanuit het Spaanse negro is het in de zeventiende eeuw in zwang geraakt als vernederende term voor zwarte slaven.

Nigeria krijgt haar naam echter van de langste rivier die door het land loopt: de Niger. Waarschijnlijk is die naam een verbastering van de frase die de Toeareg, enkele duizenden kilometers stroomopwaarts, voor de rivier gebruikten: gher n gheren, ofwel Rivier der Rivieren. Verkort tot ngher.

Overigens was het wel een ‘briljante witte geest’ die Nigeria van zijn naam voorzag. Correspondent Koloniën van de Britse krant The Times, Flora Shaw, leek het in 1897 een leuk idee de woorden Niger (de rivier) en Area te combineren tot Nigeria. Grappig detail: Shaw trouwde later met Fredrick Lugard, de eerste Britse gouverneur van Nigeria.

(Oh en nóg een grappig detail: Thalia schreef zelf eerder Komt het woord slaaf nu wel of niet van het Slavische volk?)

Tot slot...

... las ik afgelopen week met veel plezier dat menig denkbeeld over Afrikaanse immigranten op z’n kop zet. Want welke groep immigranten in de VS is nu het meest succesvol, vraagt de auteur zich af. Het antwoord? Nigerianen.

Bijna een derde van de Nigeriaanse Amerikanen boven de 25 heeft een diploma van de universiteit, vergeleken met 11 procent voor de gehele Amerikaanse bevolking. En ze verdienen ook bovenmodaal: gemiddeld 62.351 dollar per jaar per huishouden, bijna 5.000 dollar meer dan het in de VS.

Lezend in het stuk herkende ik veel van wat ik in Nigeria ook zie: de hoge waarde die aan onderwijs wordt gehecht en de drive om keihard te werken. Elke Nigeriaan heeft wel een side hustle, een bijbaantje. Zo zat ik gister nog in een taxi bij een architect – na kantooruren verdiende hij nog wat bij in zijn auto.

Tot de volgende!

Wil je deze updates liever in je inbox? Dat kan! Schrijf je in en ik houd je tweewekelijks op de hoogte van alles wat ik schrijf, lees, zie en hoor over migratie en ontwikkeling. Meld je hier aan