Er zijn van die weken dat je even het geloof verliest dat het ooit nog goedkomt. Afgelopen week was er zo een.

Eens te meer bleek dat de Europese Unie hopeloos verdeeld is over de aanpak van migratie. Een bijeenkomst van de verantwoordelijke ministers in Luxemburg eindigde in een impasse.

De al jaren slepende kwestie waar ze opnieuw voor vonden: de hervorming van ‘Dublin’: de regels die bepalen waar een vluchteling de asielprocedure mag beginnen.

De basisregel is nu: je moet asiel aanvragen in het eerste EU-land waar je een voet aan de grond zet. Landen als Griekenland en Italië, waar de meeste vluchtelingen aankomen, vinden dat onrechtvaardig. Zij pleiten voor een verdeling van asielzoekers over de Europese landen, volgens een op het bruto nationaal product en de bevolkingsomvang gebaseerde formule.

Daarin staan ze niet alleen: noordelijke landen als Nederland en Duitsland, die hebben ingezien dat hoe het nú gaat houdbaar noch fair is, steunen hen.

Een bedreiging voor de christelijke cultuur

Maar de Visegradlanden (Polen, Hongarije, Tsjechië, Slowakije) en ook Slovenië verzetten zich met hand en tand tegen de zogeheten ‘asielquota’. Ze zien een door Brussel opgelegde verplichting vluchtelingen op te nemen als aantasting van hun autonomie en een bedreiging voor hun ‘christelijke cultuur’.

Bulgarije, tot 1 juli voorzitter van de EU, had bedacht. Herverdeling zou in principe vrijwillig zijn, met financiële prikkels om extra vluchtelingen op te nemen. Alleen in noodsituaties, wanneer een land meer dan twee jaar lang uitzonderlijk veel vluchtelingen binnenkrijgt, moet een verplichte herverdeling in werking treden.

Het voorstel kon niemand bekoren. Het kamp-Italië vond het van veel te weinig solidariteit getuigen, het kamp-Hongarije vond het juist veel te ver gaan.

En zo bleef deze wonde in het Europese lichaam voortetteren. ‘De hervorming van Dublin is dood’, concludeerde de Belgische staatssecretaris Theo Francken achteraf.

Omzeilen van de mensenrechten

Dat was weinig diplomatiek, maar wel waar. Opmerkelijker was wat Francken, de populaire politicus van de de Vlaams-nationalistische N-VA, voor hij de vergaderzaal binnentrad, toen hij al wist dat ze er niet uit zouden komen.

‘Als Europa dit niet opgelost krijgt, is er geen Europese Unie meer tussen nu en vijf jaar’, somberde hij.

Zelf wist hij wel een oplossing. Hij vergeleek Europa met een huis vol kamers. We soebatten nu al jaren in welke kamer de gasten moeten slapen. Maar laten we eerst zorgen dat de voor- en achterdeur gesloten zijn. Als dat geregeld is, komen we er heus wel uit waar we degenen kunnen onderbrengen die al binnen zijn.

Maar eigenlijk wilde hij niet alleen de deuren sluiten - de grensbewaking opvoeren - maar zorgen dat er niemand meer voor de deur staat. Door boten met vluchtelingen op zee terug te sturen.

‘Zolang wij geen push backs kunnen doen, zal het chaos zijn. Wij moeten die boten allemaal terugsturen. Wij moeten artikel 3 uit het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) op de een of andere manier proberen te omzeilen. De rechtspraak moet zich aanpassen.’

Hij zei het echt: ‘De rechtspraak moet zich aanpassen.’ Alsof de scheiding der machten niet bestond.

Dat we artikel 3 moeten proberen te omzeilen, kwam ook werkelijk uit de mond van deze staatssecretaris van een land dat zich als voorvechter van de mensenrechten, vanuit de gedachte dat die universele geldingskracht hebben. Dat artikel luidt: ‘Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen.’

De teruggestuurde migranten liepen in Libië het risico onmenselijk behandeld te worden, oordeelde het Hof in Straatsburg

Het is het artikel op grond waarvan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in ‘Hirsi Jamaa en anderen tegen Italië’ in 2012 oordeelde dat het terugduwen van mensen niet mag.

De rechtszaak – waar Francken naar verwees – ging over elf Somaliërs en dertien Eritreërs die met nog zo’n 175 andere migranten in mei 2009 met drie boten vanaf de Libische kust wegvoeren richting Italië. Zo’n 35 zeemijl ten zuiden van het Italiaanse eiland Lampedusa onderschepte de Italiaanse kustwacht de boten en bracht ze terug naar Tripoli.

Het Hof concludeerde unaniem dat dit een schending was van artikel 3 van het EVRM, omdat de teruggestuurde migranten in Libië het risico liepen onmenselijk behandeld te worden.

Woensdag Francken zijn woorden. ‘Omzeilen’ was een ongelukkig woord. Hij had liever ‘heroriënteren’ gezegd. En daarmee bedoelde hij: die bootjes met vluchtelingen moesten naar Tunesië worden gestuurd.

Daar moest een kamp komen voor de ‘irreguliere migranten’ die Europa proberen te bereiken. Dat de Tunesische regering dat verzweeg hij maar even. Het was niet zijn bedoeling te pleiten voor een schending van artikel 3, beklemtoonde hij verder. Waar hij zich tegen verzette, was de te strikte interpretatie van dit artikel door het Hof in Straatsburg.

Uitbesteden van het terugduwen

Nu kun je denken: deze uitspraken kwamen uit de mond van een staatssecretaris die sowieso de reputatie heeft verbaal nogal eens uit de bocht te vliegen.

En inderdaad: in zijn poging zijn woorden te nuanceren, haalde hij opnieuw uit, ditmaal naar de Europese commissaris met migratie in zijn portefeuille, de Griek Dimitris Avramopoulos.

Die had Francken en gezegd dat het Vluchtelingenverdrag van Genève het evangelie van Europa was, dat daarin het principe is vastgelegd van non-refoulement, het verbod vluchtelingen terug te sturen naar landen waar ze gevaar lopen slachtoffer van vervolging te zijn, en dat de EU daarom nooit aan push backs zou doen.

‘Hypocrisie is de vaseline van de Wetstraat (waar de Belgische regering zetelt, TV), ik denk dat hetzelfde ook geldt voor het Schumanplein (waar de Europese Commissie en Raad vlakbij gevestigd zijn, TV). Dat is vandaag nog eens bewezen’, sloeg Francken terug.

Dat was opnieuw weinig diplomatiek, maar wel waar. Francken verwees naar het feit dat de Europese Unie een deal heeft gesloten met de kustwacht van Libië, een land waar teruggestuurde migranten in detentiecentra niet zelden

De Europese Unie doet aan constateerde een onderzoeksgroep onlangs. Ze weet dat je mensen niet mag terugsturen naar gebieden waar ze het risico op een onmenselijke behandeling lopen. Dus besteedt ze het vuile werk uit aan anderen.

De politiek van mainstream-Europa

Francken is zo’n man die Hij ziet het als zijn heilige missie de instroom van migranten in zijn land en in Europa te beperken. Trots hoeveel Soedanezen hij heeft vastgezet in dententiecentra en hoeveel hij er heeft teruggestuurd. Trots twittert hij als in België daalt. ‘We werken verder aan de afbouw!’

In het veelbesproken korte interview van dinsdag zei hij ook: ‘Het is logisch hè, de Italianen zijn het beu. Ik heb in Italië gewoond, het is echt een groot probleem hoor, het zit er vol met 650.000 Sub-Saharaanse, Afrikaanse migranten. Dat zijn geen vluchtelingen, want ze krijgen geen asiel. Dat is gewoon een drama.’

Critici zeggen dat hij met dit soort formuleringen migranten Maar of we zijn uitspraken nu recht voor zijn raap noemen of onbetamelijk, feit is dat het beleid dat hij voorstaat overeenkomt met de Europese werkelijkheid. Wie denkt Francken slechts provoceert om kiezers te lokken, vergist zich, een Belgische journalist. ‘Het beleid dat hij beschrijft, zal het beleid van mainstream-Europa worden.’

En inderdaad: zolang een akkoord over de herziening van de Dublin-regels uit zicht blijft, concentreren de Europese leiders zich op zaken waarop ze het wél eens zijn: het hermetisch afsluiten van de Europese buitengrenzen.

Een kamp voor afgewezen asielzoekers, buiten de EU

Sebastian Kurz, de kanselier van Oostenrijk, het land dat vanaf 1 juli het roulerend voorzitterschap van de EU bekleedt, er moet veel meer geld naar de bewaking van de Europese buitengrenzen. Ook wil hij voor afgewezen asielzoekers, weliswaar in Europa, maar dan buiten de EU, mogelijk in Albanië of Kosovo.

Intussen waarschuwde Angela Merkel deze woensdag in voor haar doen ongewoon alarmerende taal dat de fundamenten van de EU in gevaar zijn als er geen gemeenschappelijk antwoord komt op de uitdagingen die migratie stelt. ‘Tiens tiens’ Francken, die er een bevestiging van zijn gelijk in zag.

Merkel wil nog steeds de door Francken doodverklaarde hervorming van Dublin reanimeren. Want alleen de grenzen afsluiten en het probleem wegduwen, is voor haar geen oplossing.

Maar na deze week is het moeilijk te geloven dat de in eigen land verzwakte Duitse bondskanselier dit in het diep verdeelde Europa nog voor elkaar zal krijgen. Alle kans dat de Franckens van Europa hun zin krijgen, al zullen toekomstige Europese besluiten over migratie dat met de mooiste taal over mensenrechten verhullen.

Wil je op de hoogte blijven van mijn Brusselse zoektocht? Elke zondag om 10.00 uur publiceer ik een nieuwsbrief waarin ik verslag doe van mijn pogingen het spel in Brussel te doorgronden en initiatieven voor een mooier Europa in kaart te brengen. Die verschijnt op de site, maar kan je ook in je mailbox ontvangen. Schrijf je hier in